DOI Artikel:
Walczak, Marek: Działalność fundacyjna biskupa krakowskiego, kardynała Zbigniewa Oleśnickiego (część II)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20615#0081
18. Mała pieczęć biskupia Zbigniewa Oleśnickiego przy
dokumencie z 1430 (nr 66), Kraków, Archiwum klasz-
toru kanoników regularnych przy kościele Bożego Cia-
ła (fot. IS PAN)
bitnie o trosce, jaką biskup otaczał miejsca dzia-
łalności swojego poprzednika i patrona 55.
Szczególna rola przypadać moigła herbom
ziem wchodzących w skład ówczesnej Polski,
umieszczonym prawdopodobnie na parapecie
niewielkiej galerii przy kapitularzu w katedrze
krakowskiej, skąd pokazywano relikwię głowy
św. Stanisława56. W ciągu XV wieku, kiedy to
55 W trakcie sporu z Janem Biskupcem Oleśnicki
identyfikował się ze św. Stanisławem, stając, jak nie-
gdyś ów, gdy wskrzeszał Piotrawina, w obronie mate-
rialnych interesów swojej diecezji; por. hipotezę K.
Lanckorońskiej, zreferowaną przez T. Grudzińskie-
go, Nowa hipoteza o konflikcie Bolesława Śmiałego z
biskupem Stanisławem (Kwartalnik Historyczny, 66,
1959), s. 1208—1214; Zarębski, o. c., s. 302. Budowa
kościoła w Piotrawinie była też traktowana w kręgu
Oleśnickiego jako votum za biskupstwo krakowskie;
Walczak, o. c., przyp. 30.
56 M. Walczak, Przemiany architektoniczne ka-
tedry krakowskiej w pierwszej połowie XV wieku i ich
związek z działalnością fundacyjną kardynała Zbignie-
wa Oleśnickiego (Studia Waweliana, 1, 1992), s. 7—28;
Tenże, Działalność fundacyjna..., s. 68; Tenże, Re-
marks on Late-Gothic Vaults in Lesser Poland. The
Role of the Founder in the Studies of Gothic Architec-
ludowy kult krakowskiego męczennika skupił
się w związanym z okolicznościami jego śmierci
kościele „na Skałce”, grób na skrzyżowaniu naw
świątyni koronacyjnej polskich królów stał się
miejscem kultu oficjalnego, państwowego57.
Ważną rolę w jego stymulowaniu odgrywały
uroczystości wystawiania relikwii głowy i ręki
biskupa w kaplicach Św. Mikołaja i Św. Piotra 58.
Służąca do prezentowania relikwiarza głowy
galeria należała do typu popularnych w średnio-
wieczu „balkonów relikwiarzowych”, z których
dość dużo przechowało się do naszych czasów59.
Herby, które prawdopodobnie znajdowały się na
galerii, odnosiły się do głównego patrona Króle-
stwa Polskiego i stołecznej katedry, podkreśla-
ture in Central Eruope [w:] Gothic Architecture in Po-
land, Bohemia, Slovakia and Hungary, Cracow 1992 (Se-
minaria Niedzickie 7), s. 45. Chciałbym na tym miejscu
skorygować błąd, jaki popełniłem w cytowanych wyżej
pracach. Omawiając przebudowy katedry krakowskiej
w pierwszej połowie XV wieku utożsamiłem wikariusza
katedralnego Jana Czarnego, czuwającego nad pracami,
z muratorem, twórcą sklepienia w zachodniej części
nawy północnej kościoła. Na błąd ten zwrócił mi uwa-
gę mgr Andrzej Włodarek, za co jestem mu niezmiernie
wdzięczny. Na temat Jana Czarnego por. Teksty źródło-
we do dziejów kultury i sztuki z archiwaliów kurial-
nych i kapitulnych w Krakowie 1441—1450, wybrał
i oprać. B. Przybyszewski, Kraków 1993 (Cracouia
artificum, Supplementa [4]), poz. 224, 265, 300.
