DOI Artikel:
Walczak, Marek: Działalność fundacyjna biskupa krakowskiego, kardynała Zbigniewa Oleśnickiego (część II)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20615#0080
dzwonów, tradycyjnie zwanym „Kardynałem”,
który ma inskrypcję wykluczającą istnienie
wispółfundatorów. Tak więc trudno wątpić, że
herby Królestwa Polskiego i krakowskiej kapi-
tuły katedralnej odnosiły się do samego bisku-
pa i spełnianych przez niego funkcji państwo-
wych i kościelnych. Zapewne ważną rolę odgry-
wały też tarcze herbowe z papieskimi kluczami
(ryc. 14). Można przypuszczać, że miały one
świadczyć o lojalności krakowskiego biskupa wo-
bez Rzymu. Wątpliwe, by takie herby pojawić
się mogły przed rokiem 1447, kiedy to Oleśnicki,
wcześniej koncyliarysta, zdecydował się uznać
papieża Mikołaja V i rozpoczął dwuletnie stara-
nia o zatwierdzenie godności kardynalskiej 52.
Niestety, w budowlach, które przypadkowo
zachowały się do dzisiaj, nie znajdujemy podob-
nych programów heraldycznych. Największy ze-
spół herbów Oleśnickiego dochował się w skrom-
nej i położonej daleko od ważniejszych ośrod-
ków ówczesnej Polski świątyni w Piotrawinie.
Duże znaczenie tego kościoła wynikało z jego
związku z osobą św. Stanisława, którego kult
zaważył w wielkim stopniu na formacji osobo-
wości Oleśnickiego53. Fundacja, podjęta w dzie-
sięć lat po zwycięskim zakończeniu sporu z bi-
skupem chełmskim Janem Biskupcem54, pieczę-
towała ostatecznie przynależność tych terenów
do diecezji krakowskiej, świadcząc zarazem do-
52 T. S i 1 n i c k i, Kardynalaty Zbigniewa Oleśnic-
kiego i Wincentego Kota [w:] Historia Kościoła w Pol-
sce, 1/1, red. B. Kumor, Z. Obertyński, Poznań—
Warszawa 1974, s. 348—349. Do naszych czasów zacho-
wał się jedynie herb papieski na berle kardynalskim
Oleśnickiego.
53 Długosz, Hist. Pol, IV, s. 330, 411—413, 465,
524; ibidem, V, s. 87, 110; I. Zarębski, Gęsta Sbignei
jako element ewolucji w genezie „Annalium” Długosza
[w:] Prace z dziejów Polski feudalnej ofiarowane Ro-
manowi Gródeckiemu w 70. rocznicę urodzin, Warszawa
1960, s. 302; M. Koczerska, Piętnastowieczne bio-
grafie Zbigniewa Oleśnickiego (Studia Źródłoznawcze,
24, 1979), s. 21.
54 Spór dotyczył praw do ziemi lubelskiej i do wią-
żących się z tym dóbr stołowych, które Jan Biskupiec
zamierzał odłączyć od diecezji krakowskiej i dołączyC
do administrowanej przez siebie diecezji chełmskiej,
przenosząc swoją stolicę z Chełma do Lublina. W r.
1424 papież Mikołaj V wyraził zgodę na nowy podział,
ale sprzeciwił się temu Oleśnicki, doprowadzając do
upadku planów Jana Biskupca; Długosz, Hist. Pol.,
IV, s. 330; J. Sawicki, Jan Biskupiec, biskup chełm-
ski (1377—1452). Szkic biograficzny (Nasza Przeszłość,
4, 1948), s. 103—124; L. Bieńkowski, Działalność
organizacyjna biskupa Jana Biskupca w diecezji chełm-
skiej (1417—1452) (Roczniki Humanistyczne, 7, 1958), s.
203—204; por. także: U. Borkowska, Treści ideowe
w dziełach Jana Długosza. Kościół i świat poza kościo-
łem, Lublin 1973, s. 69, przyp. 11.
