DOI Artikel:
Kornecki, Marian; Chrzanowski, Tadeusz: Sztuka w Krakowie po Stwoszu: Epilog gotyku mieszczańskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0173
urody figury śś. Katarzyny i Barbary, datowane
na r. 1509, zachowane w farze tego miasta 6l.
Na tym tle twórczość małopolska, z wyjąt-
kiem malarskiej, nie przedstawia się zbyt ory-
ginalnie. Bardzo dla niej typowy jest płodny
warsztat Mistrza Pasji Przydcnickiej63 64 65 66, działają-
cy w Nowym Sączu, ewentualnie w Bieczu i za-
opatrujący okoliczne kościoły w ołtarze i grupy
tęczowych Ukrzyżowań. Prowadzącemu go mi-
strzowi nie chodziło o indywidualne rozwiąza-
nia; tworzył z dużą rutyną kompilując wpływy
zarówno krakowskie, jak i te, które przychodzi-
ły spoza Karpat. Ta kompilacyjność upodabnia
warsztat małopolski do bardziej może technicznie
sprawnego warsztatu Mistrza Ołtarza św. Wolf-
ganga w Toruniu. Mistrza Pasji Przydcnickiej
wyróżniają właśnie owe grupy tęczowe, których
kompozycję można wyprowadź: ć z misteriów pa-
syjnych; dobrym tego przykł.dem jest grupa tę-
czowa z Swię-can, dziś, niestety, zubożona prze-
niesieniem części rzeźb do Muzeum Diecezjal-
nego w Przemyślu 6S.
Tego rodzaju kompozycje misteryjne pojawia-
ją się w Małopolsce stosunkowo późno, wyprze-
dzają je pod tym względem pomorskie (np. znana
tylko z Chrystusa niosącego krzyż, wieloosobowa
Kalwaria w Nowym Mieście Lubawskim, zesta-
wiana w kościele na okres wielkopostny67). Być
może to właśnie Stwosz wylanscwał w środowi-
sku krakowskim owe ok zjonalne kompozycje
rzeźbiarskie, tworząc zespół Grobu Chrystuso-
wego dla kościoła Mariackiego, z którego prze-
trwały tylko dwie bardzo uszkodzone rzeźb y
strażników68. Do analogicznego repertuar u
rzeźb •— jeśli tak je określić — okazjonalnych
zaliczyć można wyobrażenia Chrystusa na osiołku,
którą to ruchomą rzeźbę toczono w czasie pro-
cesji w Niedzielę Palmową 69.
63 D. Radocsay, Gotische Tafelmalerei in Un-
garn, Budapest 1963, s. 32 nn. i 59 nn., tab. IV—VIII i
XXXI—XXXV.
64 Homolka, Gotickä plastika..., s. 72 nn., il.
65—69, 72—73 i 76.
65 A. M. Olszewski, Warsztat rzeźbiarski Mistrza
Pasji Przydonickiej (Folia Histori-ae A-rtium, IX, 1973),
s. 75—87.
66 Ibidem, s. 79—-80; T. Chrzanowski, M. Kor-
necki, Zabytki plastyki gotyckiej w diecezji przemy-
skiej (Nasza Przeszłość, XLVI, 1976), s. 133—134.
67 K. Kalinowska, Gotycka grupa „Dźwigania
Krzyża” z Nowego Miasta Lubawskiego (Rocznik Olsztyń-
ski, X, 1972), s. 91—128.
68 E. P o 1 a k-T r a j d o s, Wit Stosz inscenizato-
rem? Grupa rzeźb ruchomych i ich związki z teatrem
średniowiecznym (Pamiętnik Teatralny XIII, 1964, nr 4),
13. Krucyfiks, pierwsza ćwierć XVI w., Iwanowice, ko-
ściół parafialny (fot. M. Kornecki)
Powracając do twórczości Mistrza Pasji Przy-
doinickiej, należy stwierdzić, że z inspiracji Stwo-
szowskich pozostała u niego jedynie ogólna ten-
dencja dynamizowania, temperowana jednak ru-
tyną. Natomiast elementem nowym, analogicz-
nym do zjawisk we współczesnym malarstwie ta-
blicowym, jest wprowadzanie renesansowych ele-
mentów kostiumologicznych 70. Przy okazji warto
s. 341 nn.; B. D ;z i e c h c i a r u k-J ę d r a k, Figury ry-
cerzy w Muzeum Narodowym w Krakowie jako pozosta-
łość późnogotyckiego Grobu Wielkanocnego (Folia Hi-
storiae Artium, XXI, 1935), s. 65—-87.
69 Sztuka w Krakowie 1350—1550 (Katalog wysta-
wy), oprać. M. Goctel-Kopffowa, Kraków 1964, kat. nr
139, il. 54 (rzeźba z Szydłowca); Z. Beiersdorf, M.
Kornecki, B. Kras n-o wolski, Sztuka Starego
Sącza [w:] Historia Starego Sącza od czasów najda-
wniejszych do 1939 roku, po-d red. H. Barycz a, Kra-
ków 1979, s. 319, il. 46 (rzeźba ze Star-eg-o- Sącza).
70 Widzimy to wyraźnie w rz-eźbach z wspomnianej
grupy Ukrzyżowania z Swięcan, zob. p-rzypis 65. Je-szcize
silniej kostiumologia renes-a-ns-ow-a zazn.a'za się w ma-
larstwie, a zwł-asz-cza u tzw. Mistrza Rodzii-ny Marii, por.:
I. B-obrowska, Tryptyk ze sceną Sw. Rodziny w
zbiorach Domu Jana Matejki (Rozprawy i Sprawozdania
169
na r. 1509, zachowane w farze tego miasta 6l.
