DOI article:
Kornecki, Marian; Chrzanowski, Tadeusz: Sztuka w Krakowie po Stwoszu: Epilog gotyku mieszczańskiego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0183
jektantem postaci Cymburgi, księżniczki mazo-
wieckiej (1514), którą dość chyba znacznie prze-
kształcił twórca odlewów: Gilg Zesselschreiber no.
Inna sprawa z Ołtarzem Bamberskim111 — tu
bowiem ogólna koncepcja kszt litowania retabu-
lum mogła dotrzeć pośrednio do Krakowa, ale
mogło być również odwrotnie, zważywszy czas
powstania tryptyku w Pławnie. Dochodzimy tu
do stosunkowo często w ostatnich latach dysku-
towanego problemu półkoliście zamkniętej arka-
dy zastosowanej w kompozycjach ołtarzowych.
Jest jednak dość zasadnicza różnica pomiędzy
arkadą szafy Ołtarza Mariackiego, którą dość na-
iwnie interpretowano w przeszłości jako przejaw
nadchodzącego renesansu, obecnie zaś dość po-
wszechnie za gotycki, a nawet za romanizujący
motyw przejęty z malarstwa niderlandzkiego, a
nieobcy także niemieckim twórcom schyłku dru-
giej połowy XV w. 112 Dopiero od początku XVI
w. pojawiające się w krajach na północ od Alp
arkady zamknięte lukiem pełnym można trak-
tować jako renesansowe, zwłaszcza gdy występu-
ją w połączeniu z italianizującą dekoracją. Takie
właśnie luki występowały w arkadach nagrob-
ków Olbrachta i Barbary z Rcżnowa, o których
wspominaliśmy wyżej. W pc-wst łym przed r. 1518
tryptyku z Pławna półkoliste zamknięcie zdo-
bione jest renesansowym profilem i ząbkowa-
niem 113. W latach dwudziestych XVI w. poja-
wiają się tego rodzaju arkady w malowidłach
wielkopolskich (obraz z ok. 1521 r. w Szamotu-
łach i Zwiastowanie z ok. 1529 w Muzeum Na-
rodowym w Poznaniu); w Krakowie formę taką
otrzymał wielki obraz Naśladowcy Cranacha z
przedstawieniem Sacra conversazione w kościele
Sw. Mikołaja1U. Innym przykładem zastosowa-
nia łuku pełnego są zwieńczenia ołtarzowe, by
wspomnieć tylko kilka zabytków: tryptyk św.
Katarzyny Sieneńskiej w Przydonicy, przypisy-
wany Mistrzowi z Szyku i datowany na lata trzy-
dzieste 11S, czy tryptyk św. Stanisława z Wie-
niawy sprzed połowy XVI w. 116
110 K. O e 11 i n g e r, Die Bildhauer Maximilians am
Innsbrucker Kaisergrabmal (Erlanger Beiträge zur
Sprach- und Kunstwissenschaft, XXIII, 1966), s. 31—
—38.
111 Z. Kępiński, Wit Stwosz w starciu ideologii
religijnych odrodzenia. Ołtarz Salwatora, Wrocław
1969.
112 Łodyńska-Kosińska, o.c., s. 137 nn.; J.
Białostocki, Uwagi o formie obramowania środ-
kowej części Ołtarza Mariackiego [w:] Ars una. Prace
z historii sztuki, pod red. E. I w ano y ki, Poznań 1976,
s. 57—62.
22. Krucyfiks ok. 1520—lo30, Przeworsk, kościół para-
fialny (fot. T. Chrzanowski)
Można zaryzykować twierdzenie, że w Kra-
kowie dwie najb. rdziej popularne propozycje re-
nesansu w zaalpejskim wydaniu wiążą się z No-
rymbergą. Pierwsza chronologicznie związana jest
z działalnością Hansa Suessa z Kulmbachu. Naj-
wybitniejszym dziełem był tu niewątpliwie tryp-
tyk św. Jana Chrzciciela, sprawiony do kaplicy
Bonerów w kościele NPMarii, a fragmentarycz-
nie zachowany w neogotyckiej szafie w kościele
113 T. Dobrzeniecki, Tryptyk z Pławna, War-
szawa 1951.
114 Walicki, Malarstwo..., nr kat. 177, 188, 191.
115 Kornecki, Obraz „Tronującej Marii Odzianej
w Słońce” i „Pietatis Domini” z kościoła w Szyku (Folia
Historiae Artium, XIX, 1983), s. 69—70, ił. 17 i 23.
116 K. Potkański, Tryptyk w Wieniawie (Spra-
wozdania KHS, PATJ, IV, 1891), szp. XLVI; M. Soko-
łowski, Studia do historii rzeźby w Polsce w XV
i XVI w. (ibid., VII, 1902), s. 100 nn.; M. Walicki,
Renesansowy poliptyk Wieniawski, Warszawa 1960.