57 A. Witkowska, Kulty pątnicze piątnastowie-
cznego Krakowa: z badań nad miejską kulturą religijną,
Lublin 1984, s. 82—85, 87. Problemy rozwoju kultów
i znaczenia świętych patronów narodowych czekają je-
szcze na pełne opracowanie; por. m. in. B. Guene e,
L’Occident aux XIVe et XVe siecles, Paris 1971, s. 121
i n.; Tenże, Etat et nation en France au moyen age
(Revue Historiąue, 237, 1967), s. 17—30; J. Nelson, Ro-
yal Saints and Early Medieual Kingship [w:] Sanctity
and Secularity, Oxford 1973 (Studies in Church History
10); G. M. S p i e g e 1, The Cult of St Denis and Capetin
Kingship [w:] Saints and their Cults. Studies in Reli-
gious Sociology, Folklore and History, ed. S. Wilson,
Cambridge 1983, s. 141 i n. (tamże lit.); O. G u i 11 o t,
Les saints des peuples et des nations dans 1’occident
des VIe—Xe siecles [w:] Santi e demoni nell’ alto me-
dioevo occidentale (secoli V—XI), Spoleto 1989 (Setti-
mane di studio), s. 205—251; odnośnie do Polski m. in.
U. Borkowska, Królewskie modlitewniki. Studium
z kultury religijnej epoki Jagiellonów (XV i początek
XVI wieku), Lublin 1988, s. 207 i n.
58 T. Wojciechowski, Kościół katedralny w
Krakowie, Kraków 1900, s. 94 i n., 135 i n.; C r o s s 1 e y,
Gothic Architecture..., s. 31 i n.; Walczak, Przemiany
architektoniczne..., passim. Niestety, metryka obyczajów
związanych z kaplicami Sw. Mikołaja i Sw. Piotra nie
jest ustalona.
59 Pozycje bibliograficzne cytowane przez nas w ar-
tykule Przemiany architektoniczne... należy uzupełnić
o ważną książkę: G. F. Koch, Die Kunstausstellung.
Ihre Geschichte von der Anfangen bis zum Ausgang
des 18. Jahrhunderts, Berlin 1967, s. 30—43 (rozdział o
prezentacji relikwii).
77
dokumencie z 1430 (nr 66), Kraków, Archiwum klasz-
toru kanoników regularnych przy kościele Bożego Cia-
ła (fot. IS PAN)
bitnie o trosce, jaką biskup otaczał miejsca dzia-
łalności swojego poprzednika i patrona 55.
Szczególna rola przypadać moigła herbom
ziem wchodzących w skład ówczesnej Polski,
umieszczonym prawdopodobnie na parapecie
niewielkiej galerii przy kapitularzu w katedrze
krakowskiej, skąd pokazywano relikwię głowy
św. Stanisława56. W ciągu XV wieku, kiedy to
55 W trakcie sporu z Janem Biskupcem Oleśnicki
identyfikował się ze św. Stanisławem, stając, jak nie-
gdyś ów, gdy wskrzeszał Piotrawina, w obronie mate-
rialnych interesów swojej diecezji; por. hipotezę K.
Lanckorońskiej, zreferowaną przez T. Grudzińskie-
go, Nowa hipoteza o konflikcie Bolesława Śmiałego z
biskupem Stanisławem (Kwartalnik Historyczny, 66,
1959), s. 1208—1214; Zarębski, o. c., s. 302. Budowa
kościoła w Piotrawinie była też traktowana w kręgu
Oleśnickiego jako votum za biskupstwo krakowskie;
Walczak, o. c., przyp. 30.
56 M. Walczak, Przemiany architektoniczne ka-
tedry krakowskiej w pierwszej połowie XV wieku i ich
związek z działalnością fundacyjną kardynała Zbignie-
wa Oleśnickiego (Studia Waweliana, 1, 1992), s. 7—28;
Tenże, Działalność fundacyjna..., s. 68; Tenże, Re-
marks on Late-Gothic Vaults in Lesser Poland. The
Role of the Founder in the Studies of Gothic Architec-
ludowy kult krakowskiego męczennika skupił
się w związanym z okolicznościami jego śmierci
kościele „na Skałce”, grób na skrzyżowaniu naw
świątyni koronacyjnej polskich królów stał się
miejscem kultu oficjalnego, państwowego57.
