DOI article:
Małkiewiczówna, Helena: O późnośredniowiecznej ikonografii i kulcie św. Zofii z trzema córkami w Małopolsce
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20611#0049
p.w. Sw. Zofii61. W r. 1529 biskup krakowski
Piotr Tomicki, podnosząc do godności kolegiaty
miejscowy kościół parafialny, utworzył przy nim
kolegium mansjonarzy, z których pierwszy nosił
tytuł Sw. Zofii. Do ich 'obowiązków należało od-
prawianie mszy wotywnych, w tym w każdą śro-
dę „de S. Sophia et Filiabus ejus, in ecclesia di-
vae Sophiae, vel ubi placuit”, natomiast dziekan
zobowiązany był min. do sprawowania cotygo-
dniowej mszy św. „de S. Tirinitate vel de S. So-
phia et Filiabus ejus pro fundatoribus” 62. Nato-
miast oratorium u schyłku w. XVI i w pierwszych
'dziesięcioleciach w. XVII było już murowane, ale
opuszczone; ołtarz główny posiadał: „imaginem
•elegantem et v e n u s t a m s. Zophiae
[...] cum tribus filiabus” (podkr. aut.), a
w zwieńczeniu nowy obraz z przedstawieniem św.
Anny Samotrzecieje3.
Miejscem szczególnego kultu św. Zofii na te-
renie Dekanatu Nowy Sącz był u schyłku w.
XV kościół parafialny p.w. SS. Jakuba Apostoła
i Wojciecha w Podegrodziu. W r. 1492 siedmiu
kardynałów obdarzyło studniowym odpustem
znajdujący się w nim ołtarz św. Zofii: ,,ut Altare
Capellanie sanctarum Zophiae et filiabus suarum
[...] ad quam, sicut aecepimus, Venerabiliter vir
Jacobus Andreae de Lipowiec presbyter archidia-
oonus Sandecensiis dictae Dioec. singularem gerit
devoticmis affectum, congruis freąuentur honori-
bus”; odpust uzyskiwać mogli wierni, którzy: „di-
ctum Altare in Ascenssione Domini nostri Jesu
Christi, Sanctarum Zophiae et filiarum suarum,
Viisitationis BMV et s. Jaeobi Apostoli ipsiusąue
Capellae seu Altaris Dedicationis festivitatibus et
diebus, a primis Vesperis usąue ad seoundas Vesp'8-
ras inolusive devoite vdsitaverint” 64. W tymże koś-
ciele w r. 1607 nadal stał boczny ołtarz „Tit. S. Zo-
iphiaie cum tribus filiabus similiter lapideum, cum
sculptura antiąua [podkr. aut.] sed viola-
tum” e5.
Z zebranych (vide Aneks) przekazów źródło-
wych wynika, że św. Zofia była patronką lub
współpatronką nielicznej grupy kościołów para-
cezji Tarnowskiej (Tarnowskie Studia Teologiczne, t. XI,
1983), s. 445—446.
61 Joannis Długosz Senioris Canonici Cracouiensis
Opera Omnia, cura A. Przeździecki, t. VII: Liber
beneficiorum dioecesis Cracouiensis, t. II: Ecclesiae pa-
rochiales, Cracoviae 1864, s. 237: „Item sunt in eodern
oppido duo oratoria, seu duae ecclesiae ligneae: una
Sanetae Zophiae, alteora Sanctae Crucis hononi dicatae”.
62 B. Kumor, Erekcja kolegiaty i kapituły pod we-
zwaniem Wszystkich Świętych w Bobowej (Archiwa,
Biblioteki i Muzea Kościelne, t. 11, 1965), s. 288, 291, 294,
298, 300, 305.
19. Sw. Zofia z trzema córkami, fragment części środ-
kowej nastawy ołtarzowej ze schyłku w. XV z kościoła
w Łososinie, Muzeum Diecezjalne w Tarnowie (fot. J.
Langda)
os AVCap. 9 — r. 1598, s. 117; AVCap. 24 — r. 1607,
k. 117; Tomkowie z, Powiat grybowski, s. 104.