179
wieckiej (1514), którą dość chyba znacznie prze-
kształcił twórca odlewów: Gilg Zesselschreiber no.
Inna sprawa z Ołtarzem Bamberskim111 — tu
bowiem ogólna koncepcja kszt litowania retabu-
lum mogła dotrzeć pośrednio do Krakowa, ale
mogło być również odwrotnie, zważywszy czas
powstania tryptyku w Pławnie. Dochodzimy tu
do stosunkowo często w ostatnich latach dysku-
towanego problemu półkoliście zamkniętej arka-
dy zastosowanej w kompozycjach ołtarzowych.
Jest jednak dość zasadnicza różnica pomiędzy
arkadą szafy Ołtarza Mariackiego, którą dość na-
iwnie interpretowano w przeszłości jako przejaw
nadchodzącego renesansu, obecnie zaś dość po-
wszechnie za gotycki, a nawet za romanizujący
motyw przejęty z malarstwa niderlandzkiego, a
nieobcy także niemieckim twórcom schyłku dru-
giej połowy XV w. 112 Dopiero od początku XVI
w. pojawiające się w krajach na północ od Alp
arkady zamknięte lukiem pełnym można trak-
tować jako renesansowe, zwłaszcza gdy występu-
ją w połączeniu z italianizującą dekoracją. Takie
właśnie luki występowały w arkadach nagrob-
ków Olbrachta i Barbary z Rcżnowa, o których
wspominaliśmy wyżej. W pc-wst łym przed r. 1518
tryptyku z Pławna półkoliste zamknięcie zdo-
bione jest renesansowym profilem i ząbkowa-
niem 113. W latach dwudziestych XVI w. poja-
wiają się tego rodzaju arkady w malowidłach
wielkopolskich (obraz z ok. 1521 r. w Szamotu-
łach i Zwiastowanie z ok. 1529 w Muzeum Na-
rodowym w Poznaniu); w Krakowie formę taką
otrzymał wielki obraz Naśladowcy Cranacha z
przedstawieniem Sacra conversazione w kościele
Sw. Mikołaja1U. Innym przykładem zastosowa-
nia łuku pełnego są zwieńczenia ołtarzowe, by
wspomnieć tylko kilka zabytków: tryptyk św.
Katarzyny Sieneńskiej w Przydonicy, przypisy-
wany Mistrzowi z Szyku i datowany na lata trzy-
dzieste 11S, czy tryptyk św. Stanisława z Wie-
niawy sprzed połowy XVI w. 116
110 K. O e 11 i n g e r, Die Bildhauer Maximilians am
Innsbrucker Kaisergrabmal (Erlanger Beiträge zur
Sprach- und Kunstwissenschaft, XXIII, 1966), s. 31—
—38.
111 Z. Kępiński, Wit Stwosz w starciu ideologii
religijnych odrodzenia. Ołtarz Salwatora, Wrocław
1969.
112 Łodyńska-Kosińska, o.c., s. 137 nn.; J.
Białostocki, Uwagi o formie obramowania środ-
kowej części Ołtarza Mariackiego [w:] Ars una. Prace
z historii sztuki, pod red. E. I w ano y ki, Poznań 1976,
s. 57—62.
22. Krucyfiks ok. 1520—lo30, Przeworsk, kościół para-
fialny (fot. T. Chrzanowski)
Można zaryzykować twierdzenie, że w Kra-
kowie dwie najb. rdziej popularne propozycje re-
nesansu w zaalpejskim wydaniu wiążą się z No-
rymbergą. Pierwsza chronologicznie związana jest
z działalnością Hansa Suessa z Kulmbachu. Naj-
wybitniejszym dziełem był tu niewątpliwie tryp-
tyk św. Jana Chrzciciela, sprawiony do kaplicy
Bonerów w kościele NPMarii, a fragmentarycz-
nie zachowany w neogotyckiej szafie w kościele
113 T. Dobrzeniecki, Tryptyk z Pławna, War-
szawa 1951.
114 Walicki, Malarstwo..., nr kat. 177, 188, 191.
115 Kornecki, Obraz „Tronującej Marii Odzianej
w Słońce” i „Pietatis Domini” z kościoła w Szyku (Folia
Historiae Artium, XIX, 1983), s. 69—70, ił. 17 i 23.
116 K. Potkański, Tryptyk w Wieniawie (Spra-
wozdania KHS, PATJ, IV, 1891), szp. XLVI; M. Soko-
łowski, Studia do historii rzeźby w Polsce w XV
i XVI w. (ibid., VII, 1902), s. 100 nn.; M. Walicki,
Renesansowy poliptyk Wieniawski, Warszawa 1960.
179