DOI issue:
Ze studiów nad malowidłami ściennymi w Niepołomicach
DOI article:Bik, Katarzyna: Dekoracja malarska tzw. Starej Zakrystii kościoła parafialnego w Niepołomicach w świetle ostatniej konserwacji z lat 1976 - 1986
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20615#0048
wybudowaniu kaplicy, co -— jak zostało napisane
na wstępie —• mogło nastąpić jeszcze przed datą
konsekracji kościoła, a więc przed rokiem 1358.
Badacze nie są także jednomyślni co do oso-
by fundatora niepołomickich fresków, stawiając
dwie różne hipotezy. Pierwsza z nich uznaje za
fundatora tych malowideł króla Kazimierza Wiel-
kiego 73. Przesłankę stanowi tu fragment kroniki
Janka z Czarnkowa, napisanej w latach 1333—■
1384, w której autor wymienia zasługi króla:
„Chorum namąue Cracoviensis cathedralis eccle-
siae cum plumbo texit, ipsiusąue chori testudi-
nem stellis deauratis decoravit. In eadem etiam
ecclesia capellam assumptionis beate Mariae vir-
ginis, aliam apud fratres praedicatores et plures
ecclesias, videlicet in Sandomiria, in Wislicia, sanc-
ti Michaelis et sancti Georgii in Castro Cracovien-
si, hospitale inter Cracoviam et Cazimiriam in
Rupella, in Niepołomic ze [podkr. K. B.],
in Korczyn, in Kargow, in Szydłów, in Stobnicza,
in Solecz, in Opoczno, in Pyothrocow, claustrum
in Lancicia, claustris muris, decoris sculpturis,
picturis ac tectis murificis construxit et orna-
vit”7i. Druga hipoteza zakłada, że Mistrz Malo-
wideł Niepołomickich zaangażowany został przez
królową Elżbietę Łokietkównę 75. W najnowszym
opracowaniu czytamy, że twórca ów: „mógł przy-
the Black Death. The Arts, Religion and Society in the
Mid-fourteenth Century, Princeton 1951, s. 63—69.
73 Takie stanowisko zajmują: F. Kopera, Dzieje
malarstwa w Polsce, I: Średniowieczne malarstwo w
Polsce, Kraków 1925, s. 76, Dobrowolski, Studia...,
s. 18—19, Białłowicz-Krygierowa, o. c., s. 141
i E. Nogieć-Czepielowa, Niepołomice. Kościół
parafialny p. w. N. P. Marii, 10 Tysięcy Męczenników
i 11 Tysięcy Męczenniczek. Stan badań naukowych i
konserwatorskich nad XIV-wieczną polichromią kościo-
ła, Kraków 1977 (mpis w PKZ), s. 18.
74 Joannis de Czarnków Chronicon Polonorum,
1333—1384 [w:] Monumenta Poloniae Historica, II, Lwów
1872 (reprint: Warszawa 1961), s. 624.
być do Polski jeszcze w latach 60. XIV wieku,
polecony Kazimierzowi Wielkiemu przez jego
siostrę Elżbietę Łokietkównę, królową Węgier,
współfundatorkę malowideł niepołomickich” 76.
Mimo braku pewnych podstaw źródłowych
można przyjąć, że twórca dekoracji niepołomi-
ckiej został protegowany Kazimierzowi Wielkie-
mu przez jego siostrę, królową Elżbietę. Pozwala
to wyjaśnić włoską proweniencję fresków zwią-
zkami Elżbiety Łokietkówny z dworem andega-
weńskim. Wszystkie liczne fundacje artystyczne
tej królowej — obrazy, ołtarze, rękopisy, wyroby
złotnicze — reprezentują orientację włoską.
Większość z nich wykonali sami Włosi bądź
Węgrzy będący pod ich wpływem77. Okazji do
spotkań królowej węgierskiej z bratem, polskim
królem, nie brakowało. W czasie swych rządów
na Węgrzech odwiedziła Elżbieta dwukrotnie
Polskę — po raz pierwszy w roku 1352 (od 1 IX
do 20 XI), bawiąc m. in. w Krakowie i Kazimie-
rzu, powtórnie zaś przybyła do kraju w związku
ze zjazdem w Nowym Sączu, który odbył się
w roku 13 5 5 78. I może właśnie w tej podróży to-
warzyszył jej malarz włoski, polecony przez nią
następnie Kazimierzowi Wielkiemu dla wykona-
nia malowideł niepołomickich.
