DOI Artikel:
Dziechciaruk-Jędrak, Bogna: Mały drewniany krucyfiks "Stewoszowski" w krakowskim Muzeum Narodowym
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0144
t§ teut |Wftt i
IC-. Inicjał „Cf w Pontyjikale Erazma Ciołka z przedstawieniem
wielkopiątkowego obrzędu Depositio Crucis (fot. A. Rzepecki)
chną bowiem praktyką było w średniowieczu łą-
czenie cbu funkcji — ołtarzowej i procesyjnej —
w jednym, luźno związanym ze swym postumen-
tem krzyżu o podwójnym przeznaczeniu: do Mszy
św. i do procesji39. Krzyże te — osadzone na
lekkim drewnianym drzewcu — miały więc cha-
rakter przenośny; niewielkich rozmiarów, wyko-
nywane były prawie wyłącznie z metalu 40, typo-
wy zaś kształt samych krzyży (rozszerzające się
na końcach równej długości ramiona) stał się isto-
tną cechą określającą ten rodzaj sprzętu liturgi-
cznego 41.
Zachowane przykłady krzyży i krucyfiksów
pełniących reprezentacyjne funkcje w liturgii
średniowiecznej tworzą wyjątkowo jednolitą gru-
pę, w której nie mieści siię raczej figurka Ukrzy-
żowanego w Muzeum Narodowym w Krakowie
Skubiszewski, Romańska płyta nagrobna w Trze-
mesznie i symbolika nagrobków z przedstawieniem krzy-
ża procesyjnego [w:] Ars una. Prace z historii sztuki,
pod red. E. Iw a no y ki, Poznań 1976, is. 19—49, a zwła-
szcza przyp. 39 s. 27.
39 Sa: zegółowo omawia to zagadnienie Głowa, o.e.
40 Por. m.in.: F. Witte, Die liturgischen Geräte und
andere Werke der Metallkunst in der Sammlung Schnüt-
gen in Cöln, zugleich mit einer Geschichte des liturgi-
schen Gerätes, Berlin 1913, s. 54—57; Braun, o.c., s.
474 nn.; Głowa, o.c., s. 212.
(drewniana i większych niż tamte rozmiarów).
Można więc z dużym prawdopodobieństwem
stwierdzić, iż nasz Ukrzyżowany nie należał pier-
wotnie do krucyfiksu o przeznaczeniu ołtarzowo-
-procesyjnym42. Nie wyklucza to jednak możli-
wości wiązania go z liturgią, i to liturgią tak
ważnego w roku kościelnym okresu paschalnego.
Powyższe stwierdzenie nie musi też przeczyć pro-
cesyjnej w pewnym sensie funkcji, jaką krucy-
fiks ten mógł niegdyś pełnić podczas obrzędów
wielkanocnych 43.
6) Powstałe w Krakowie księgi liturgiczne z
XV i początków XVI wieku dowodzą, iż symbo-
lem Chrystusa najczęściej stosowanym w imitu-
jącym pogrzeb Chrystusa wielkopiątkowym ob-
rzędzie Depositio oraz wielkanocnym Elevatio
(obrazującym fakt zmartwychwstania) był wła-
41 Skubiszewski, o.c., s. 30 an.
42 Trudniej natomiast w sposób jednoznaczny wy-
kluczyć lub potwierdzić sugestię Kępińskiego, iż nasz
krucyfiks mógł niegdyś pełnić mniej ważne z punktu
widzenia liturgii funkcje jako element procesji cecho-
wych lub pogrzebowych.
43 Autorka zastrzega się, iż rozważania na temat
wielkanocnej funkcji krucyfiksu traktuje wyłącznie hi-
potetycznie, nie wiążąc się — z braku dostatecznych do-
wodów — na żadne rozstrzygające stwierdzenia.
140
IC-. Inicjał „Cf w Pontyjikale Erazma Ciołka z przedstawieniem
wielkopiątkowego obrzędu Depositio Crucis (fot. A. Rzepecki)
chną bowiem praktyką było w średniowieczu łą-
czenie cbu funkcji — ołtarzowej i procesyjnej —
w jednym, luźno związanym ze swym postumen-
tem krzyżu o podwójnym przeznaczeniu: do Mszy
św. i do procesji39. Krzyże te — osadzone na
lekkim drewnianym drzewcu — miały więc cha-
rakter przenośny; niewielkich rozmiarów, wyko-
nywane były prawie wyłącznie z metalu 40, typo-
wy zaś kształt samych krzyży (rozszerzające się
na końcach równej długości ramiona) stał się isto-
tną cechą określającą ten rodzaj sprzętu liturgi-
cznego 41.
Zachowane przykłady krzyży i krucyfiksów
pełniących reprezentacyjne funkcje w liturgii
średniowiecznej tworzą wyjątkowo jednolitą gru-
pę, w której nie mieści siię raczej figurka Ukrzy-
żowanego w Muzeum Narodowym w Krakowie
Skubiszewski, Romańska płyta nagrobna w Trze-
mesznie i symbolika nagrobków z przedstawieniem krzy-
ża procesyjnego [w:] Ars una. Prace z historii sztuki,
pod red. E. Iw a no y ki, Poznań 1976, is. 19—49, a zwła-
szcza przyp. 39 s. 27.
39 Sa: zegółowo omawia to zagadnienie Głowa, o.e.
40 Por. m.in.: F. Witte, Die liturgischen Geräte und
andere Werke der Metallkunst in der Sammlung Schnüt-
gen in Cöln, zugleich mit einer Geschichte des liturgi-
schen Gerätes, Berlin 1913, s. 54—57; Braun, o.c., s.
474 nn.; Głowa, o.c., s. 212.
(drewniana i większych niż tamte rozmiarów).
Można więc z dużym prawdopodobieństwem
stwierdzić, iż nasz Ukrzyżowany nie należał pier-
wotnie do krucyfiksu o przeznaczeniu ołtarzowo-
-procesyjnym42. Nie wyklucza to jednak możli-
wości wiązania go z liturgią, i to liturgią tak
ważnego w roku kościelnym okresu paschalnego.
Powyższe stwierdzenie nie musi też przeczyć pro-
cesyjnej w pewnym sensie funkcji, jaką krucy-
fiks ten mógł niegdyś pełnić podczas obrzędów
wielkanocnych 43.
6) Powstałe w Krakowie księgi liturgiczne z
XV i początków XVI wieku dowodzą, iż symbo-
lem Chrystusa najczęściej stosowanym w imitu-
jącym pogrzeb Chrystusa wielkopiątkowym ob-
rzędzie Depositio oraz wielkanocnym Elevatio
(obrazującym fakt zmartwychwstania) był wła-
41 Skubiszewski, o.c., s. 30 an.
42 Trudniej natomiast w sposób jednoznaczny wy-
kluczyć lub potwierdzić sugestię Kępińskiego, iż nasz
krucyfiks mógł niegdyś pełnić mniej ważne z punktu
widzenia liturgii funkcje jako element procesji cecho-
wych lub pogrzebowych.
43 Autorka zastrzega się, iż rozważania na temat
wielkanocnej funkcji krucyfiksu traktuje wyłącznie hi-
potetycznie, nie wiążąc się — z braku dostatecznych do-
wodów — na żadne rozstrzygające stwierdzenia.
140