DOI Artikel:
Dziechciaruk-Jędrak, Bogna: Mały drewniany krucyfiks "Stewoszowski" w krakowskim Muzeum Narodowym
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0145
śnie krucyfiks, często łączony z hostią. Zastępo-
wano nim nawet, bardziej przecież spektakularną,
figurę Chrystusa Zmartwychwstałego (Imago Re-
suirrectionis) w obrzędzie Elevatio 44.
Na miniaturze, mieszczącej się w inicjale „O”
Pontyfikatu Erazma Ciołka, przedstawiony został
wielkopiątkowy obrzęd Depcisitio, będący litur-
gicznym odpowiednikiem pogrzebu Chrystusa45
(ryc. 10). Utrwalona przez anonimowego artystę
scena ukazuje moment, w którym celebrans wraz
z asystą i w obecności wiernych Składa w okaza-
łym Grobie Wielkanocnym najprawdopodobniej
drewnianą i polichromowaną figurę Chrystusa na
krzyżu. Krucyfiks ten stanowi ośrodek rozwiąza-
nej w idealnie symetryczny sposób kompozycji.
Mimo niewielkich rozmiarów miniatury, wszyst-
kie szczegóły krucyfiksu są stosunkowo dobrze
widoczne46. Frontalnie ujęte ciało Chrystusa o
wyprostowanych nogach, ukośnie rozpostartych
ramionach i pochylonej na prawo głowie, ukaza-
ne zostało na krzyżu w typie crux comm'ssa.
Wyraźne analogie w ogólnym układzie oraz
wielu szczegółach ciała, jakie dostrzec można ze-
stawiając figurkę z Muzeum Narodowego z przed-
stawieniem krucyfiksu w Pontyfikale Erazma
Ciołka, pozwalają na sformułowanie bardzo ostro-
żnego przypuszczenia, iż omawiany zabytek mógł
niegdyś pełnić funkcję krucyfiksu używanego w
wielkanocnych obrzędach Depositio i Elevatio.
Innymi słowy — drewniany krucyfiks przecho-
wywany obecnie w Muzeum Narodowym daje
wyobrażenie o tym, jak mógł wyglądać symbol
Chrystusa najczęściej w XV wieku umieszczany
w Grobie Wielkanocnym na terenie Polski.
Z wielkanocną funkcją składanego w Grobie
krucyfiksu wiązała się jego specyficzna symboli-
ka. Dramatyzowany obrzęd Depositio Crucis (Po-
grzebanie krzyża) następował bezpośrednio po u-
roczystcści Adoratio Crucis i stanowił finalny ak-
cent rozbudowanego nabożeństwa Wielkiego Piąt-
ku 47. Całość rozpoczynała uroczysta część pro-
cesjonalna, w której sprzed ołtarza głównego za-
44 Korpus tekstów występujących w polskich źród-
łach liturgicznych publikuje J. Lewański, Dramat
i dramatyzacje liturgiczne w średniowieczu polskim (Mu-
sica Medii Aevi, I, 1965), s. 135—158.
40 Pontyfikat (Kraków, Bibl. Czartoryskich, nr 1212),
Powstały w Krakowie ok. 1510 r., był własnością biskupa
płockiego Erazma Ciołka. Miniatura, przedstawiająca ob-
rzęd Depositio Crucis, mieści się w inicjale „O” (vol.
210V, wym. 80X70 mm) rozpoczynającym słowa: „Ordo
411 feria siexta...”.
40 Został on być może powiększony ze względów
kompozycyjnych.
47 Problematyką dramatu liturgicznego zajmował się
11. Krucyfiks mistyczny. Drewno polichromowane. Po-
łowa XIV w. (wg katalogu Erzbischöfliches Dom-...-, re-
prod. 3)
bierano krucyfiks (często także i hostie), po czym
kondukt pogrzebowy kierował się w stronę Gro-
bu. Obmyty wcześniej krucyfiks niesiony był w
pozycji poziomej (przez analogię do niesienia cia-
ła zmarłego); przed złożeniem w Grobie owijano
go w imitujące całun tkaniny liturgiczne. Sam
Grób skrapiano wodą święconą i okadzano; nastę-
przede wszystkim J. Lewański, Dramaty staropol-
skie. Antologia. 1: Średniowieczny dramat liturgiczny;
Komedia mieszczańska i moralitety, Warszawa 195.9;
tenże, Dramat i dramatyzacje liturgiczne...; tenże,
Średniowieczne gatunki dramatyczno-teatralne, 1: Dra-
mat liturgiczny, Wrocław 1966; tenże, Oblicze teatru
religijnego w dawnej Polsce [w:] Księga tysiąclecia ka-
tolicyzmu w Polsce, IX, Lublin 1969; tenże, Dramat
i teatr średniowiecza i renesansu w Polsce, Warszawa
1931, oraiz Z. Modzelewski, Estetyka średniowiecz-
nego dramatu liturgicznego (Cykle Wielkiego Tygodnia
w Polsce) (Roczniki Humanistyczne, 12, z. 1, 1964).
