DOI Heft:
Przeglądy - recenzje - komunikaty
DOI Artikel:Winiewicz, Joanna; Kuczman, Kazimierz: Dosso Dossi Na Wawelu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20618#0187
Temat dzieła wywodzi się niewątpliwie - jak już
w XVII wieku sądził Marco Boschini - z dialogu, łączo-
nego kiedyś z Lukianem z Samosaty, a w rzeczywistości
napisanym przez Leona Battistę Albertiego. Mówi on
0 tym, jak to Cnota przychodzi poskarżyć się na złe trak-
towanie ze strony bogów i ludzi, a w szczególności ze
strony bogini Fortuny. Półnaga, z potarganymi włosa-
mi, zmuszona jest czekać przez cały miesiąc u wrót pa-
łacu, podczas gdy bogowie zajęci są sprawianiem roz-
kwitania ogórków i malowaniem skrzydeł motyli. Na
koniec Merkury odprawia głęboko rozczarowaną Cno-
tę obwieszczając jej, iż Jowisz nie ma żadnej ochoty
kłócić się z Fortuną. Związek tego dialogu z naszym
obrazem jako pierwszy zaakceptował w nauce Julius von
Schlosser23. Artysta potraktował temat literacki dość
swobodnie, stąd liczne rozbieżności między obrazem
1 tekstem, które stały się przedmiotem wielu spekulacji,
zrelacjonowanych ostatnio przez Petera Flumfreya w ka-
talogu wystawy monograficznej Dossa24. I tak np. F. Klau-
ner postrzega obraz jako moralizującą alegorię, z udzia-
łem Jowisza uosabiającego kreatywność artystyczną, Cno-
ty jako siły moralnej, która czyni zdolnymi do triumfu
nad przeciwną jej Fortuną oraz Merkurym w roli spra-
wującego oświecony mecenat sztuk. Badaczka propo-
nuje nadto odczytanie obrazu w sensie astrologicznym25.
23 J. v o n Schlosser, Jupiter und die Tugend: Ein Gemalde des
Dosso Dossi, Jahrbuch der kóniglich preussichen Kunstsammlungen 21:
1900, s. 262-270; Tenże, Der Weltenmaler..., s. 51-52.
24 H u mf rey, Lu cc o, o. c., poz. kat. 27.
25 F. Klauner, Ein Planetenbild von Dosso Dossi, Jahrbuch der
kunsthistorischen Sammlungen in Wien 60: 1964, s. 137-160. Do an-
tycznych źródei przedstawienia Merkurego w naszym obrazie odwo-
łuje się ostatnio M.Fabiański, „ Corregio ” Erotic Poesie, Kraków 1998,
s. 30-31. Zob także K u c z m a n, M i z i o ł e k, o. c.
A. Chastel utożsamia ukazaną dziewczynę z Elokwen-
cją (Retoryką), której Merkury daje znak, aby nie mie-
szała się do milczącej sztuki malarskiej, zdolnej do czy-
nienia cudów poza zwykłym zasięgiem słowa26. Ostat-
nio L. Ciammiti zwróciła uwagę, iż Dosso namalował
kilka lat później, w Castello Buonconsiglio w Tryden-
cie, bardziej dosłowną wersję tekstu Albertiego i pod-
kreśla, iż w naszym obrazie elegancki, kwiecisty strój
Cnoty zgodny jest z jej opisem w Emblematum Libellus
Andrei Alcatiego27. Realizm rysów twarzy Jowisza skła-
niał różnych badaczy do przypuszczeń, iż jest to kryp-
toportret księcia Alfonsa I d’Este, bądź portret własny
artysty.
Obraz został odzyskany w momencie, gdy właśnie
wrócił z długiej zagranicznej podróży do macierzystej
Ferrary oraz do Los Angeles i Nowego Jorku, gdzie na
monograficznej wystawie twórczości Dossa był przez
niektórych uznany za najcenniejszy eksponat28. Spośród
wymienionych, utraconych w pewnym okresie arcydzieł
malarstwa z kolekcji Karola Lanckorońskiego, prezento-
wany obraz, powstały w okresie urządzania wnętrz nowo
wzniesionego przez Zygmunta Starego gmachu zamku
królewskiego, najbardziej przystaje do charakteru obe-
cnego wystroju komnat, stanowiąc jeden z najcenniej-
szych eksponatów wawelskiej ekspozycji.
26 A. C h a s t e 1, Signum Harpocraticum [w:] Studi in onore di Giulio
Carlo Argan, I, Roma 1984, s. 147-153.
27 L. Ciammiti, Dosso as Storyteller: Rejlections on His Mytholo-
gicalPaintings[w:] Dosso’sFate..., s. 83-111.
