DOI Artikel:
Pencakowski, Paweł: Dekoracja sklepienia zakrystii kościoła Mariackiego w Krakowie - refleks rzymskich malowideł Pietro da Cortona
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20615#0109
5. Johann Friedrich Greuter i Cornelis II Bloemaert,
reprodukcja graficzna części środkowej Volta Barberini
1950 przez T. Mazurka. W roku 1976 prace konserwator-
skie przeprowadziła art. konserwator Kinga Cetnerowicz
z zespołem. Miałem wówczas okazję szczegółowego za-
poznania się z malowidłem i sformułowania wniosków.
Karpowicz, o. c., passim, uznał tę część fresku za
oryginał.
31 Karpowicz rozszyfrowuje znaczenie poszczególnych
figur opierając się na formalnych analogiach dostrzeżo-
nych we fresku Cortony.
32 Ponadto nie towarzyszy jej grono figur alegory-
cznych i personifikacji.
33 Za Cortonowską Opatrznością ukazuje się promie-
niejące źródło światła. Jednak w zakrystii kościoła Ma-
riackiego mamy zapewne do czynienia z wyobrażeniem
słońca.
Urbana VIII. Rozpoznajemy natomiast putta: jed-
no podtrzymuje Klucze św. Piotra, drugie niesie
gałązki palmowe (nie zaś jak u Berrettiniego —
mały wieniec wawrzynu). Treść tego członu daje
się odczytać w sposób ogólny 31. Jednak ikonogra-
ficzne rozpoznanie wspomnianych figur (o ile w
ogóle nadano im konkretne znaczenie) nie jest
możliwe mimo powiązań z rzymskim arcydzie-
łem.
Między Tryumfem Papiestwa a następną gru-
pą figuralną widnieje wąski pas czystego nieba,
będący pewną cezurą.
Pośrodku sklepienia zakrystii (ryc. 6) dominu-
je siedząca na tronie z obłoków postać niewiasty
przypominająca rzymską Prouidenza Divina (brak
jednak dowodu, że właśnie ją przedstawia) 32. Wi-
dzimy ją na tle jasnego okręgu — słońca —
z którego rozchodzą się promienie: pasy na prze-
mian jaśniejsze i nieco ciemniejsze33. Można
przypuszczać, że jest to Eklezja 34. Z prawej stro-
ny flankuje ją grupa czterech aniołów skoncen-
trowanych wokół perspektywicznie ukazanego
krzyża z filakterią i napisem INRI. Oprócz krzy-
ża niosą oni włócznię i koronę cierniową. Po le-
wej stronie Eklezji widać szybującą swobodnie
w przestworzu niewiastę w bogatych szatach,
która w uniesionych nad głową rękach trzyma
kielich z hostią. Jest to personifikacja Fides, na
co jednoznacznie wskazuje atrybut35. Środkowy
człon malowidła uzupełniają dwa ważkie elemen-
ty: nad głową majestatycznej postaci centralnej
widnieje promienisty trójkąt — symbol Świętej
Trójcy lub Opatrzności Bożej. U jej zaś stóp wi-
dzimy anioła rażącego włócznią spadające w dół
gigantyczne figury męskie. Z ich rąk wypadły
księgi z napisami ALCORAN, ARIU’, BEZA,
CALVIN\ HUS, LUTHER, NESTERUS, QUE-
KER’, SWINGLIAN’, THALMVT 36.
34 Na temat ikonografii Eklezji ostatnio S. Kobie-
1 u s, Idea Niebieskiej Jerozolimy w dekoracji monu-
mentalnej kościoła Św. Anny w Krakowie (Rocznik
Krakowski, LIII, 1987), s. 54—55.
35 Zestawienie dwóch personifikacji: Eklezji i Wiary
(wątek Ecclesia — Fides) występuje dosyć często w ma-
larstwie epoki późnego baroku. Por. np. przedstawienie
w kościele w Prittriching w Bawarii (1753); Corpus der
barocken Deckenmalerei in Deutschland, I, Miinchen
1979, s. 192—198 (ibid., s. 363: Ecclesia — Fides tryumfu-
jąca nad herezjami).
