DOI Artikel:
Pencakowski, Paweł: Dekoracja sklepienia zakrystii kościoła Mariackiego w Krakowie - refleks rzymskich malowideł Pietro da Cortona
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20615#0103
Folia Historiae Artium, t. XXX (1994)
PL ISSN 0071-6723
PAWEŁ PENCAKOWSKI
DEKORACJA SKLEPIENIA ZAKRYSTII KOŚCIOŁA MARIACKIEGO W KRAKOWIE —
REFLEKS RZYMSKICH MALOWIDEŁ PIĘTRO DA CORTONA *
Na sklepieniu zakrystii krakowskiego kościoła
Mariackiego zachowało się wartościowe dzieło
malarstwa iluzjonistycznego epoki baroku. Ma-
lowidło to było omawiane przez autorów: Karola
Estreichera, redaktorów Katalogu zabytków sztu-
ki w Polsce, Tadeusza Dobrowolskiego, Hannę
Pieńkowską i Mariusza Karpowicza, który jako
jedyny poświęcił mu odrębną publikację. Proble-
matyka badawcza owej dekoracji nie jest jednak
wyczerpana, a wypowiadane sądy nie są pozba-
wione sprzeczności1. Malowidło było bardzo róż-
nie datowane (z czym się wiąże kwestia atrybu-
cji oraz kontekstu historycznego, w jakim po-
wstało). W rozmaity sposób określano jego temat.
Karpowicz przedstawił ponadto pewne uwagi do-
tyczące genezy formalnej fresku.
Wszystkie te zagadnienia wymagają jednak
ponownej analizy, którą chciałbym rozpocząć od
datowania dzieła.
Najwcześniej datuje malowidło Karpowicz,
który odrzuca propozycje zawarte w dawniejszej
literaturze, twierdząc, że powstało ono w osta-
* Artykuł niniejszy zredagowałem, opierając się na
posiadanych materiałach, w Rzymie w r. 1990, gdzie
przebywałem w charakterze stypendysty Fundacji
Lanckorońskich. Miałem wtedy okazję zapoznać się
z barokowym malarstwem iluzjonistycznym oraz z naj-
nowszą literaturą przedmiotu. Chciałbym w tym miej-
scu złożyć na ręce Pani Profesor Karoliny Lanckoroń-
skiej serdeczne podziękowania. Ilustracje, oryginalne
i reprodukcje, jeżeli nie zaznaczono inaczej, pochodzą od
autora.
1K. Estreicher, Kraków ■— przewodnik dla
zwiedzających, wyd. 4, Kraków 1938, s. 121; Katalog za-
bytków sztuki w Polsce [dalej: KZSP], IV: Miasto Kra-
ków, 2: Kościoły i klasztory Śródmieścia —- 1 pod red.
A. Bochnaka iJ. Samka, Warszawa 1971, s. 11—-
12, ii. na s. 251; T. Dobrowolski, Sztuka Krakowa,
wyd. 4, Kraków 1971, s. 391 i 394; H. Pieńkowska,
Dzieje i fabryka kościoła oraz klasztoru Norbertanek
w Imbramowicach (Folia Historiae Artium, XIV, 1978),
s. 89 i n; M. Karpowicz, „Potępienie Herezji” na
sklepieniu zakrystii kościoła Mariackiego w Krakowie
tniim pięcioleciu XVII wieku jako dzieło wybi-
tnego artysty (jego nazwisko, jak też kryteria
datowania nie zostały ujawnione)2. Na lata przed
1727 datuje polichromię w sposób pośredni Han-
na Pieńkowska, przypisując ją autorowi cennych
malowideł w norbertańskim kościele w Imbramo-
wicach •—- Wilhelmowi Włochowi (zm. 1727; za
życia powiązany z proboszczem mariackim ks.
