DOI Heft:
Ze studiów nad malowidłami ściennymi w Niepołomicach
DOI Artikel:Bik, Katarzyna: Dekoracja malarska tzw. Starej Zakrystii kościoła parafialnego w Niepołomicach w świetle ostatniej konserwacji z lat 1976 - 1986
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20615#0045
21. Niepołomice, kościół parafialny p. w. Najświętszej
Panny Marii, 10 000 Męczenników z Góry Ararat
i 11 000 Męczenniczek Kolońskich, tzw. Stara Zakrystia,
zachowany fragment dekoracji ściany północnej
tywy arcybiskupa Csanada Telegdi w latach
1330—1340 51. Kompozycja całości opiera się na
podziale na trzy strefy. W partii dolnej, wydzie-
lonej fryzem rozetkowym w stylu Cosmatich,
występuje motyw podwieszonej zasłony. Powyżej
widoczne są popiersia dwunastu apostołów w
czworolistnych medalionach. W strefie górnej,
w prezbiterium, widnieje Maiestas Domini, na
murach zaś północnym i południowym, w dwóch
poziomych pasach wyobrażono sceny z życia Pan-
51 Malowidła te zostały odkryte w latach 1934—1938,
w latach 1952 i 1968—1970 były konserwowane. Stan
obecny uważa się za odpowiadający oryginałowi, choć
warstwa al secco zanikła; Prokopp, Italian..., s. 81.
ny Marii i Chrystusa52. Na ścianie zachodniej
znajdował się anioł z inskrypcją. Apostołowie
zwracają się do siebie twarzami ujętymi en trois
ąuarts, trzymając w dłoniach księgi.
Podobieństwa pomiędzy dekoracją niepołomi-
cką a ostrzyhomską dotyczą głównie rozwiązań
stylistycznych i formalnych. Wyraźne związki
widać w kompozycji obu zespołów. Polegają one
na występowaniu na sklepieniach dekoracji
o charakterze geometrycznym i podobnym po-
dziale ścian: poziomym na trzy strefy i piono-
wym, za sprawą iluzjonistycznie malowanych,
geometrycznych pasów. Pokrewny jest także spo-
sób rozmieszczenia motywów: w części dolnej
namalowano zasłonę, w pasie środkowym przed-
stawiono półpostacie, w górnym — przedstawie-
nia narracyjne. Jako ornamentów użyto w obu
przypadkach fryzów rozetkowych i konsolko-
wych53. Kolejne wspólne cechy stanowią: budo-
wanie poszczególnych przedstawień na zasadzie
schematu trójkąta i piramidy, charakterystycz-
ne ułożenie postaci polegające na ukaza-
niu ciała na wprost, a głowy w półprofilu, ugię-
tych w łokciach rąk trzymających w dłoniach
atrybuty. Podobieństwo wyraża się także w pro-
porcjach postaci o niedużych głowach i drobnych,
wątłych torsach. Wyraźną zależność dostrzegamy
pomiędzy męczennicą namalowaną po prawej
stronie ściany wschodniej niepołomickiej kaplicy
(ryc. 7) a apostołem znajdującym się po prawej
stronie północnego muru kaplicy pałacowej w
Ostrzyhomiu 54. Zależność ta wyraża się nie tylko
w wymienionych wyżej wspólnych cechach, ale
dotyczy także strojów, fryzur i ogólnego wraże-
nia delikatności, kruchości postaci. Dalsze związki
uwydatnia zestawienie aniołów w medalionach,
umieszczonych w ościeżach okna niepołomickiego,
z apostołami ostrzyhomskimi, czy też świętej
w kotle ze sceny Męczeństwa (ryc. 13) z mło-
dzieńczym apostołem, wyobrażonym z lewej stro-
ny na murze północnym nawy kaplicy ostrzy-
homskiej, a także sędziego z cyklu niepołomi-
ckiego —- z brodatymi apostołami w Ostrzyho-
miu 55.
