Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (30.1994)

Folia Historiae Artium, t. XXX (1994)
PL ISSN 0071-6723

KATARZYNA BIK

DEKORACJA MALARSKA TZW. STAREJ ZAKRYSTII KOŚCIOŁA PARAFIALNEGO

W NIEPOŁOMICACH

w Świetle ostatniej konserwacji z lat 1976—1986 *

W latach 1976—1986 Władysław Zalewski i
Magdalena Kalicińska przeprowadzili gruntowne
prace konserwatorskie malowideł ściennych w
tzw. Starej Zakrystii, przylegającej od północy
do prezbiterium kościoła parafialnego w Niepo-
łomicach h Przyczyną interwencji konserwator-
skiej był gwałtownie postępujący proces niszcze-
nia dekoracji malarskiej 2. W wyniku tych za-
biegów powierzchnię malowideł utrwalono, oczy-
szczono i zabezpieczono, a następnie usunięto
punktowania, przemalowania i rekonstrukcje po-
wstałe w trakcie konserwacji z lat 1951—1956.
Podczas ostatnich prac wydobyto spod tynku du-
że fragmenty malowideł, a w niektórych miej-
scach odkryto pod nimi mało czytelne ślady
wcześniejszej, ornamentalnej, czarno-białej de-
koracji oraz inskrypcji, którą także zabezpieczo-
no w postaci świadków3. Powierzchnie ścian
pozbawione malowideł założono jednolitym ko-
lorem, zbliżonym do barwy pierwotnego tynku 4.

* Niniejszy artykuł jest pracą napisaną pod kierun-
kiem prof. dra Lecha Kalinowskiego, któremu pragnę
wyrazić głęboką wdzięczność za pomoc, opiekę i cier-
pliwość w trakcie jej powstawania. Osobne podziękowa-
nie należy się prof. dr. Władysławowi Zalewskiemu
oraz mgr Magdalenie Kalicińskiej, którzy służyli mi
wiedzą w zakresie konserwacji dzieł sztuki, a także
udostępnili materiały do badań.

Brak dokumentów oraz szczegółowych badań
architektonicznych uniemożliwia określenie dokładnej
daty powstania tej budowli. W literaturze przedmiotu
przyjęto datowanie wysunięte przez Sinko-Popielową
i częściowo potwierdzone wstępnymi badaniami archi-
tektonicznymi, dokonanymi przez wojewódzkiego kon-
serwatora zabytków w roku 1975 (K. Sinko-Popie-
lowa, Kościół w Niepołomicach (Rocznik Krakow-
ski, 30, 1938), s. 65—66). Autorka, powołując się na
liczne nieregularności murów i zakłócenia wątku przyj-

Konserwatorzy częściowo zrekonstruowali także
ornamentalne pasy, oddzielające poszczególne
strefy dekoracji na ścianach, jak również wy-
punktowali ornamentykę sklepień.

Badania przeprowadzone podczas tejże kon-
serwacji potwierdziły, że malowidła zdobiące
ściany wykonano w technice fresku mokrego
wykańczanego temperami, natomiast przy deko-
rowaniu sklepień posłużono się techniką fresku
suchego na pobiale. Fragmentarycznie zachowa-
na dekoracja żeber sklepienia została położona
bezpośrednio na kamieniu i, zdaniem konserwa-
torów, jest nieco starsza od malowideł na ścia-
nach 5.

Wyniki ostatnich prac konserwatorskich upo-
ważniają do zajęcia krytycznego stanowiska wo-
bec dotychczasowych opinii o freskach niepoło-
mickich, tak bardzo wyróżniających się na tle
czternastowiecznego malarstwa na ziemiach pol-
skich.

muje, że tzw. Stara Zakrystia nie pochodzi z czasu
wznoszenia kościoła (ramy czasowe wyznaczają tu dwa
dokumenty przechowywane w skarbcu kościoła: dekret
biskupa Bodzanty z 21 V 1350 o utworzeniu parafii
w Niepołomicach na życzenie Kazimierza Wielkiego
i akt erekcyjny wystawiony przez tegoż króla w dniu
konsekracji kościoła — 4 IX 1358), lecz jest późniejszą
dobudówką.

2M. Kalicińska, W. Zalewski, Dokumen-
tacja konserwatorska. Malowidła ścienne z 3. ćwierci
XIV wieku we wnętrzu tzw. Starej Zakrystii (dawnej
kaplicy) kościoła parafialnego p. w. N. P. Marii, Dzie-
sięciu Tysięcy Męczenników z Góry Ararat w Niepoło-
micach, Kraków 1986, s. 4.

3 Ibid., s. 4.

4 Ibid., s. 5.

5 Ibid., s. 10.

19