141
wano nim nawet, bardziej przecież spektakularną,
figurę Chrystusa Zmartwychwstałego (Imago Re-
suirrectionis) w obrzędzie Elevatio 44.
Na miniaturze, mieszczącej się w inicjale „O”
Pontyfikatu Erazma Ciołka, przedstawiony został
wielkopiątkowy obrzęd Depcisitio, będący litur-
gicznym odpowiednikiem pogrzebu Chrystusa45
(ryc. 10). Utrwalona przez anonimowego artystę
scena ukazuje moment, w którym celebrans wraz
z asystą i w obecności wiernych Składa w okaza-
łym Grobie Wielkanocnym najprawdopodobniej
drewnianą i polichromowaną figurę Chrystusa na
krzyżu. Krucyfiks ten stanowi ośrodek rozwiąza-
nej w idealnie symetryczny sposób kompozycji.
Mimo niewielkich rozmiarów miniatury, wszyst-
kie szczegóły krucyfiksu są stosunkowo dobrze
widoczne46. Frontalnie ujęte ciało Chrystusa o
wyprostowanych nogach, ukośnie rozpostartych
ramionach i pochylonej na prawo głowie, ukaza-
ne zostało na krzyżu w typie crux comm'ssa.
Wyraźne analogie w ogólnym układzie oraz
wielu szczegółach ciała, jakie dostrzec można ze-
stawiając figurkę z Muzeum Narodowego z przed-
stawieniem krucyfiksu w Pontyfikale Erazma
Ciołka, pozwalają na sformułowanie bardzo ostro-
żnego przypuszczenia, iż omawiany zabytek mógł
niegdyś pełnić funkcję krucyfiksu używanego w
wielkanocnych obrzędach Depositio i Elevatio.
Innymi słowy — drewniany krucyfiks przecho-
wywany obecnie w Muzeum Narodowym daje
wyobrażenie o tym, jak mógł wyglądać symbol
Chrystusa najczęściej w XV wieku umieszczany
w Grobie Wielkanocnym na terenie Polski.
Z wielkanocną funkcją składanego w Grobie
krucyfiksu wiązała się jego specyficzna symboli-
ka. Dramatyzowany obrzęd Depositio Crucis (Po-
grzebanie krzyża) następował bezpośrednio po u-
roczystcści Adoratio Crucis i stanowił finalny ak-
cent rozbudowanego nabożeństwa Wielkiego Piąt-
ku 47. Całość rozpoczynała uroczysta część pro-
cesjonalna, w której sprzed ołtarza głównego za-
44 Korpus tekstów występujących w polskich źród-
łach liturgicznych publikuje J. Lewański, Dramat
i dramatyzacje liturgiczne w średniowieczu polskim (Mu-
sica Medii Aevi, I, 1965), s. 135—158.
40 Pontyfikat (Kraków, Bibl. Czartoryskich, nr 1212),
Powstały w Krakowie ok. 1510 r., był własnością biskupa
płockiego Erazma Ciołka. Miniatura, przedstawiająca ob-
rzęd Depositio Crucis, mieści się w inicjale „O” (vol.
210V, wym. 80X70 mm) rozpoczynającym słowa: „Ordo
411 feria siexta...”.
40 Został on być może powiększony ze względów
kompozycyjnych.
47 Problematyką dramatu liturgicznego zajmował się
11. Krucyfiks mistyczny. Drewno polichromowane. Po-
łowa XIV w. (wg katalogu Erzbischöfliches Dom-...-, re-
prod. 3)
bierano krucyfiks (często także i hostie), po czym
kondukt pogrzebowy kierował się w stronę Gro-
bu. Obmyty wcześniej krucyfiks niesiony był w
pozycji poziomej (przez analogię do niesienia cia-
ła zmarłego); przed złożeniem w Grobie owijano
go w imitujące całun tkaniny liturgiczne. Sam
Grób skrapiano wodą święconą i okadzano; nastę-
przede wszystkim J. Lewański, Dramaty staropol-
skie. Antologia. 1: Średniowieczny dramat liturgiczny;
Komedia mieszczańska i moralitety, Warszawa 195.9;
tenże, Dramat i dramatyzacje liturgiczne...; tenże,
Średniowieczne gatunki dramatyczno-teatralne, 1: Dra-
mat liturgiczny, Wrocław 1966; tenże, Oblicze teatru
religijnego w dawnej Polsce [w:] Księga tysiąclecia ka-
tolicyzmu w Polsce, IX, Lublin 1969; tenże, Dramat
i teatr średniowiecza i renesansu w Polsce, Warszawa
1931, oraiz Z. Modzelewski, Estetyka średniowiecz-
nego dramatu liturgicznego (Cykle Wielkiego Tygodnia
w Polsce) (Roczniki Humanistyczne, 12, z. 1, 1964).
141