Dominikiem Lochmanem) 3. Karol Estreicher
określa czas powstania dzieła na połowę XVIII
wieku, wiążąc je hipotetycznie z Piotrem Franci-
szkiem Molitorem4, którą to atrybucję zdecydo-
wanie odrzuca Karpowicz. Sprawa jest o tyle
skomplikowana, że w XVIII wieku pracowało
w Krakowie aż trzech malarzy tego nazwiska.
Byli to: Jan Piotr Molitor (1702—1756) 5, Jan vel
Piotr (lub Jan Piotr Młodszy), czynny w la-
tach 1751—1798, oraz jego brat Franciszek Igna-
cy 6. Zatem, jak się wydaje, malarza Piotra Fran-
ciszka Molitora w ogóle u nas nie było; co do po-
zostałych osób noszących to nazwisko panują do-
mysły i niejasności. Najpóźniej, bo na drugą po-
[w:] Kultura polska a kultura europejska. Prace ofia-
rowane Januszowi Tazbirowi w sześćdziesiątą rocznicę
urodzin, Warszawa 1987, s. 214—224.
2 Autor odrzucił datowanie Estreichera, o. c.,
s. 121, nie ustosunkowawszy się do propozycji atrybu-
cyjnej Pieńkowskiej, o. c., s. 88—89 i wynikają-
cych z niej konsekwencji (zresztą pracy tej w ogóle nie
cytuje).
3 P i e ń k o w s k a, o. c., s. 88—89.
4 E s t r e i c h e r, o. c., s. 121.
5J. Lepiarczyk, Molitor Jan Piotr (zm. 1756)
[w:] Polski słownik biograficzny [dalej: PSB], XXI,
Wrocław 1976, s. 630; autor identyfikuje go z wybi-
tnym praskim artystą zamieszkałym pod koniec życia
w Krakowie. Charakterystyka twórczości Jana Piotra
Molitora: H. Tintelnot, Die barocke Freskomalerei
in Deutschland, Miinchen 1915, s. 185.
6J. Lepiarczyk, Molitor Franciszek Ignacy (zm.
1794), PSB, ibidem. Dwaj ostatni oraz występujący
w źródłach Józef (który nie był malarzem) to domnie-
mani synowie Jana Piotra z Pragi.
99
PL ISSN 0071-6723
PAWEŁ PENCAKOWSKI
DEKORACJA SKLEPIENIA ZAKRYSTII KOŚCIOŁA MARIACKIEGO W KRAKOWIE —
REFLEKS RZYMSKICH MALOWIDEŁ PIĘTRO DA CORTONA *
Na sklepieniu zakrystii krakowskiego kościoła
Mariackiego zachowało się wartościowe dzieło
malarstwa iluzjonistycznego epoki baroku. Ma-
lowidło to było omawiane przez autorów: Karola
Estreichera, redaktorów Katalogu zabytków sztu-
ki w Polsce, Tadeusza Dobrowolskiego, Hannę
Pieńkowską i Mariusza Karpowicza, który jako
jedyny poświęcił mu odrębną publikację. Proble-
matyka badawcza owej dekoracji nie jest jednak
wyczerpana, a wypowiadane sądy nie są pozba-
wione sprzeczności1. Malowidło było bardzo róż-
nie datowane (z czym się wiąże kwestia atrybu-
cji oraz kontekstu historycznego, w jakim po-
wstało). W rozmaity sposób określano jego temat.
Karpowicz przedstawił ponadto pewne uwagi do-
tyczące genezy formalnej fresku.
Wszystkie te zagadnienia wymagają jednak
ponownej analizy, którą chciałbym rozpocząć od
datowania dzieła.
Najwcześniej datuje malowidło Karpowicz,
który odrzuca propozycje zawarte w dawniejszej
literaturze, twierdząc, że powstało ono w osta-
* Artykuł niniejszy zredagowałem, opierając się na
posiadanych materiałach, w Rzymie w r. 1990, gdzie
przebywałem w charakterze stypendysty Fundacji
Lanckorońskich. Miałem wtedy okazję zapoznać się
z barokowym malarstwem iluzjonistycznym oraz z naj-
nowszą literaturą przedmiotu. Chciałbym w tym miej-
scu złożyć na ręce Pani Profesor Karoliny Lanckoroń-
skiej serdeczne podziękowania. Ilustracje, oryginalne
i reprodukcje, jeżeli nie zaznaczono inaczej, pochodzą od
autora.