75 Należą tu: Dąb-Kalinowska, Malowidła...,
s. 58. Snieżyńska-Stolot, Malarskie..., s. 68, Pro-
k o p p, Italian..., s. 66.
76 Kornecki, Małkiewiczówna, l. c.
77 Snieżyńska-Stolot, Malarskie..., s. 68—69,
wymienia tu Węgierskie Legendarium, wspomniany
ołtarz w Joe and Emily Lowe Art Gallery w Miami
na Florydzie, obrazy przywiezione przez królową z
Włoch do kościołów w Częstochowie, Akwizgranie, Ma-
riazell.
78 J. Dąbrowski, Elżbieta Łokietkówna (Rozpra-
wy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Historyczno-
-Filologicznego Akademii Umiejętności w Krakowie 57:
1914), s. 367—368.
LA DECORATION PEINTE DE LANCIENNE SACRISTIE DE L EGLISE PAROISSIALE DE NIEPOŁOMICE
A LA LUMIfiRE DE LA RESTAURATION FAITE ENTRE 1976 ET 1986
La chapelle dite Ancienne Sacristie est petite,
oblongue et adhere du cóte nord au choeur de 1’eglise
paroissiale de Niepołomice, fondee en 1350—58 par le
roi Casimir le Grand. La chapelle fut batie ąuand le
choeur avait ete deja construit, et peut-etre encore
avant la consecration de 1’eglise en 1358. II y a la des
peintures murales, executees selon la techniąue a
fresąue, qui forment un ensemble harmonieux avec
1’architecture de 1’interieur. Comme le processus de la
deterioration de cette peinture etait rapide le professeur
Władysław Zalewski et Mme Magdalena Kalicińska ont
procóde a d’importants travaux de restauration entre
1976 et 1986. On a alors decouvert de grands fragments
des peintures italiennes, et l’on a trouve les traces de
decorations anterieures, primitives.
La decoration picturale de la chapelle se compose
44
na wstępie —• mogło nastąpić jeszcze przed datą
konsekracji kościoła, a więc przed rokiem 1358.
Badacze nie są także jednomyślni co do oso-
by fundatora niepołomickich fresków, stawiając
dwie różne hipotezy. Pierwsza z nich uznaje za
fundatora tych malowideł króla Kazimierza Wiel-
kiego 73. Przesłankę stanowi tu fragment kroniki
Janka z Czarnkowa, napisanej w latach 1333—■
1384, w której autor wymienia zasługi króla:
„Chorum namąue Cracoviensis cathedralis eccle-
siae cum plumbo texit, ipsiusąue chori testudi-
nem stellis deauratis decoravit. In eadem etiam
ecclesia capellam assumptionis beate Mariae vir-
ginis, aliam apud fratres praedicatores et plures
ecclesias, videlicet in Sandomiria, in Wislicia, sanc-
ti Michaelis et sancti Georgii in Castro Cracovien-
si, hospitale inter Cracoviam et Cazimiriam in
Rupella, in Niepołomic ze [podkr. K. B.],
in Korczyn, in Kargow, in Szydłów, in Stobnicza,
in Solecz, in Opoczno, in Pyothrocow, claustrum
in Lancicia, claustris muris, decoris sculpturis,
picturis ac tectis murificis construxit et orna-
vit”7i. Druga hipoteza zakłada, że Mistrz Malo-
wideł Niepołomickich zaangażowany został przez
królową Elżbietę Łokietkównę 75. W najnowszym
opracowaniu czytamy, że twórca ów: „mógł przy-
the Black Death. The Arts, Religion and Society in the
Mid-fourteenth Century, Princeton 1951, s. 63—69.
