DOI issue:
Recenzje i przeglądy
DOI article:Marcinkowski, Wojciech: Dwa "Ogrojce" krakowskie: Uwagi na marginesie nowych publikacji
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20611#0149
łań konserwatorskich. Zauważmy przy tym, że
powinowactwo (rzeczywiste bądź tylko domniema-
ne) figur u Św. Barbary z grupą Koronacji w
zwieńczeniu nastawy krakowskiej1 nie przeczy
tradycyjnemu datowaniu rzeźb Ogrojca na ostat-
nie lata XV wieku lub na początek wieku XVI44
(Łuszciztkiewicz, Hendel, Lossnitzer, Szydłowski,
Dobrowolski). Wszak analogiczny jak u Mistrza
Koronacji Marii typ oblicza Chrystusa odnajdu-
jemy jeszcze na retabulum w Schwalbach (przed
1506—1508; ryc. 7, 8).
Przesłankę historyczną stanowi dla Pelneafcow-
skiego data fundacji — 148 845, zacytowana przez
Hendla z zaginionego (nieistniejącego?) rękopisu
Wilhelma Gąsiorowskiego. W drukowanej wer-
sji tej pracy dalta owa nie pojawia się. Peineakow-
ski radzi sobie jednak z tym problemem stwier-
dzając, że „rok 1488 jako data budowy kaplicy i
realizacji przedstawienia Modlitwy w Ogrojcu
zgadza się w zupełności z charakterem stylo-
wym budowli, formą rzeźb i malowidła [chodzi o
resztki dekoracji ściany — przyp. W. M.] oraz
kontekstem historycznym”, po czym odsyła czy-
telnika do własnego, nie publikowanego maszy-
nopisu traktującego o architekturze Ogrojca 46. A
zatem przekaz archiwalny, który uwiarygodnić
miał ocenę stylu w momencie, gdy sam okazuje
niepewny (niesprawdzalny), wsparty zostaje
przez Autora wskazaniem na... „charakter stylo-
wy” dzieła. To, co było- do udowodnienia, zanim
Jeszcze udowodnione zostało, już staje się pod-
stawą ido dalszych wniosków. Go więcej, Penca-
kowdki dokonuje swoistej reinterpretaeji sensu
przekazanej przez Hendla daty fundowania kapli-
cy — 1488. Wyznacza bowiem czas powstania
rzeźb Ogrojca na „około roku 1488”. Logiczniej
byłoby „po roku 1488”, a nawet „zdecydowanie
Po roku 1488”, bo przecież wyposażenie wnętrza
architektonicznego przynależy do ostatniej fazy
budowy. Owa pozornie nieznaczna manipulacja ma
jednak niebagatelne znaczenie. Przypomnijmy, że
Autor utrzymywał wcześniej, iż Ogrojec wpłynął
na styl grupy Koronacji Marii. Ta zaś, wraz z
elewacji kościoła parafialnego w Melku (zob. Osterreich-
is°he Kunsttopographie, III: Bezirk Melk, Wien 1909,
ń. 201 na s. 166) wlicza Pencakowski (o. c., s. 27) mię-
dzy „wolno stojące Góry Oliwne”.
44 Zarazem jeszcze za życia fundatora, Adama Szwar-
ca (zmarł w roku 1509). Pencakowski, o. c., przyp.
69 na s. 36—37, podaje, że w testamencie Szwarca, włą-
czonym do aktu poświęcenia ołtarza w roku 1516, mo-
Wa o istniejącym już „hortus”.
45 Pencakowski, o.c., s. 36—37.
40 Ibid., s. 37.
9. Naśladowca Jana van Eyck, Dyptyk Chretien de
Hondt, fragment, Antwerpia, Koninklijk Museum voor
Schone Kunsten, 1499 (wg J. Te sta, A Notę on the
Relationship oj Manuscript lllumination and Panel Paint-
ing: Simon Bening’s Beatty Rosarium and the Diptych
of Chretien de Hondt (Jaarboek van het Koninklijk
Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, 1986)
całym retabulum Stwosza, gotowa była na długo
przed połową 1489 roku47.
Mimo krytycznego1 stosunku do recenzowanego
tekstu, który obciążony jest błędami wynikają-
cymi przede wszystkim :z niedostatecznej dyscy-
47 Th. Muller, Meit Stoss in Krakau (Miinchner
Jahrbuch der bildenden Kunst, N. F. X, 1933), s. 42,
zakłada wykonanie rzeźb zwieńczenia w czasie nieobec-
ności Stwosza w Krakowie (1486/1488). Gdy mistrz wtó-
cił do Krakowa po załatwieniu „zeynen notlichin ge-
scheftin”, nie było już na to czasu, zważywszy, że np.
montaż i retusz in situ nastawy Hansa Multschera w
Sterzing (Vipiteno), przynajmniej o połowę mniejszej i
trzykrotnie tańszej, trwał całe pół roku; dokumenty zob.