16. Wielka pieczęć biskupia Zbigniewa Oleśnickiego przy
dokumencie z 1438 (nr 80), Kraków, Archiwum klaszto-
ru kanoników regularnych przy kościele Bożego Ciała
(fot. IS PAN)
17. Odlew okrągłej pieczęci biskupiej Zbigniewa Oleś-
nickiego, Kraków, Muzeum Narodowe (dalej: MNK, Od-
dział Biblioteka Czartoryskich) (fot. R. Kubiczek)
76
który ma inskrypcję wykluczającą istnienie
wispółfundatorów. Tak więc trudno wątpić, że
herby Królestwa Polskiego i krakowskiej kapi-
tuły katedralnej odnosiły się do samego bisku-
pa i spełnianych przez niego funkcji państwo-
wych i kościelnych. Zapewne ważną rolę odgry-
wały też tarcze herbowe z papieskimi kluczami
(ryc. 14). Można przypuszczać, że miały one
świadczyć o lojalności krakowskiego biskupa wo-
bez Rzymu. Wątpliwe, by takie herby pojawić
się mogły przed rokiem 1447, kiedy to Oleśnicki,
wcześniej koncyliarysta, zdecydował się uznać
papieża Mikołaja V i rozpoczął dwuletnie stara-
nia o zatwierdzenie godności kardynalskiej 52.
Niestety, w budowlach, które przypadkowo
zachowały się do dzisiaj, nie znajdujemy podob-
nych programów heraldycznych. Największy ze-
spół herbów Oleśnickiego dochował się w skrom-
nej i położonej daleko od ważniejszych ośrod-
ków ówczesnej Polski świątyni w Piotrawinie.
Duże znaczenie tego kościoła wynikało z jego
związku z osobą św. Stanisława, którego kult
zaważył w wielkim stopniu na formacji osobo-
wości Oleśnickiego53. Fundacja, podjęta w dzie-
sięć lat po zwycięskim zakończeniu sporu z bi-
skupem chełmskim Janem Biskupcem54, pieczę-
towała ostatecznie przynależność tych terenów
do diecezji krakowskiej, świadcząc zarazem do-
52 T. S i 1 n i c k i, Kardynalaty Zbigniewa Oleśnic-
kiego i Wincentego Kota [w:] Historia Kościoła w Pol-
sce, 1/1, red. B. Kumor, Z. Obertyński, Poznań—
Warszawa 1974, s. 348—349. Do naszych czasów zacho-
wał się jedynie herb papieski na berle kardynalskim
Oleśnickiego.
53 Długosz, Hist. Pol, IV, s. 330, 411—413, 465,
524; ibidem, V, s. 87, 110; I. Zarębski, Gęsta Sbignei
jako element ewolucji w genezie „Annalium” Długosza
[w:] Prace z dziejów Polski feudalnej ofiarowane Ro-
manowi Gródeckiemu w 70. rocznicę urodzin, Warszawa
1960, s. 302; M. Koczerska, Piętnastowieczne bio-
grafie Zbigniewa Oleśnickiego (Studia Źródłoznawcze,
24, 1979), s. 21.
54 Spór dotyczył praw do ziemi lubelskiej i do wią-
żących się z tym dóbr stołowych, które Jan Biskupiec
zamierzał odłączyć od diecezji krakowskiej i dołączyC
do administrowanej przez siebie diecezji chełmskiej,
przenosząc swoją stolicę z Chełma do Lublina. W r.
1424 papież Mikołaj V wyraził zgodę na nowy podział,
ale sprzeciwił się temu Oleśnicki, doprowadzając do
upadku planów Jana Biskupca; Długosz, Hist. Pol.,
IV, s. 330; J. Sawicki, Jan Biskupiec, biskup chełm-
ski (1377—1452). Szkic biograficzny (Nasza Przeszłość,
4, 1948), s. 103—124; L. Bieńkowski, Działalność
organizacyjna biskupa Jana Biskupca w diecezji chełm-
skiej (1417—1452) (Roczniki Humanistyczne, 7, 1958), s.
203—204; por. także: U. Borkowska, Treści ideowe
w dziełach Jana Długosza. Kościół i świat poza kościo-
łem, Lublin 1973, s. 69, przyp. 11.
16. Wielka pieczęć biskupia Zbigniewa Oleśnickiego przy
dokumencie z 1438 (nr 80), Kraków, Archiwum klaszto-
ru kanoników regularnych przy kościele Bożego Ciała
(fot. IS PAN)
17. Odlew okrągłej pieczęci biskupiej Zbigniewa Oleś-
nickiego, Kraków, Muzeum Narodowe (dalej: MNK, Od-
dział Biblioteka Czartoryskich) (fot. R. Kubiczek)
76