DOI article:
Małkiewiczówna, Helena: O późnośredniowiecznej ikonografii i kulcie św. Zofii z trzema córkami w Małopolsce
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20611#0065
28. Św. Zofia z trzema córkami, rzeźba z końca w. XV
w kościele w Eschau (wg Schmitta; repr. A. Rzepecki)
kwentnie przedstawiana była bez korony132. Ku
tej tradycji ciążą zresztą śląskie wyobrażenia św.
Zofii w Bąkowie i Czerninie (ryc. 10). Natomiast
otwarta księga w rękach Zofii czy jednej z có-
rek (ryc. 23, 20) stanowi nawiązanie zarówno do
O.C., szp. 383, słusznie podkreśla — wbrew stanowisku
Reau i Celletti — że bizantyński typ obrazowy Mądro-
ści Bożej nie miał nic wspólnego z przedstawieniami na-
szych świętych, które notabene występują także w sztu-
ce bizantyńskiej.
152 Na obrazie niemieckim z początku w. XVI(?),
przechowywanym w Muzeum Diecezjalnym w Liege,
zarówno Zofia, jak ,i jej córki (typ III) są pozbawione
koron. Prof. Robertowi Didier dziękuję za wskazanie
mi tego przykładu. — W Gividale, w Wiedniu (obecnie
atrybut zmieniony na berło) i na rycinie w Kronice
świata Schedla, sąsiadującej z epitome legendy „rzym-
skiej”, św. Zofia trzyma w dłoni palmę, która może być
znakiem jej duchowego męczeństwa.
153 M. Levi d’Ancona, The Garden of the Re-
naissance. Botanical Symbolism in Italian Painting, Fi-
renze 1977, s. 347.
etymologii imienia („Zopbia [...] repie ta fuit sa-
pdemtia davinia et humama”), jak i do kilkakrot-
nie poświadczanego w tekście wykształcenia jej
dzieci w Piśmie Bożym („in divinis scripturis eru-
ditae”).
Zgodnie z legendą ,,z koronami” córki św. Zo-
fii miały świadomość — o czym była już mo-
wa — noszenia imion „znaczących”; m. in. idąca
na śmierć Caritas mówiła parafrazując św. Pa-
wła (1 Kor. XIII, 7): „Caritas omnia sustinet,
omn.ia suffert”. Wyrazem tej świadomości jest też
sposób przedstawienia Miłości na kwaterze Jana
Wielkiego czy obrazie w Moszczenicy Niżnej (ryc.
15, 16): trzymając rosam rubeam caritatis w dło-
ni 133, mimo iż najmłodsza — góruje mad siostra-
mi, zgodnie z dalszym passusem z Pierwszego li-
stu św. Pawła do Koryntian (XIII, 13): „nunc
autem manemt fides, spes, charitas: tria haec;
major autem horum est charitas”. Niemniej po-
wszechnymi atrybutami córek są pojedyncze ko-
rony (aureola męczeństwa? zinak królewskiego po-
chodzenia?) oraz narzędzia ich męki. Według le-
gendy „z koronami” jedynie Fides położono na
rozpalonym ruszcie, wrzucenie do pieca było mę-
czeństwem zarówno Spes, jak i Caritas, tej osta-
tniej odcięto dłonie lub ręce, wszystkie zginęły
od miecza. Zatem ruszt uznać należy za znak roz-
poznawczy Fides, kilkakrotnie wzmocniony gestem
29. Sw. Zofia, drzeworyt w Chronica Mundi Hartmanna
Schedla, 1493 (wg Chronica Mundi, repr. Pracownia Re-
prograficzna Biblioteki Jagiellońskiej)
61
w kościele w Eschau (wg Schmitta; repr. A. Rzepecki)
kwentnie przedstawiana była bez korony132. Ku
tej tradycji ciążą zresztą śląskie wyobrażenia św.
Zofii w Bąkowie i Czerninie (ryc. 10). Natomiast
otwarta księga w rękach Zofii czy jednej z có-
rek (ryc. 23, 20) stanowi nawiązanie zarówno do
O.C., szp. 383, słusznie podkreśla — wbrew stanowisku
Reau i Celletti — że bizantyński typ obrazowy Mądro-
ści Bożej nie miał nic wspólnego z przedstawieniami na-
szych świętych, które notabene występują także w sztu-
ce bizantyńskiej.
152 Na obrazie niemieckim z początku w. XVI(?),
przechowywanym w Muzeum Diecezjalnym w Liege,
zarówno Zofia, jak ,i jej córki (typ III) są pozbawione
koron. Prof. Robertowi Didier dziękuję za wskazanie
mi tego przykładu. — W Gividale, w Wiedniu (obecnie
atrybut zmieniony na berło) i na rycinie w Kronice
świata Schedla, sąsiadującej z epitome legendy „rzym-
skiej”, św. Zofia trzyma w dłoni palmę, która może być
znakiem jej duchowego męczeństwa.
153 M. Levi d’Ancona, The Garden of the Re-
naissance. Botanical Symbolism in Italian Painting, Fi-
renze 1977, s. 347.
etymologii imienia („Zopbia [...] repie ta fuit sa-
pdemtia davinia et humama”), jak i do kilkakrot-
nie poświadczanego w tekście wykształcenia jej
dzieci w Piśmie Bożym („in divinis scripturis eru-
ditae”).
Zgodnie z legendą ,,z koronami” córki św. Zo-
fii miały świadomość — o czym była już mo-
wa — noszenia imion „znaczących”; m. in. idąca
na śmierć Caritas mówiła parafrazując św. Pa-
wła (1 Kor. XIII, 7): „Caritas omnia sustinet,
omn.ia suffert”. Wyrazem tej świadomości jest też
sposób przedstawienia Miłości na kwaterze Jana
Wielkiego czy obrazie w Moszczenicy Niżnej (ryc.
15, 16): trzymając rosam rubeam caritatis w dło-
ni 133, mimo iż najmłodsza — góruje mad siostra-
mi, zgodnie z dalszym passusem z Pierwszego li-
stu św. Pawła do Koryntian (XIII, 13): „nunc
autem manemt fides, spes, charitas: tria haec;
major autem horum est charitas”. Niemniej po-
wszechnymi atrybutami córek są pojedyncze ko-
rony (aureola męczeństwa? zinak królewskiego po-
chodzenia?) oraz narzędzia ich męki. Według le-
gendy „z koronami” jedynie Fides położono na
rozpalonym ruszcie, wrzucenie do pieca było mę-
czeństwem zarówno Spes, jak i Caritas, tej osta-
tniej odcięto dłonie lub ręce, wszystkie zginęły
od miecza. Zatem ruszt uznać należy za znak roz-
poznawczy Fides, kilkakrotnie wzmocniony gestem
29. Sw. Zofia, drzeworyt w Chronica Mundi Hartmanna
Schedla, 1493 (wg Chronica Mundi, repr. Pracownia Re-
prograficzna Biblioteki Jagiellońskiej)
61