Na tym tle twórczość małopolska, z wyjąt-
kiem malarskiej, nie przedstawia się zbyt ory-
ginalnie. Bardzo dla niej typowy jest płodny
warsztat Mistrza Pasji Przydcnickiej63 64 65 66, działają-
cy w Nowym Sączu, ewentualnie w Bieczu i za-
opatrujący okoliczne kościoły w ołtarze i grupy
tęczowych Ukrzyżowań. Prowadzącemu go mi-
strzowi nie chodziło o indywidualne rozwiąza-
nia; tworzył z dużą rutyną kompilując wpływy
zarówno krakowskie, jak i te, które przychodzi-
ły spoza Karpat. Ta kompilacyjność upodabnia
warsztat małopolski do bardziej może technicznie
sprawnego warsztatu Mistrza Ołtarza św. Wolf-
ganga w Toruniu. Mistrza Pasji Przydcnickiej
wyróżniają właśnie owe grupy tęczowe, których
kompozycję można wyprowadź: ć z misteriów pa-
syjnych; dobrym tego przykł.dem jest grupa tę-
czowa z Swię-can, dziś, niestety, zubożona prze-
niesieniem części rzeźb do Muzeum Diecezjal-
nego w Przemyślu 6S.
Tego rodzaju kompozycje misteryjne pojawia-
ją się w Małopolsce stosunkowo późno, wyprze-
dzają je pod tym względem pomorskie (np. znana
tylko z Chrystusa niosącego krzyż, wieloosobowa
Kalwaria w Nowym Mieście Lubawskim, zesta-
wiana w kościele na okres wielkopostny67). Być
może to właśnie Stwosz wylanscwał w środowi-
sku krakowskim owe ok zjonalne kompozycje
rzeźbiarskie, tworząc zespół Grobu Chrystuso-
wego dla kościoła Mariackiego, z którego prze-
trwały tylko dwie bardzo uszkodzone rzeźb y
strażników68. Do analogicznego repertuar u
rzeźb •— jeśli tak je określić — okazjonalnych
zaliczyć można wyobrażenia Chrystusa na osiołku,
którą to ruchomą rzeźbę toczono w czasie pro-
cesji w Niedzielę Palmową 69.
63 D. Radocsay, Gotische Tafelmalerei in Un-
garn, Budapest 1963, s. 32 nn. i 59 nn., tab. IV—VIII i
XXXI—XXXV.
64 Homolka, Gotickä plastika..., s. 72 nn., il.
65—69, 72—73 i 76.
65 A. M. Olszewski, Warsztat rzeźbiarski Mistrza
Pasji Przydonickiej (Folia Histori-ae A-rtium, IX, 1973),
s. 75—87.
66 Ibidem, s. 79—-80; T. Chrzanowski, M. Kor-
necki, Zabytki plastyki gotyckiej w diecezji przemy-
skiej (Nasza Przeszłość, XLVI, 1976), s. 133—134.
67 K. Kalinowska, Gotycka grupa „Dźwigania
Krzyża” z Nowego Miasta Lubawskiego (Rocznik Olsztyń-
ski, X, 1972), s. 91—128.
68 E. P o 1 a k-T r a j d o s, Wit Stosz inscenizato-
rem? Grupa rzeźb ruchomych i ich związki z teatrem
średniowiecznym (Pamiętnik Teatralny XIII, 1964, nr 4),
13. Krucyfiks, pierwsza ćwierć XVI w., Iwanowice, ko-
ściół parafialny (fot. M. Kornecki)
Powracając do twórczości Mistrza Pasji Przy-
doinickiej, należy stwierdzić, że z inspiracji Stwo-
szowskich pozostała u niego jedynie ogólna ten-
dencja dynamizowania, temperowana jednak ru-
tyną. Natomiast elementem nowym, analogicz-
nym do zjawisk we współczesnym malarstwie ta-
blicowym, jest wprowadzanie renesansowych ele-
mentów kostiumologicznych 70. Przy okazji warto
s. 341 nn.; B. D ;z i e c h c i a r u k-J ę d r a k, Figury ry-
cerzy w Muzeum Narodowym w Krakowie jako pozosta-
łość późnogotyckiego Grobu Wielkanocnego (Folia Hi-
storiae Artium, XXI, 1935), s. 65—-87.
69 Sztuka w Krakowie 1350—1550 (Katalog wysta-
wy), oprać. M. Goctel-Kopffowa, Kraków 1964, kat. nr
139, il. 54 (rzeźba z Szydłowca); Z. Beiersdorf, M.
Kornecki, B. Kras n-o wolski, Sztuka Starego
Sącza [w:] Historia Starego Sącza od czasów najda-
wniejszych do 1939 roku, po-d red. H. Barycz a, Kra-
ków 1979, s. 319, il. 46 (rzeźba ze Star-eg-o- Sącza).
70 Widzimy to wyraźnie w rz-eźbach z wspomnianej
grupy Ukrzyżowania z Swięcan, zob. p-rzypis 65. Je-szcize
silniej kostiumologia renes-a-ns-ow-a zazn.a'za się w ma-
larstwie, a zwł-asz-cza u tzw. Mistrza Rodzii-ny Marii, por.:
I. B-obrowska, Tryptyk ze sceną Sw. Rodziny w
zbiorach Domu Jana Matejki (Rozprawy i Sprawozdania
169