N. Easmo, Der Multscher Altar in Sterzing, Bożen
1963, S. 22—23.
10 —
Folia Historiae Artium XXVI
145
powinowactwo (rzeczywiste bądź tylko domniema-
ne) figur u Św. Barbary z grupą Koronacji w
zwieńczeniu nastawy krakowskiej1 nie przeczy
tradycyjnemu datowaniu rzeźb Ogrojca na ostat-
nie lata XV wieku lub na początek wieku XVI44
(Łuszciztkiewicz, Hendel, Lossnitzer, Szydłowski,
Dobrowolski). Wszak analogiczny jak u Mistrza
Koronacji Marii typ oblicza Chrystusa odnajdu-
jemy jeszcze na retabulum w Schwalbach (przed
1506—1508; ryc. 7, 8).
Przesłankę historyczną stanowi dla Pelneafcow-
skiego data fundacji — 148 845, zacytowana przez
Hendla z zaginionego (nieistniejącego?) rękopisu
Wilhelma Gąsiorowskiego. W drukowanej wer-
sji tej pracy dalta owa nie pojawia się. Peineakow-
ski radzi sobie jednak z tym problemem stwier-
dzając, że „rok 1488 jako data budowy kaplicy i
realizacji przedstawienia Modlitwy w Ogrojcu
zgadza się w zupełności z charakterem stylo-
wym budowli, formą rzeźb i malowidła [chodzi o
resztki dekoracji ściany — przyp. W. M.] oraz
kontekstem historycznym”, po czym odsyła czy-
telnika do własnego, nie publikowanego maszy-
nopisu traktującego o architekturze Ogrojca 46. A
zatem przekaz archiwalny, który uwiarygodnić
miał ocenę stylu w momencie, gdy sam okazuje
niepewny (niesprawdzalny), wsparty zostaje
przez Autora wskazaniem na... „charakter stylo-
wy” dzieła. To, co było- do udowodnienia, zanim
Jeszcze udowodnione zostało, już staje się pod-
stawą ido dalszych wniosków. Go więcej, Penca-
kowdki dokonuje swoistej reinterpretaeji sensu
przekazanej przez Hendla daty fundowania kapli-
cy — 1488. Wyznacza bowiem czas powstania
rzeźb Ogrojca na „około roku 1488”. Logiczniej
byłoby „po roku 1488”, a nawet „zdecydowanie
Po roku 1488”, bo przecież wyposażenie wnętrza
architektonicznego przynależy do ostatniej fazy
budowy. Owa pozornie nieznaczna manipulacja ma
jednak niebagatelne znaczenie. Przypomnijmy, że
Autor utrzymywał wcześniej, iż Ogrojec wpłynął
na styl grupy Koronacji Marii. Ta zaś, wraz z
elewacji kościoła parafialnego w Melku (zob. Osterreich-
is°he Kunsttopographie, III: Bezirk Melk, Wien 1909,
ń. 201 na s. 166) wlicza Pencakowski (o. c., s. 27) mię-
dzy „wolno stojące Góry Oliwne”.
44 Zarazem jeszcze za życia fundatora, Adama Szwar-
ca (zmarł w roku 1509). Pencakowski, o. c., przyp.
69 na s. 36—37, podaje, że w testamencie Szwarca, włą-
czonym do aktu poświęcenia ołtarza w roku 1516, mo-
Wa o istniejącym już „hortus”.
45 Pencakowski, o.c., s. 36—37.
40 Ibid., s. 37.
9. Naśladowca Jana van Eyck, Dyptyk Chretien de
Hondt, fragment, Antwerpia, Koninklijk Museum voor
Schone Kunsten, 1499 (wg J. Te sta, A Notę on the
Relationship oj Manuscript lllumination and Panel Paint-
ing: Simon Bening’s Beatty Rosarium and the Diptych
of Chretien de Hondt (Jaarboek van het Koninklijk
Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, 1986)
całym retabulum Stwosza, gotowa była na długo
przed połową 1489 roku47.
Mimo krytycznego1 stosunku do recenzowanego
tekstu, który obciążony jest błędami wynikają-
cymi przede wszystkim :z niedostatecznej dyscy-
47 Th. Muller, Meit Stoss in Krakau (Miinchner
Jahrbuch der bildenden Kunst, N. F. X, 1933), s. 42,
zakłada wykonanie rzeźb zwieńczenia w czasie nieobec-
ności Stwosza w Krakowie (1486/1488). Gdy mistrz wtó-
cił do Krakowa po załatwieniu „zeynen notlichin ge-
scheftin”, nie było już na to czasu, zważywszy, że np.
montaż i retusz in situ nastawy Hansa Multschera w
Sterzing (Vipiteno), przynajmniej o połowę mniejszej i
trzykrotnie tańszej, trwał całe pół roku; dokumenty zob.
N. Easmo, Der Multscher Altar in Sterzing, Bożen
1963, S. 22—23.
10 —
Folia Historiae Artium XXVI
145