DOI Artikel:
Walczak, Marek: Działalność fundacyjna biskupa krakowskiego, kardynała Zbigniewa Oleśnickiego (część II)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20615#0078
no,si w tym przypadku niewiele 46. Chociaż opisy
wyglądu zewnętrznego bohaterów odgrywają w
twórczości kronikarza znaczną rolę, operował on
zwykle ogólnikami, na których podstawie wy-
obrazić sobie możemy tylko niektóre cechy fi-
zyczne omawianych postaci47. W przypadku
Ol eśnickiego taką cechą jest na pewno wspomi-
nana wielokrotnie otyłość, ale już pojawiająca
się obok informacja o „okrągłych oczach” 48 nie
wnosi niczego konkretnego. Należy więc raczej
mówić o portretowości czy elementach portreto-
wych niektórych wizerunków, a nie o portretach
Oleśnickiego na fundowanych przezeń dziełach
sztuki49. Zjawisko to stanowi dopiero zapowiedź
przyszłego, bardziej realistycznego sposobu po-
dejścia do problemu wizerunku.
Bardzo niewiele pozostało dziś z niezwykłego
bogactwa piętnastowiecznych świątyń, znanego
nam jedynie z opisów. Ocalałe przypadkowo
dzieła sztuki nie pozwalają na wyciąganie zbyt
daleko idących wniosków na temat działalności
fundacyjnej Zbigniewa Oleśnickiego. Adam Mi-
łobędzki zauważył słusznie, że pomimo rozma-
chu, z jakim była ona prowadzona, żadna z in-
westycji, prócz pińczowskiego zamku, nie od-
zwierciedlała w pełni ambicji, bogactwa i kul-
46 Analizę opisów Długosza w kontekście przedsta-
wień kardynała Oleśnickiego postulowała ostatnio
w dyskusji A. Karłowska-Kamzowa (w: Se-
rial and Individual Production in the Representative
Arts of the XIV and XV Century, Cracow 1988 (Se-
minaria Niedzickie 3), s. 123); por. także J. Gadom-
ski, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski MIC—
1470, Warszawa 1981, s. 27, przyp. 45.
47 Długosz rzadko pomijał opisy wyglądu swych bo-
haterów, czerpiąc informacje z podobizn na nagrobkach,
tradycji ustnej, wreszcie z autopsji. Choć w żywotach
biskupów opisy nie odgrywały tak dużej roli, jak w
żywotach królewskich, jednak pojawiają się nader
często; M. Koczerska, Mentalność Jana Długosza w
świetle jego twórczości (Studia Źródłoznawcze, 15, 1971),
s. 119; ostatnio: G. Ryś, Chrześcijańska ideologia wła-
dzy w Polsce XIV—XV w. (Nasza Przeszłość, 76, 1991),
s. 56. Na zachodzie Europy zainteresowania te pojawiły
się znacznie wcześniej. Już w dwunastowiecznej Anglii
William z Malmesbury zestawił, na modłę Duodecim
caesares Swetoniusza, opisy wyglądu królów anglo-nor-
mandzkich; A. Gransden, Realistic Observation in
Twelfth Century England (Speculum, 47, 1972), s. 29, 40
i n. Długoszowy opis wyglądu Oleśnickiego można by
porównać do bardzo stereotypowych opisów Karola IV,
pióra Mateusza Villaniego; por. J. P e s i n a, Podoba a
podobizny Karla IV. Pfispeuek k poznani ćeskeho por-
tretniho realismu ve 14 stoleti (Universitas Carolina —
Philosophica, 1, 1955), s. 2; J. v. Herzogenberg,
Die Bildnisse Kaiser Karls IV [w:] Kaiser Karl IV.,
Staatsmann und Mdzen, hrsg. v. F. S e i b t, Munchen
1978, s. 326.
13. Miniatura w Liber Priuilegiorum nr 2 katedry kra-
kowskiej, Archiwum Kapituły Metropolitalnej na Wa-
welu (repr. A. Rzepecki; wg Sprawozdania Komisji do
Badania Historii Sztuki w Polsce, 5, 1896)
48 Długosz, Vitae..., s. 427, 553.
49 O podobnych problemach interpretacyjnych: H.
Keller, Die Entstehung des Bildnisses am Er.de des
Hochmittelalters (Rómisches Jahrbuch ftir Kunstgeschich-
te, 3, 1939), s. 228—356; H. Wammetsberger,
Indiuiduum und Typ in den Portrats Kaiser Karls IV.