73 Takie stanowisko zajmują: F. Kopera, Dzieje
malarstwa w Polsce, I: Średniowieczne malarstwo w
Polsce, Kraków 1925, s. 76, Dobrowolski, Studia...,
s. 18—19, Białłowicz-Krygierowa, o. c., s. 141
i E. Nogieć-Czepielowa, Niepołomice. Kościół
parafialny p. w. N. P. Marii, 10 Tysięcy Męczenników
i 11 Tysięcy Męczenniczek. Stan badań naukowych i
konserwatorskich nad XIV-wieczną polichromią kościo-
ła, Kraków 1977 (mpis w PKZ), s. 18.
74 Joannis de Czarnków Chronicon Polonorum,
1333—1384 [w:] Monumenta Poloniae Historica, II, Lwów
1872 (reprint: Warszawa 1961), s. 624.
być do Polski jeszcze w latach 60. XIV wieku,
polecony Kazimierzowi Wielkiemu przez jego
siostrę Elżbietę Łokietkównę, królową Węgier,
współfundatorkę malowideł niepołomickich” 76.
Mimo braku pewnych podstaw źródłowych
można przyjąć, że twórca dekoracji niepołomi-
ckiej został protegowany Kazimierzowi Wielkie-
mu przez jego siostrę, królową Elżbietę. Pozwala
to wyjaśnić włoską proweniencję fresków zwią-
zkami Elżbiety Łokietkówny z dworem andega-
weńskim. Wszystkie liczne fundacje artystyczne
tej królowej — obrazy, ołtarze, rękopisy, wyroby
złotnicze — reprezentują orientację włoską.
Większość z nich wykonali sami Włosi bądź
Węgrzy będący pod ich wpływem77. Okazji do
spotkań królowej węgierskiej z bratem, polskim
królem, nie brakowało. W czasie swych rządów
na Węgrzech odwiedziła Elżbieta dwukrotnie
Polskę — po raz pierwszy w roku 1352 (od 1 IX
do 20 XI), bawiąc m. in. w Krakowie i Kazimie-
rzu, powtórnie zaś przybyła do kraju w związku
ze zjazdem w Nowym Sączu, który odbył się
w roku 13 5 5 78. I może właśnie w tej podróży to-
warzyszył jej malarz włoski, polecony przez nią
następnie Kazimierzowi Wielkiemu dla wykona-
nia malowideł niepołomickich.
75 Należą tu: Dąb-Kalinowska, Malowidła...,
s. 58. Snieżyńska-Stolot, Malarskie..., s. 68, Pro-
k o p p, Italian..., s. 66.
76 Kornecki, Małkiewiczówna, l. c.
77 Snieżyńska-Stolot, Malarskie..., s. 68—69,
wymienia tu Węgierskie Legendarium, wspomniany
ołtarz w Joe and Emily Lowe Art Gallery w Miami
na Florydzie, obrazy przywiezione przez królową z
Włoch do kościołów w Częstochowie, Akwizgranie, Ma-
riazell.
78 J. Dąbrowski, Elżbieta Łokietkówna (Rozpra-
wy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Historyczno-
-Filologicznego Akademii Umiejętności w Krakowie 57:
1914), s. 367—368.
LA DECORATION PEINTE DE LANCIENNE SACRISTIE DE L EGLISE PAROISSIALE DE NIEPOŁOMICE
A LA LUMIfiRE DE LA RESTAURATION FAITE ENTRE 1976 ET 1986
La chapelle dite Ancienne Sacristie est petite,
oblongue et adhere du cóte nord au choeur de 1’eglise
paroissiale de Niepołomice, fondee en 1350—58 par le
roi Casimir le Grand. La chapelle fut batie ąuand le
choeur avait ete deja construit, et peut-etre encore
avant la consecration de 1’eglise en 1358. II y a la des
peintures murales, executees selon la techniąue a
fresąue, qui forment un ensemble harmonieux avec
1’architecture de 1’interieur. Comme le processus de la
deterioration de cette peinture etait rapide le professeur
Władysław Zalewski et Mme Magdalena Kalicińska ont
procóde a d’importants travaux de restauration entre
1976 et 1986. On a alors decouvert de grands fragments
des peintures italiennes, et l’on a trouve les traces de
decorations anterieures, primitives.
La decoration picturale de la chapelle se compose
44