2SHumfrey, Lucco, o. c.; C. Gilbert, An Obsenerof Charms
& Hurts: Dosso of Ferrara, The New Criterion, April 1999, s. 51-54;
dziękujemy autorowi za nadesłanie nam tegoż artykułu.
w XVII wieku sądził Marco Boschini - z dialogu, łączo-
nego kiedyś z Lukianem z Samosaty, a w rzeczywistości
napisanym przez Leona Battistę Albertiego. Mówi on
0 tym, jak to Cnota przychodzi poskarżyć się na złe trak-
towanie ze strony bogów i ludzi, a w szczególności ze
strony bogini Fortuny. Półnaga, z potarganymi włosa-
mi, zmuszona jest czekać przez cały miesiąc u wrót pa-
łacu, podczas gdy bogowie zajęci są sprawianiem roz-
kwitania ogórków i malowaniem skrzydeł motyli. Na
koniec Merkury odprawia głęboko rozczarowaną Cno-
tę obwieszczając jej, iż Jowisz nie ma żadnej ochoty
kłócić się z Fortuną. Związek tego dialogu z naszym
obrazem jako pierwszy zaakceptował w nauce Julius von
Schlosser23. Artysta potraktował temat literacki dość
swobodnie, stąd liczne rozbieżności między obrazem
1 tekstem, które stały się przedmiotem wielu spekulacji,
zrelacjonowanych ostatnio przez Petera Flumfreya w ka-
talogu wystawy monograficznej Dossa24. I tak np. F. Klau-
ner postrzega obraz jako moralizującą alegorię, z udzia-
łem Jowisza uosabiającego kreatywność artystyczną, Cno-
ty jako siły moralnej, która czyni zdolnymi do triumfu
nad przeciwną jej Fortuną oraz Merkurym w roli spra-
wującego oświecony mecenat sztuk. Badaczka propo-
nuje nadto odczytanie obrazu w sensie astrologicznym25.
23 J. v o n Schlosser, Jupiter und die Tugend: Ein Gemalde des
Dosso Dossi, Jahrbuch der kóniglich preussichen Kunstsammlungen 21:
1900, s. 262-270; Tenże, Der Weltenmaler..., s. 51-52.
24 H u mf rey, Lu cc o, o. c., poz. kat. 27.
25 F. Klauner, Ein Planetenbild von Dosso Dossi, Jahrbuch der
kunsthistorischen Sammlungen in Wien 60: 1964, s. 137-160. Do an-
tycznych źródei przedstawienia Merkurego w naszym obrazie odwo-
łuje się ostatnio M.Fabiański, „ Corregio ” Erotic Poesie, Kraków 1998,
s. 30-31. Zob także K u c z m a n, M i z i o ł e k, o. c.
A. Chastel utożsamia ukazaną dziewczynę z Elokwen-
cją (Retoryką), której Merkury daje znak, aby nie mie-
szała się do milczącej sztuki malarskiej, zdolnej do czy-
nienia cudów poza zwykłym zasięgiem słowa26. Ostat-
nio L. Ciammiti zwróciła uwagę, iż Dosso namalował
kilka lat później, w Castello Buonconsiglio w Tryden-
cie, bardziej dosłowną wersję tekstu Albertiego i pod-
kreśla, iż w naszym obrazie elegancki, kwiecisty strój
Cnoty zgodny jest z jej opisem w Emblematum Libellus
Andrei Alcatiego27. Realizm rysów twarzy Jowisza skła-
niał różnych badaczy do przypuszczeń, iż jest to kryp-
toportret księcia Alfonsa I d’Este, bądź portret własny
artysty.
Obraz został odzyskany w momencie, gdy właśnie
wrócił z długiej zagranicznej podróży do macierzystej
Ferrary oraz do Los Angeles i Nowego Jorku, gdzie na
monograficznej wystawie twórczości Dossa był przez
niektórych uznany za najcenniejszy eksponat28. Spośród
wymienionych, utraconych w pewnym okresie arcydzieł
malarstwa z kolekcji Karola Lanckorońskiego, prezento-
wany obraz, powstały w okresie urządzania wnętrz nowo
wzniesionego przez Zygmunta Starego gmachu zamku
królewskiego, najbardziej przystaje do charakteru obe-
cnego wystroju komnat, stanowiąc jeden z najcenniej-
szych eksponatów wawelskiej ekspozycji.
26 A. C h a s t e 1, Signum Harpocraticum [w:] Studi in onore di Giulio
Carlo Argan, I, Roma 1984, s. 147-153.
27 L. Ciammiti, Dosso as Storyteller: Rejlections on His Mytholo-
gicalPaintings[w:] Dosso’sFate..., s. 83-111.
2SHumfrey, Lucco, o. c.; C. Gilbert, An Obsenerof Charms
& Hurts: Dosso of Ferrara, The New Criterion, April 1999, s. 51-54;
dziękujemy autorowi za nadesłanie nam tegoż artykułu.