DOI Artikel:
Chrzanowski, Tadeusz; Kornecki, Marian: Sztuka w Krakowie po Stwoszu: Epilog gotyku mieszczańskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0185
25. Tryptyk z Pławna, początek w. XVI, obecnie Muzeum Narodowe
w Warszawie (fot. IS PAN, Warszawa)
znajdującego się w Bodzentynie 119, zerwała osta-
tecznie z koncepcją ołtarza szafiastego, wprowa-
dzając retabulum oparte na koncepcji łuku trium-
falnego. Pełna konsekwencja tej nowatorskiej
fundacji miała się uzewnętrznić w sztuce pol-
skiej dopiero na przełomie XVI i XVII w., jed-
nak zakwestionowana została tradycyjna dotych-
czas formuła 12°.
Powracając do Kulmbacha, chcielibyśmy wy-
sunąć wątpliwość co do ewentualnej działalno-
ści tego mistrza na polu snycerstwa 121. Ten „słod-
ki” malarz, który w Norymberdze reprezento-
wał w swej epoce najsilniej italianizujący kieru-
nek, współpracował z rozmaitymi warsztatami
snycerskimi, o czym przekonują dzieła zarówno
zachowane w Niemczech, jak i w naszym kraju.
119 A. Bochnak, Mecenat Zygmunta Starego w
zakresie rzemiosła artystycznego, Kraków 1950, s. 90;
H. K o z a k i e w i c z o w a, Rzeźba XVI wieku w Pol-
sce, Warszawa 1984, s. 102 n.
120 Nasza znajomość rzeźby renesansowej jest pełna
luk z uwagi :na szkody wyrządzane przez nieustanne mo-
dernizacje wnętrz kościelnych. Na podstawie przekazów
archiwalnych można wyrobić sobie zdanie, że katedra
wawelska w końcu XVI w. posiadała znaczną liczbę
ołtarzy renesansowych. Z tych jednak, poza wspomnia-
nym już srebrnym z kaplicy Zygmuntowskiej oraz da-
wniej głównym — przeniesionym do Bodzentyna, zna-
my jeszcze dwa dalsze, również przeniesione :i w mniej-
szym lub większym stopniu przekształcone: I. Trybo-
Wski, O. Zagórowski, Renesansowy ołtarz św.
Doroty z katedry na Wawelu, Studia Renesansowe, III,
Wrocław 1983, s. 203—246 (obecnie ołtarz ten znajduje
Obrazy Hansa w tryptyku z kaplicy Bonerow-
skiej nie budzą najmniejszych wątpliwości, są
bowiem sygnowane, ale także atrybucja malo-
wideł na skrzydłach z Pławna jest chyba nie do
odrzucenia. Ale jak się przedstawia problem au-
torstwa rzeźb?
Wojciech Marcinkowski w sposób przekony-
wający pisze, że całość ołtarza wykonana została
według projektu malarza, co wynika m. in. z
datowania poszczególnych elementów (cykl ma-
larski nosi sygnaturę i datę 1516, w części sny-
cerskiej widnieje data 1518)122. Autor, groma-
dząc obfity materiał porównawczy, nie wypowie-
dział się jednak w sposób zdecydowany co do
autorstwa części rzeźbiarskiej, chcielibyśmy więc
dopowiedzieć wyraźnie to, co w jego pracy zo-
się w kaplicy w Bodzowie pod Krakowem); S. Komor-
nicki, Ołtarz renesansowy w Zatorze (Sprawozdania
KHS PAIJ, IX, 1915), szp. XLV—LIII oraz S. Swisz-
czowski, Ołtarz renesansowy z kaplicy Sw. Trójcy
na Wawelu, Studia do Dziejów Wawelu, I, 1955, s. 113—
137. Warto przy okazji zwrócić uwagę, te ołtarz w Bo-
dzowlie równolegle z nowatorstwem formy ujawnia dość
prymitywną i archaizującą stylistykę rzeźb figuralnych
w części środkowej. Zarówno ten, jak i zaborski model
ołtarza w formie edykułu nie przyjął się u nas i w
XVII w. ołtarze tego typu wypracowały odmienny mo-
del.
121 J. M u c z k o w s k i, J. Zdanowski, Hans
Suess z Kulmbachu (Rocznik Krakowski XXI, 1927), pas-
sim.