36 Należy skorygować wypowiedź Karpowicza w od-
niesieniu do „herezji”, których nazwy wypisano na kar-
tach spadających ksiąg. Przypominam, że „Potępienie
Herezji” jest wg tego autora głównym przesłaniem dzie-
ła. Nie ma tu jakiegoś wyraźnego klucza, według któ-
rego je dobierano. Pewną grupę stanowią imiona lub
nazwiska głośnych reformatorów religijnych, którzy
w świetle nauki Kościoła Katolickiego zeszli na drogę
105
reprodukcja graficzna części środkowej Volta Barberini
1950 przez T. Mazurka. W roku 1976 prace konserwator-
skie przeprowadziła art. konserwator Kinga Cetnerowicz
z zespołem. Miałem wówczas okazję szczegółowego za-
poznania się z malowidłem i sformułowania wniosków.
Karpowicz, o. c., passim, uznał tę część fresku za
oryginał.
31 Karpowicz rozszyfrowuje znaczenie poszczególnych
figur opierając się na formalnych analogiach dostrzeżo-
nych we fresku Cortony.
32 Ponadto nie towarzyszy jej grono figur alegory-
cznych i personifikacji.
33 Za Cortonowską Opatrznością ukazuje się promie-
niejące źródło światła. Jednak w zakrystii kościoła Ma-
riackiego mamy zapewne do czynienia z wyobrażeniem
słońca.
Urbana VIII. Rozpoznajemy natomiast putta: jed-
no podtrzymuje Klucze św. Piotra, drugie niesie
gałązki palmowe (nie zaś jak u Berrettiniego —
mały wieniec wawrzynu). Treść tego członu daje
się odczytać w sposób ogólny 31. Jednak ikonogra-
ficzne rozpoznanie wspomnianych figur (o ile w
ogóle nadano im konkretne znaczenie) nie jest
możliwe mimo powiązań z rzymskim arcydzie-
łem.
Między Tryumfem Papiestwa a następną gru-
pą figuralną widnieje wąski pas czystego nieba,
będący pewną cezurą.
Pośrodku sklepienia zakrystii (ryc. 6) dominu-
je siedząca na tronie z obłoków postać niewiasty
przypominająca rzymską Prouidenza Divina (brak
jednak dowodu, że właśnie ją przedstawia) 32. Wi-
dzimy ją na tle jasnego okręgu — słońca —
z którego rozchodzą się promienie: pasy na prze-
mian jaśniejsze i nieco ciemniejsze33. Można
przypuszczać, że jest to Eklezja 34. Z prawej stro-
ny flankuje ją grupa czterech aniołów skoncen-
trowanych wokół perspektywicznie ukazanego
krzyża z filakterią i napisem INRI. Oprócz krzy-
ża niosą oni włócznię i koronę cierniową. Po le-
wej stronie Eklezji widać szybującą swobodnie
w przestworzu niewiastę w bogatych szatach,
która w uniesionych nad głową rękach trzyma
kielich z hostią. Jest to personifikacja Fides, na
co jednoznacznie wskazuje atrybut35. Środkowy
człon malowidła uzupełniają dwa ważkie elemen-
ty: nad głową majestatycznej postaci centralnej
widnieje promienisty trójkąt — symbol Świętej
Trójcy lub Opatrzności Bożej. U jej zaś stóp wi-
dzimy anioła rażącego włócznią spadające w dół
gigantyczne figury męskie. Z ich rąk wypadły
księgi z napisami ALCORAN, ARIU’, BEZA,
CALVIN\ HUS, LUTHER, NESTERUS, QUE-
KER’, SWINGLIAN’, THALMVT 36.
34 Na temat ikonografii Eklezji ostatnio S. Kobie-
1 u s, Idea Niebieskiej Jerozolimy w dekoracji monu-
mentalnej kościoła Św. Anny w Krakowie (Rocznik
Krakowski, LIII, 1987), s. 54—55.
35 Zestawienie dwóch personifikacji: Eklezji i Wiary
(wątek Ecclesia — Fides) występuje dosyć często w ma-
larstwie epoki późnego baroku. Por. np. przedstawienie
w kościele w Prittriching w Bawarii (1753); Corpus der
barocken Deckenmalerei in Deutschland, I, Miinchen
1979, s. 192—198 (ibid., s. 363: Ecclesia — Fides tryumfu-
jąca nad herezjami).
36 Należy skorygować wypowiedź Karpowicza w od-
niesieniu do „herezji”, których nazwy wypisano na kar-
tach spadających ksiąg. Przypominam, że „Potępienie
Herezji” jest wg tego autora głównym przesłaniem dzie-
ła. Nie ma tu jakiegoś wyraźnego klucza, według któ-
rego je dobierano. Pewną grupę stanowią imiona lub
nazwiska głośnych reformatorów religijnych, którzy
w świetle nauki Kościoła Katolickiego zeszli na drogę
105