DOI Artikel:
Dziechciaruk-Jędrak, Bogna: Mały drewniany krucyfiks "Stewoszowski" w krakowskim Muzeum Narodowym
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0140
7. Rycina Ukrzyżowanie (L. 31) Mistrza E.S. (wg Gei-
berga; reprod. 38)
rym —- w przeciwieństwie do typowego krzyża
łacińskiego (crux immissa) — belki nie przecina-
ją się ze sobą, lecz pozioma spoczywa na piono-
wej tworząc zarys greckiej litery „tau”23. Ten
rodzaj krzyża, wzbogacony jedynie prostokątnym
titulusem umieszczanym niekiedy na osobnym
kołku i stanowiącym optyczne przedłużenie pio-
nowej belki, obowiązywał w XV wieku w ma-
larstwie niderlandzkim. Przejęła go następnie za-
leżna od Niderlandów sztuka niemiecka, m.in.
Mistrz E.S., u którego crux commissa występuje
zawsze w scenach o tematyce pasyjnej. Dlatego
też można przypuszczać, że nasz Ukrzyżowany
był pierwotnie umieszczony nie tyle na krzyżu
łacińskim, ile właśnie na crux commissa, a ana-
23 J. Sauer, Christliche Kreuzesformen [w:] L.exi-
kon für Theologie und Kirche, VI, Freiübung 1961, szp.
608; J. Blin zier, Kreuzigung [w:] Lexikon für Theo-
logie..., szip. 621; E. Din ekler vom Schubert, Kreuz
[w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, II, Roim—
Freiburg—Basel—Wien 1970, szp. 562 nn.
8. Mistrz z Flemaile (?), Ukrzyżowanie, Berlin-Dahlem,
Gemäldegalerie der Stadtlichen Museen (wg Pamofsky’e-
go; reipnod. 68)
liza samego zabytku zdaje się tę hipotezę w peł-
ni potwierdzać.
Problem relacji pomiędzy figurą Chrystusa a
krzyżem, na którym była ona niegdyś zawieszo-
na, jak się okazuje, ma o wiele większą wagę,
niż to się może z pozoru wydawać. Każdy kru-
cyfiks jako obiekt rzeźbiarski składa się bowiem
z dwóch zasadniczych elementów: krzyża oraz
figury Chrystusa, które powinny ze sobą kompo-
zycyjnie współgrać, choć ich wzajemny stosunek
nie zawsze bywa identyczny 24.
24 Moiże om być trojakiego rodzaju: 1) równowaga
obu elementów; 2) dominacja krzyża z doczepioną nie-
proporcjonalnie małą figurką Chrystusa, pełniącą tu je-
dynie funkcję .znaku; 3) akcentowanie figury Chrystu-
sa zdecydowanie przerastającej saim krzyż, grający w
tym przypadku drugorzędną rolę.
136
berga; reprod. 38)
rym —- w przeciwieństwie do typowego krzyża
łacińskiego (crux immissa) — belki nie przecina-
ją się ze sobą, lecz pozioma spoczywa na piono-
wej tworząc zarys greckiej litery „tau”23. Ten
rodzaj krzyża, wzbogacony jedynie prostokątnym
titulusem umieszczanym niekiedy na osobnym
kołku i stanowiącym optyczne przedłużenie pio-
nowej belki, obowiązywał w XV wieku w ma-
larstwie niderlandzkim. Przejęła go następnie za-
leżna od Niderlandów sztuka niemiecka, m.in.
Mistrz E.S., u którego crux commissa występuje
zawsze w scenach o tematyce pasyjnej. Dlatego
też można przypuszczać, że nasz Ukrzyżowany
był pierwotnie umieszczony nie tyle na krzyżu
łacińskim, ile właśnie na crux commissa, a ana-
23 J. Sauer, Christliche Kreuzesformen [w:] L.exi-
kon für Theologie und Kirche, VI, Freiübung 1961, szp.
608; J. Blin zier, Kreuzigung [w:] Lexikon für Theo-
logie..., szip. 621; E. Din ekler vom Schubert, Kreuz
[w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, II, Roim—
Freiburg—Basel—Wien 1970, szp. 562 nn.
8. Mistrz z Flemaile (?), Ukrzyżowanie, Berlin-Dahlem,
Gemäldegalerie der Stadtlichen Museen (wg Pamofsky’e-
go; reipnod. 68)
liza samego zabytku zdaje się tę hipotezę w peł-
ni potwierdzać.
Problem relacji pomiędzy figurą Chrystusa a
krzyżem, na którym była ona niegdyś zawieszo-
na, jak się okazuje, ma o wiele większą wagę,
niż to się może z pozoru wydawać. Każdy kru-
cyfiks jako obiekt rzeźbiarski składa się bowiem
z dwóch zasadniczych elementów: krzyża oraz
figury Chrystusa, które powinny ze sobą kompo-
zycyjnie współgrać, choć ich wzajemny stosunek
nie zawsze bywa identyczny 24.
24 Moiże om być trojakiego rodzaju: 1) równowaga
obu elementów; 2) dominacja krzyża z doczepioną nie-
proporcjonalnie małą figurką Chrystusa, pełniącą tu je-
dynie funkcję .znaku; 3) akcentowanie figury Chrystu-
sa zdecydowanie przerastającej saim krzyż, grający w
tym przypadku drugorzędną rolę.
136