(Wissenschaftliche Zeitschrift der Friedrich-Schiller-
-Universitat Jena. Gesellschafts- und Sprachwissen-
schaftliche Reihe, 1, 1967), s. 79—93; F. J. R o n i g, Die
Bildnisse Kunos von Falkenstein: Typ oder Portrdt [w:]
Die Parler und der Schone Stil 1350—1400. Europaische
Kunst unter den Luxemburgern. Ein Har.dbuch zur
Ausstellung [...], hrsg. v. A. L e g n e r, III, Koln 1978,
s. 211—214; A. Legner, Ikon und Portrdt [w:] ibidem,
s. 234—235. Te same kwestie w odniesieniu do rzeźby
sepulkralnej poruszał ostatnio J. A. H o 11 a d a y,
74
wyglądu zewnętrznego bohaterów odgrywają w
twórczości kronikarza znaczną rolę, operował on
zwykle ogólnikami, na których podstawie wy-
obrazić sobie możemy tylko niektóre cechy fi-
zyczne omawianych postaci47. W przypadku
Ol eśnickiego taką cechą jest na pewno wspomi-
nana wielokrotnie otyłość, ale już pojawiająca
się obok informacja o „okrągłych oczach” 48 nie
wnosi niczego konkretnego. Należy więc raczej
mówić o portretowości czy elementach portreto-
wych niektórych wizerunków, a nie o portretach
Oleśnickiego na fundowanych przezeń dziełach
sztuki49. Zjawisko to stanowi dopiero zapowiedź
przyszłego, bardziej realistycznego sposobu po-
dejścia do problemu wizerunku.
Bardzo niewiele pozostało dziś z niezwykłego
bogactwa piętnastowiecznych świątyń, znanego
nam jedynie z opisów. Ocalałe przypadkowo
dzieła sztuki nie pozwalają na wyciąganie zbyt
daleko idących wniosków na temat działalności
fundacyjnej Zbigniewa Oleśnickiego. Adam Mi-
łobędzki zauważył słusznie, że pomimo rozma-
chu, z jakim była ona prowadzona, żadna z in-
westycji, prócz pińczowskiego zamku, nie od-
zwierciedlała w pełni ambicji, bogactwa i kul-
46 Analizę opisów Długosza w kontekście przedsta-
wień kardynała Oleśnickiego postulowała ostatnio
w dyskusji A. Karłowska-Kamzowa (w: Se-
rial and Individual Production in the Representative
Arts of the XIV and XV Century, Cracow 1988 (Se-
minaria Niedzickie 3), s. 123); por. także J. Gadom-
ski, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski MIC—
1470, Warszawa 1981, s. 27, przyp. 45.
47 Długosz rzadko pomijał opisy wyglądu swych bo-
haterów, czerpiąc informacje z podobizn na nagrobkach,
tradycji ustnej, wreszcie z autopsji. Choć w żywotach
biskupów opisy nie odgrywały tak dużej roli, jak w
żywotach królewskich, jednak pojawiają się nader
często; M. Koczerska, Mentalność Jana Długosza w
świetle jego twórczości (Studia Źródłoznawcze, 15, 1971),
s. 119; ostatnio: G. Ryś, Chrześcijańska ideologia wła-
dzy w Polsce XIV—XV w. (Nasza Przeszłość, 76, 1991),
s. 56. Na zachodzie Europy zainteresowania te pojawiły
się znacznie wcześniej. Już w dwunastowiecznej Anglii
William z Malmesbury zestawił, na modłę Duodecim
caesares Swetoniusza, opisy wyglądu królów anglo-nor-
mandzkich; A. Gransden, Realistic Observation in
Twelfth Century England (Speculum, 47, 1972), s. 29, 40
i n. Długoszowy opis wyglądu Oleśnickiego można by
porównać do bardzo stereotypowych opisów Karola IV,
pióra Mateusza Villaniego; por. J. P e s i n a, Podoba a
podobizny Karla IV. Pfispeuek k poznani ćeskeho por-
tretniho realismu ve 14 stoleti (Universitas Carolina —
Philosophica, 1, 1955), s. 2; J. v. Herzogenberg,
Die Bildnisse Kaiser Karls IV [w:] Kaiser Karl IV.,
Staatsmann und Mdzen, hrsg. v. F. S e i b t, Munchen
1978, s. 326.
13. Miniatura w Liber Priuilegiorum nr 2 katedry kra-
kowskiej, Archiwum Kapituły Metropolitalnej na Wa-
welu (repr. A. Rzepecki; wg Sprawozdania Komisji do
Badania Historii Sztuki w Polsce, 5, 1896)
48 Długosz, Vitae..., s. 427, 553.
49 O podobnych problemach interpretacyjnych: H.
Keller, Die Entstehung des Bildnisses am Er.de des
Hochmittelalters (Rómisches Jahrbuch ftir Kunstgeschich-
te, 3, 1939), s. 228—356; H. Wammetsberger,
Indiuiduum und Typ in den Portrats Kaiser Karls IV.
(Wissenschaftliche Zeitschrift der Friedrich-Schiller-
-Universitat Jena. Gesellschafts- und Sprachwissen-
schaftliche Reihe, 1, 1967), s. 79—93; F. J. R o n i g, Die
Bildnisse Kunos von Falkenstein: Typ oder Portrdt [w:]
Die Parler und der Schone Stil 1350—1400. Europaische
Kunst unter den Luxemburgern. Ein Har.dbuch zur
Ausstellung [...], hrsg. v. A. L e g n e r, III, Koln 1978,
s. 211—214; A. Legner, Ikon und Portrdt [w:] ibidem,
s. 234—235. Te same kwestie w odniesieniu do rzeźby
sepulkralnej poruszał ostatnio J. A. H o 11 a d a y,
74