122 M ar ein ko w s k i, „Retabulum...”, s. 146—149.
181
w Warszawie (fot. IS PAN, Warszawa)
znajdującego się w Bodzentynie 119, zerwała osta-
tecznie z koncepcją ołtarza szafiastego, wprowa-
dzając retabulum oparte na koncepcji łuku trium-
falnego. Pełna konsekwencja tej nowatorskiej
fundacji miała się uzewnętrznić w sztuce pol-
skiej dopiero na przełomie XVI i XVII w., jed-
nak zakwestionowana została tradycyjna dotych-
czas formuła 12°.
Powracając do Kulmbacha, chcielibyśmy wy-
sunąć wątpliwość co do ewentualnej działalno-
ści tego mistrza na polu snycerstwa 121. Ten „słod-
ki” malarz, który w Norymberdze reprezento-
wał w swej epoce najsilniej italianizujący kieru-
nek, współpracował z rozmaitymi warsztatami
snycerskimi, o czym przekonują dzieła zarówno
zachowane w Niemczech, jak i w naszym kraju.
119 A. Bochnak, Mecenat Zygmunta Starego w
zakresie rzemiosła artystycznego, Kraków 1950, s. 90;
H. K o z a k i e w i c z o w a, Rzeźba XVI wieku w Pol-
sce, Warszawa 1984, s. 102 n.
120 Nasza znajomość rzeźby renesansowej jest pełna
luk z uwagi :na szkody wyrządzane przez nieustanne mo-
dernizacje wnętrz kościelnych. Na podstawie przekazów
archiwalnych można wyrobić sobie zdanie, że katedra
wawelska w końcu XVI w. posiadała znaczną liczbę
ołtarzy renesansowych. Z tych jednak, poza wspomnia-
nym już srebrnym z kaplicy Zygmuntowskiej oraz da-
wniej głównym — przeniesionym do Bodzentyna, zna-
my jeszcze dwa dalsze, również przeniesione :i w mniej-
szym lub większym stopniu przekształcone: I. Trybo-
Wski, O. Zagórowski, Renesansowy ołtarz św.
Doroty z katedry na Wawelu, Studia Renesansowe, III,
Wrocław 1983, s. 203—246 (obecnie ołtarz ten znajduje
Obrazy Hansa w tryptyku z kaplicy Bonerow-
skiej nie budzą najmniejszych wątpliwości, są
bowiem sygnowane, ale także atrybucja malo-
wideł na skrzydłach z Pławna jest chyba nie do
odrzucenia. Ale jak się przedstawia problem au-
torstwa rzeźb?
Wojciech Marcinkowski w sposób przekony-
wający pisze, że całość ołtarza wykonana została
według projektu malarza, co wynika m. in. z
datowania poszczególnych elementów (cykl ma-
larski nosi sygnaturę i datę 1516, w części sny-
cerskiej widnieje data 1518)122. Autor, groma-
dząc obfity materiał porównawczy, nie wypowie-
dział się jednak w sposób zdecydowany co do
autorstwa części rzeźbiarskiej, chcielibyśmy więc
dopowiedzieć wyraźnie to, co w jego pracy zo-
się w kaplicy w Bodzowie pod Krakowem); S. Komor-
nicki, Ołtarz renesansowy w Zatorze (Sprawozdania
KHS PAIJ, IX, 1915), szp. XLV—LIII oraz S. Swisz-
czowski, Ołtarz renesansowy z kaplicy Sw. Trójcy
na Wawelu, Studia do Dziejów Wawelu, I, 1955, s. 113—
137. Warto przy okazji zwrócić uwagę, te ołtarz w Bo-
dzowlie równolegle z nowatorstwem formy ujawnia dość
prymitywną i archaizującą stylistykę rzeźb figuralnych
w części środkowej. Zarówno ten, jak i zaborski model
ołtarza w formie edykułu nie przyjął się u nas i w
XVII w. ołtarze tego typu wypracowały odmienny mo-
del.
121 J. M u c z k o w s k i, J. Zdanowski, Hans
Suess z Kulmbachu (Rocznik Krakowski XXI, 1927), pas-
sim.
122 M ar ein ko w s k i, „Retabulum...”, s. 146—149.
181