1K. Estreicher, Kraków ■— przewodnik dla
zwiedzających, wyd. 4, Kraków 1938, s. 121; Katalog za-
bytków sztuki w Polsce [dalej: KZSP], IV: Miasto Kra-
ków, 2: Kościoły i klasztory Śródmieścia —- 1 pod red.
A. Bochnaka iJ. Samka, Warszawa 1971, s. 11—-
12, ii. na s. 251; T. Dobrowolski, Sztuka Krakowa,
wyd. 4, Kraków 1971, s. 391 i 394; H. Pieńkowska,
Dzieje i fabryka kościoła oraz klasztoru Norbertanek
w Imbramowicach (Folia Historiae Artium, XIV, 1978),
s. 89 i n; M. Karpowicz, „Potępienie Herezji” na
sklepieniu zakrystii kościoła Mariackiego w Krakowie
tniim pięcioleciu XVII wieku jako dzieło wybi-
tnego artysty (jego nazwisko, jak też kryteria
datowania nie zostały ujawnione)2. Na lata przed
1727 datuje polichromię w sposób pośredni Han-
na Pieńkowska, przypisując ją autorowi cennych
malowideł w norbertańskim kościele w Imbramo-
wicach •—- Wilhelmowi Włochowi (zm. 1727; za
życia powiązany z proboszczem mariackim ks.
Dominikiem Lochmanem) 3. Karol Estreicher
określa czas powstania dzieła na połowę XVIII
wieku, wiążąc je hipotetycznie z Piotrem Franci-
szkiem Molitorem4, którą to atrybucję zdecydo-
wanie odrzuca Karpowicz. Sprawa jest o tyle
skomplikowana, że w XVIII wieku pracowało
w Krakowie aż trzech malarzy tego nazwiska.
Byli to: Jan Piotr Molitor (1702—1756) 5, Jan vel
Piotr (lub Jan Piotr Młodszy), czynny w la-
tach 1751—1798, oraz jego brat Franciszek Igna-
cy 6. Zatem, jak się wydaje, malarza Piotra Fran-
ciszka Molitora w ogóle u nas nie było; co do po-
zostałych osób noszących to nazwisko panują do-
mysły i niejasności. Najpóźniej, bo na drugą po-
[w:] Kultura polska a kultura europejska. Prace ofia-
rowane Januszowi Tazbirowi w sześćdziesiątą rocznicę
urodzin, Warszawa 1987, s. 214—224.
2 Autor odrzucił datowanie Estreichera, o. c.,
s. 121, nie ustosunkowawszy się do propozycji atrybu-
cyjnej Pieńkowskiej, o. c., s. 88—89 i wynikają-
cych z niej konsekwencji (zresztą pracy tej w ogóle nie
cytuje).
3 P i e ń k o w s k a, o. c., s. 88—89.
4 E s t r e i c h e r, o. c., s. 121.
5J. Lepiarczyk, Molitor Jan Piotr (zm. 1756)
[w:] Polski słownik biograficzny [dalej: PSB], XXI,
Wrocław 1976, s. 630; autor identyfikuje go z wybi-
tnym praskim artystą zamieszkałym pod koniec życia
w Krakowie. Charakterystyka twórczości Jana Piotra
Molitora: H. Tintelnot, Die barocke Freskomalerei
in Deutschland, Miinchen 1915, s. 185.
6J. Lepiarczyk, Molitor Franciszek Ignacy (zm.
1794), PSB, ibidem. Dwaj ostatni oraz występujący
w źródłach Józef (który nie był malarzem) to domnie-
mani synowie Jana Piotra z Pragi.
99