DOI article:
Kałamajska-Saeed, Maria: Geneza artystyczna obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20611#0079
6. Chrystus Salwator, ryt. Antoni Wierix wg Martina de
Vos (repr. G. Kumorowicz)
Warto jednak zwrócić uwagę, że myśl o wscho-
dniej proweniencji artystycznej obrazu począt-
kowo nie budziła oporów w katolickim środowi-
sku wileńskim. Zdecydowany sprzeciw wywoły-
wały jedynie roszczenia rewindykacyjne, wysu-
wane przez stronę prawosławną, zapoczątkowane
przez archimaindrytę Józefa Siemaszkę, który dą-
żył do likwidacji kaplicy ostrobramskiej i prze-
niesienia obrazu do cerkwi Św. Ducha 13.
13 W. C h ar kie wic z, Testament Siemaszki (Źró-
dła Mocy, 1927, nr 2), s. 66—67: w okresie narastających
demonstracji antyrosyjskich Józef Siemaszko w poczu
ciu zagrożenia życia spisał w 1860 r. testament, dołą
czając doń list do cara z prośbą „aby Wasza Impera-
torska Mość [...] rozkazał [...] w celu jedynego odwetu
ku pamięci winnych zawiesić ostrobramski [niegdyś ro
syjski] obraz Matki Boskiej nad cesarskimi wrotami
głównego ołtarza w klasztornej cerkwi Sw. Ducha w
Wilnie”.
14 [M. Rolewicz], Wiadomość o cudownych obra-
zach Pana naszego Jezusa Chrystusa i Najświętszej Pan
ny Maryi mieście Wilnie [...] przez X.M.J.R., Wilno
7. Madonna — pendant do ryciny Salwatora, ryt. Anto-
ni Wierix wg Martina de Vos (fot. Bibliotheąue Royale,
Bruxelles)
Świadectwem swoistego indyferentyzmu wo-
bec zagadnienia greckiego czy łacińskiego charak-
teru samego malowidła są uwagi na temat cu-
downego wizerunku zawarte w broszurze ks. M.
Roilewieza, wydanej w Wilnie w 1863 r.14 Autor
był księdzem katolickim wywodzącym się z miej-
scowej społeczności, wzrosłym d żyjącym wśród
wielości narodowościowej d wyznaniowej, tworzą-
cej specyficzny klimat kulturowy Wilna. Posta-
1863, s. 56. Zgoda cenzury duchownej z 23 X 1862 r.
zezwala drukować „takowe dziełko [...] ze świeżo doda-
nym względem Obrazu Ostrobramskiego przypiskiem”.
Można stąd wnioskować, że nie jest to pierwsze wydanie
broszury. W rozdziale poświęconym obrazowi ostrobram-
skiemu część pierwsza (s. 5—7) jest dokładnym powtó-
rzeniem danych z Relacyi o cudownym obrazie... o. Hi-
lariona, której wydanie w 1823 r. autor poleca czy-
telnikom. Część druga (s. 8) to wspomniany w zezwole-
niu cenzury „Przypis o początku tegoż obrazu”, zawie-
rający całkowicie nowe i odmienne od tradycyjnych in-
formacje o czasie, miejscu i okolicznościach powstania
obrazu.
75
Vos (repr. G. Kumorowicz)
Warto jednak zwrócić uwagę, że myśl o wscho-
dniej proweniencji artystycznej obrazu począt-
kowo nie budziła oporów w katolickim środowi-
sku wileńskim. Zdecydowany sprzeciw wywoły-
wały jedynie roszczenia rewindykacyjne, wysu-
wane przez stronę prawosławną, zapoczątkowane
przez archimaindrytę Józefa Siemaszkę, który dą-
żył do likwidacji kaplicy ostrobramskiej i prze-
niesienia obrazu do cerkwi Św. Ducha 13.
13 W. C h ar kie wic z, Testament Siemaszki (Źró-
dła Mocy, 1927, nr 2), s. 66—67: w okresie narastających
demonstracji antyrosyjskich Józef Siemaszko w poczu
ciu zagrożenia życia spisał w 1860 r. testament, dołą
czając doń list do cara z prośbą „aby Wasza Impera-
torska Mość [...] rozkazał [...] w celu jedynego odwetu
ku pamięci winnych zawiesić ostrobramski [niegdyś ro
syjski] obraz Matki Boskiej nad cesarskimi wrotami
głównego ołtarza w klasztornej cerkwi Sw. Ducha w
Wilnie”.
14 [M. Rolewicz], Wiadomość o cudownych obra-
zach Pana naszego Jezusa Chrystusa i Najświętszej Pan
ny Maryi mieście Wilnie [...] przez X.M.J.R., Wilno
7. Madonna — pendant do ryciny Salwatora, ryt. Anto-
ni Wierix wg Martina de Vos (fot. Bibliotheąue Royale,
Bruxelles)
Świadectwem swoistego indyferentyzmu wo-
bec zagadnienia greckiego czy łacińskiego charak-
teru samego malowidła są uwagi na temat cu-
downego wizerunku zawarte w broszurze ks. M.
Roilewieza, wydanej w Wilnie w 1863 r.14 Autor
był księdzem katolickim wywodzącym się z miej-
scowej społeczności, wzrosłym d żyjącym wśród
wielości narodowościowej d wyznaniowej, tworzą-
cej specyficzny klimat kulturowy Wilna. Posta-
1863, s. 56. Zgoda cenzury duchownej z 23 X 1862 r.
zezwala drukować „takowe dziełko [...] ze świeżo doda-
nym względem Obrazu Ostrobramskiego przypiskiem”.
Można stąd wnioskować, że nie jest to pierwsze wydanie
broszury. W rozdziale poświęconym obrazowi ostrobram-
skiemu część pierwsza (s. 5—7) jest dokładnym powtó-
rzeniem danych z Relacyi o cudownym obrazie... o. Hi-
lariona, której wydanie w 1823 r. autor poleca czy-
telnikom. Część druga (s. 8) to wspomniany w zezwole-
niu cenzury „Przypis o początku tegoż obrazu”, zawie-
rający całkowicie nowe i odmienne od tradycyjnych in-
formacje o czasie, miejscu i okolicznościach powstania
obrazu.
75