Ważną rolę w jego stymulowaniu odgrywały
uroczystości wystawiania relikwii głowy i ręki
biskupa w kaplicach Św. Mikołaja i Św. Piotra 58.
Służąca do prezentowania relikwiarza głowy
galeria należała do typu popularnych w średnio-
wieczu „balkonów relikwiarzowych”, z których
dość dużo przechowało się do naszych czasów59.
Herby, które prawdopodobnie znajdowały się na
galerii, odnosiły się do głównego patrona Króle-
stwa Polskiego i stołecznej katedry, podkreśla-
ture in Central Eruope [w:] Gothic Architecture in Po-
land, Bohemia, Slovakia and Hungary, Cracow 1992 (Se-
minaria Niedzickie 7), s. 45. Chciałbym na tym miejscu
skorygować błąd, jaki popełniłem w cytowanych wyżej
pracach. Omawiając przebudowy katedry krakowskiej
w pierwszej połowie XV wieku utożsamiłem wikariusza
katedralnego Jana Czarnego, czuwającego nad pracami,
z muratorem, twórcą sklepienia w zachodniej części
nawy północnej kościoła. Na błąd ten zwrócił mi uwa-
gę mgr Andrzej Włodarek, za co jestem mu niezmiernie
wdzięczny. Na temat Jana Czarnego por. Teksty źródło-
we do dziejów kultury i sztuki z archiwaliów kurial-
nych i kapitulnych w Krakowie 1441—1450, wybrał
i oprać. B. Przybyszewski, Kraków 1993 (Cracouia
artificum, Supplementa [4]), poz. 224, 265, 300.
57 A. Witkowska, Kulty pątnicze piątnastowie-
cznego Krakowa: z badań nad miejską kulturą religijną,
Lublin 1984, s. 82—85, 87. Problemy rozwoju kultów
i znaczenia świętych patronów narodowych czekają je-
szcze na pełne opracowanie; por. m. in. B. Guene e,
L’Occident aux XIVe et XVe siecles, Paris 1971, s. 121
i n.; Tenże, Etat et nation en France au moyen age
(Revue Historiąue, 237, 1967), s. 17—30; J. Nelson, Ro-
yal Saints and Early Medieual Kingship [w:] Sanctity
and Secularity, Oxford 1973 (Studies in Church History
10); G. M. S p i e g e 1, The Cult of St Denis and Capetin
Kingship [w:] Saints and their Cults. Studies in Reli-
gious Sociology, Folklore and History, ed. S. Wilson,
Cambridge 1983, s. 141 i n. (tamże lit.); O. G u i 11 o t,
Les saints des peuples et des nations dans 1’occident
des VIe—Xe siecles [w:] Santi e demoni nell’ alto me-
dioevo occidentale (secoli V—XI), Spoleto 1989 (Setti-
mane di studio), s. 205—251; odnośnie do Polski m. in.
U. Borkowska, Królewskie modlitewniki. Studium
z kultury religijnej epoki Jagiellonów (XV i początek
XVI wieku), Lublin 1988, s. 207 i n.
58 T. Wojciechowski, Kościół katedralny w
Krakowie, Kraków 1900, s. 94 i n., 135 i n.; C r o s s 1 e y,
Gothic Architecture..., s. 31 i n.; Walczak, Przemiany
architektoniczne..., passim. Niestety, metryka obyczajów
związanych z kaplicami Sw. Mikołaja i Sw. Piotra nie
jest ustalona.
59 Pozycje bibliograficzne cytowane przez nas w ar-
tykule Przemiany architektoniczne... należy uzupełnić
o ważną książkę: G. F. Koch, Die Kunstausstellung.
Ihre Geschichte von der Anfangen bis zum Ausgang
des 18. Jahrhunderts, Berlin 1967, s. 30—43 (rozdział o
prezentacji relikwii).
77