DOI Artikel:
Różycka-Bryzek, Anna: Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej: Pochodzenie i dzieje średniowieczne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20611#0024
13. Obraz częstochowski w ramie (fot. J. Langda)
14. Ornamenty: a — obraz częstochowski, b — medalion
framcusko-burgundzki, ok. 1400. Waszyngton, Galeria Na-
rodowa, c — witraż Łukasza Mosera w kolegiacie w
Ulm, 1420—1430, d — malowidła ścienne w kościele w
Krzyżówkach koło Brzegu, 1418—1428 (wg reprod. rys.
J. Gadomski)
zleconej przez Jagiełłę, dokonaniu jej w krakow-
skim ratuszu, ozdobieniu złotem, srebrem i klej-
notami, wreszcie o uroczystym ponownym trans-
latio do Częstochowy. W obu tekstach pojawia się
również zaczerpnięty z innych legend motyw
ściekania farb z nie dających się zamalować blizn
— po raz pierwszy tu wymienionych jako ślady
po mieczu husyckim. Zniknąć już więc
musiał w tym kontekście niepotrzebny, tak we
wcześniejszej legendzie rozbudowany opis strza-
ły, która przylgnęła do policzka na kształt fibu-
li, zastąpiony zwięzłą uwagą, że strzała Tatara
utkwiła w szyi Marii — fakt nie kolidujący z
bliznami na policzku.
52 Poniższa część według R ó ż y c k a-B r y z e k, Ga-
domski, o.c., s. 45—49.
53 Według P. E. Schramma (Herrschaftszeichen
und Staatssymbolik t. III. Stuttgart 1956, s. 972—973, tu
wcześniejsza literatura przedmiotu) lilia pojawiła się w
herbie Kaipetyngów w związku z jej alegorycznym sen-
sem maryjnym, od r. 1180 stając się królewską figurą
herbową Francji.
Jakie z kolei dane — tyczące trzeciej, dzie-
jącej się już w Polsce fazy istnienia zawiera sam
obraz?
Świadectwo obrazu52 53
Podobrazie z trzech desek lipowych spojonych
na styk nie wykazuje śladów połamania. Dające
się stwierdzić zmiany zaistniałe po r. 1430 nie
naruszyły ani kompozycji pierwotnej, ani przema-
lowań XIV-wiecznych, tj. przede wszystkim obu
twarzy (por. s. 10—11). Ograniczone były do partii
tła i nimbów, z których zdjęto złocenia, być może
razem z pierwotnym rytym lub puncowanym or-
namentem, a następnie zamalowano jednolicie na
zielono, nimby zaś 'nieco obniżone pozłocono. Były
to działania zastępcze artystycznie, gdyż, jak po-
przednio, partie te miały być zakryte drogocen-
nymi blachami. Nieznacznie też ścięto brzegi o-
brazu, umacniając listwą i ramą pomalowaną w
ornament wici oplatającej laskę z sęczkami, od-
powiadający stylowi drugiej ćwierci w. XV mięk-
20
14. Ornamenty: a — obraz częstochowski, b — medalion
framcusko-burgundzki, ok. 1400. Waszyngton, Galeria Na-
rodowa, c — witraż Łukasza Mosera w kolegiacie w
Ulm, 1420—1430, d — malowidła ścienne w kościele w
Krzyżówkach koło Brzegu, 1418—1428 (wg reprod. rys.
J. Gadomski)
zleconej przez Jagiełłę, dokonaniu jej w krakow-
skim ratuszu, ozdobieniu złotem, srebrem i klej-
notami, wreszcie o uroczystym ponownym trans-
latio do Częstochowy. W obu tekstach pojawia się
również zaczerpnięty z innych legend motyw
ściekania farb z nie dających się zamalować blizn
— po raz pierwszy tu wymienionych jako ślady
po mieczu husyckim. Zniknąć już więc
musiał w tym kontekście niepotrzebny, tak we
wcześniejszej legendzie rozbudowany opis strza-
ły, która przylgnęła do policzka na kształt fibu-
li, zastąpiony zwięzłą uwagą, że strzała Tatara
utkwiła w szyi Marii — fakt nie kolidujący z
bliznami na policzku.
52 Poniższa część według R ó ż y c k a-B r y z e k, Ga-
domski, o.c., s. 45—49.
53 Według P. E. Schramma (Herrschaftszeichen
und Staatssymbolik t. III. Stuttgart 1956, s. 972—973, tu
wcześniejsza literatura przedmiotu) lilia pojawiła się w
herbie Kaipetyngów w związku z jej alegorycznym sen-
sem maryjnym, od r. 1180 stając się królewską figurą
herbową Francji.
Jakie z kolei dane — tyczące trzeciej, dzie-
jącej się już w Polsce fazy istnienia zawiera sam
obraz?
Świadectwo obrazu52 53
Podobrazie z trzech desek lipowych spojonych
na styk nie wykazuje śladów połamania. Dające
się stwierdzić zmiany zaistniałe po r. 1430 nie
naruszyły ani kompozycji pierwotnej, ani przema-
lowań XIV-wiecznych, tj. przede wszystkim obu
twarzy (por. s. 10—11). Ograniczone były do partii
tła i nimbów, z których zdjęto złocenia, być może
razem z pierwotnym rytym lub puncowanym or-
namentem, a następnie zamalowano jednolicie na
zielono, nimby zaś 'nieco obniżone pozłocono. Były
to działania zastępcze artystycznie, gdyż, jak po-
przednio, partie te miały być zakryte drogocen-
nymi blachami. Nieznacznie też ścięto brzegi o-
brazu, umacniając listwą i ramą pomalowaną w
ornament wici oplatającej laskę z sęczkami, od-
powiadający stylowi drugiej ćwierci w. XV mięk-
20