64 AVCap. 25 — r. 1607, s. 22—23; Kumor, Archi-
diakonat..., s. 125.
65 AVCap. 25 — r. 1607, s. 10, 38,
Piotr Tomicki, podnosząc do godności kolegiaty
miejscowy kościół parafialny, utworzył przy nim
kolegium mansjonarzy, z których pierwszy nosił
tytuł Sw. Zofii. Do ich 'obowiązków należało od-
prawianie mszy wotywnych, w tym w każdą śro-
dę „de S. Sophia et Filiabus ejus, in ecclesia di-
vae Sophiae, vel ubi placuit”, natomiast dziekan
zobowiązany był min. do sprawowania cotygo-
dniowej mszy św. „de S. Tirinitate vel de S. So-
phia et Filiabus ejus pro fundatoribus” 62. Nato-
miast oratorium u schyłku w. XVI i w pierwszych
'dziesięcioleciach w. XVII było już murowane, ale
opuszczone; ołtarz główny posiadał: „imaginem
•elegantem et v e n u s t a m s. Zophiae
[...] cum tribus filiabus” (podkr. aut.), a
w zwieńczeniu nowy obraz z przedstawieniem św.
Anny Samotrzecieje3.
Miejscem szczególnego kultu św. Zofii na te-
renie Dekanatu Nowy Sącz był u schyłku w.
XV kościół parafialny p.w. SS. Jakuba Apostoła
i Wojciecha w Podegrodziu. W r. 1492 siedmiu
kardynałów obdarzyło studniowym odpustem
znajdujący się w nim ołtarz św. Zofii: ,,ut Altare
Capellanie sanctarum Zophiae et filiabus suarum
[...] ad quam, sicut aecepimus, Venerabiliter vir
Jacobus Andreae de Lipowiec presbyter archidia-
oonus Sandecensiis dictae Dioec. singularem gerit
devoticmis affectum, congruis freąuentur honori-
bus”; odpust uzyskiwać mogli wierni, którzy: „di-
ctum Altare in Ascenssione Domini nostri Jesu
Christi, Sanctarum Zophiae et filiarum suarum,
Viisitationis BMV et s. Jaeobi Apostoli ipsiusąue
Capellae seu Altaris Dedicationis festivitatibus et
diebus, a primis Vesperis usąue ad seoundas Vesp'8-
ras inolusive devoite vdsitaverint” 64. W tymże koś-
ciele w r. 1607 nadal stał boczny ołtarz „Tit. S. Zo-
iphiaie cum tribus filiabus similiter lapideum, cum
sculptura antiąua [podkr. aut.] sed viola-
tum” e5.
Z zebranych (vide Aneks) przekazów źródło-
wych wynika, że św. Zofia była patronką lub
współpatronką nielicznej grupy kościołów para-
cezji Tarnowskiej (Tarnowskie Studia Teologiczne, t. XI,
1983), s. 445—446.
61 Joannis Długosz Senioris Canonici Cracouiensis
Opera Omnia, cura A. Przeździecki, t. VII: Liber
beneficiorum dioecesis Cracouiensis, t. II: Ecclesiae pa-
rochiales, Cracoviae 1864, s. 237: „Item sunt in eodern
oppido duo oratoria, seu duae ecclesiae ligneae: una
Sanetae Zophiae, alteora Sanctae Crucis hononi dicatae”.
62 B. Kumor, Erekcja kolegiaty i kapituły pod we-
zwaniem Wszystkich Świętych w Bobowej (Archiwa,
Biblioteki i Muzea Kościelne, t. 11, 1965), s. 288, 291, 294,
298, 300, 305.
19. Sw. Zofia z trzema córkami, fragment części środ-
kowej nastawy ołtarzowej ze schyłku w. XV z kościoła
w Łososinie, Muzeum Diecezjalne w Tarnowie (fot. J.
Langda)
os AVCap. 9 — r. 1598, s. 117; AVCap. 24 — r. 1607,
k. 117; Tomkowie z, Powiat grybowski, s. 104.
64 AVCap. 25 — r. 1607, s. 22—23; Kumor, Archi-
diakonat..., s. 125.
65 AVCap. 25 — r. 1607, s. 10, 38,