Uwzględnić należy także różnice zachodzące
między obydwoma zespołami malowideł. Doty-
czą one zwłaszcza warsztatu malarskiego. Specy-
ficzną cechą dekoracji niepołomickich jest wy-
raźny rysunek, wyryty, niejako odciśnięty w war-
stwie intonaco. W kaplicy ostrzyhomskiej taka
technika nie występuje. Mistrz Malowideł Niepo-
52 W uwagach tych opieram się na autopsji.
53 Zob. Prokopp, Pitture..., il. 4, 5.
54 Prokopp, Italian..., il. 46.
55 Ibid., ii. 47, 48, 49a, 76, 94b.
41
Panny Marii, 10 000 Męczenników z Góry Ararat
i 11 000 Męczenniczek Kolońskich, tzw. Stara Zakrystia,
zachowany fragment dekoracji ściany północnej
tywy arcybiskupa Csanada Telegdi w latach
1330—1340 51. Kompozycja całości opiera się na
podziale na trzy strefy. W partii dolnej, wydzie-
lonej fryzem rozetkowym w stylu Cosmatich,
występuje motyw podwieszonej zasłony. Powyżej
widoczne są popiersia dwunastu apostołów w
czworolistnych medalionach. W strefie górnej,
w prezbiterium, widnieje Maiestas Domini, na
murach zaś północnym i południowym, w dwóch
poziomych pasach wyobrażono sceny z życia Pan-
51 Malowidła te zostały odkryte w latach 1934—1938,
w latach 1952 i 1968—1970 były konserwowane. Stan
obecny uważa się za odpowiadający oryginałowi, choć
warstwa al secco zanikła; Prokopp, Italian..., s. 81.
ny Marii i Chrystusa52. Na ścianie zachodniej
znajdował się anioł z inskrypcją. Apostołowie
zwracają się do siebie twarzami ujętymi en trois
ąuarts, trzymając w dłoniach księgi.
Podobieństwa pomiędzy dekoracją niepołomi-
cką a ostrzyhomską dotyczą głównie rozwiązań
stylistycznych i formalnych. Wyraźne związki
widać w kompozycji obu zespołów. Polegają one
na występowaniu na sklepieniach dekoracji
o charakterze geometrycznym i podobnym po-
dziale ścian: poziomym na trzy strefy i piono-
wym, za sprawą iluzjonistycznie malowanych,
geometrycznych pasów. Pokrewny jest także spo-
sób rozmieszczenia motywów: w części dolnej
namalowano zasłonę, w pasie środkowym przed-
stawiono półpostacie, w górnym — przedstawie-
nia narracyjne. Jako ornamentów użyto w obu
przypadkach fryzów rozetkowych i konsolko-
wych53. Kolejne wspólne cechy stanowią: budo-
wanie poszczególnych przedstawień na zasadzie
schematu trójkąta i piramidy, charakterystycz-
ne ułożenie postaci polegające na ukaza-
niu ciała na wprost, a głowy w półprofilu, ugię-
tych w łokciach rąk trzymających w dłoniach
atrybuty. Podobieństwo wyraża się także w pro-
porcjach postaci o niedużych głowach i drobnych,
wątłych torsach. Wyraźną zależność dostrzegamy
pomiędzy męczennicą namalowaną po prawej
stronie ściany wschodniej niepołomickiej kaplicy
(ryc. 7) a apostołem znajdującym się po prawej
stronie północnego muru kaplicy pałacowej w
Ostrzyhomiu 54. Zależność ta wyraża się nie tylko
w wymienionych wyżej wspólnych cechach, ale
dotyczy także strojów, fryzur i ogólnego wraże-
nia delikatności, kruchości postaci. Dalsze związki
uwydatnia zestawienie aniołów w medalionach,
umieszczonych w ościeżach okna niepołomickiego,
z apostołami ostrzyhomskimi, czy też świętej
w kotle ze sceny Męczeństwa (ryc. 13) z mło-
dzieńczym apostołem, wyobrażonym z lewej stro-
ny na murze północnym nawy kaplicy ostrzy-
homskiej, a także sędziego z cyklu niepołomi-
ckiego —- z brodatymi apostołami w Ostrzyho-
miu 55.
Uwzględnić należy także różnice zachodzące
między obydwoma zespołami malowideł. Doty-
czą one zwłaszcza warsztatu malarskiego. Specy-
ficzną cechą dekoracji niepołomickich jest wy-
raźny rysunek, wyryty, niejako odciśnięty w war-
stwie intonaco. W kaplicy ostrzyhomskiej taka
technika nie występuje. Mistrz Malowideł Niepo-
52 W uwagach tych opieram się na autopsji.
53 Zob. Prokopp, Pitture..., il. 4, 5.
54 Prokopp, Italian..., il. 46.
55 Ibid., ii. 47, 48, 49a, 76, 94b.
41