DOI Artikel:
Boespflug, François; Załuska, Yolanta: Le Prologue de l'Évangile selon saint Jean dans l'art médiéval (IX-XII siecle): L'image comme "commentaire"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20620#0051
Prolog Ewangelii według św. Jana w sztuce średniowiecznej (w. IX-XIII).
Obraz jako komentarz
Prolog Ewangelii Janowej, fragment Biblii o doniosłym
znaczeniu zarówno w teologii i liturgii, jak i w egzegezie oraz
literaturze, znalazł szerokie odzwierciedlenie w sztuce przed-
stawiającej, jednakże nigdy nie stał się przedmiotem systematycz-
nego opracowania. Autorzy artykułu podjęli próbę wypełnienia
tej luki w obszarze dotyczącym miniatorstwa średniowieczne-
go. Sporządziwszy korpus istotnych dla zagadnienia rękopisów,
w większości łacińskich (całość korpusu liczy 250 ksiąg, wśród
których znalazły się ewangelie, ewangeliarze, biblie, Diatessa-
ron oraz kilka komentarzy) wskazali, jako pierwsi, miniatury za-
inspirowane tekstem Prologu oraz przeprowadzili ich klasyfi-
kację.
Część wstępna artykułu (1) obejmuje wiele niezbędnych
uwag wprowadzających, dotyczących ilustracji Ewangelii - te-
matycznej bądź narracyjnej — w średniowiecznych kodeksach,
najistotniejszych tekstów egzegezy patrystycznej Prologu, struk-
tury sporządzonego przez autorów korpusu rękopisów, miejsca
Prologu w liturgii oraz typów jego dekoracji figuralnej (w któ-
rej przeważają inicjały incipitowe I, jedynie kilka przykładów to
miniatury całostronicowe).
Kolejna część (2) obejmuje prezentację dokumentacji ikono-
graficznej, której towarzyszy analiza przedstawień reprezentatyw-
nych dla średniowiecznej ilustracji Prologu. Wyobrażenia te, w za-
leżności od zawartych w nich treści ideowych, podzielone zostały
na sześć odrębnych grup. Pierwsza z nich (2.1.) związana jest
z zagadnieniem potępienia herezji (Dijon 15); druga (2.2.) łączy
się z koncepcją głoszącą, że każda z Ewangelii obwieszcza jedno
z czterech misteriów życia Chrystusa (Monachium 4454). Niektó-
re z przypisanych owej grupie przedstawień, bardziej syntetyczne
od pozostałych {Kodeks Uty, Bamberg 94, Hildesheim 18, Ewan-
geliarz Grimbalda), zostały poddane szczegółowej analizie (2.3.).
Dla dopełnienia obrazu całości autorzy dokonują przeglądu wy-
obrażeń kładących nacisk na jeden z aspektów Prologu (bądź jego
tradycyjnej interpretacji), koncentrując się na majestacie Logosu
(2.4.), Jego roli sprawczej (2.5.) oraz na Trójcy Świętej (2.6.).
Badania nad ilustracją Prologu, której ogromna różnorod-
ność odzwierciedla bogactwo znaczeniowe tekstu, a zarazem
trudność, jaką napotykają malarze chcący zobrazować wszyst-
kie jego aspekty, dowodzą braku kanonicznej ikonografii tego
typu ustępu biblijnego, co pozwala zrozumieć niezwykłą rzad-
kość studiów poświęconych jego ilustracji.
W zakończeniu opracowania (3), wyciągając wnioski z wy-
borów, przed jakimi stawali artyści, autorzy wysunęli kilka re-
fleksji na temat ikonografii jako swoistego komentarza do ilu-
strowanego tekstu, ikonografii, która w wielu przypadkach pełni
funkcję swego rodzaju „egzegezy obrazowej”.
Tłumaczenie: Joanna Zątkiewicz-Kotz
Obraz jako komentarz
Prolog Ewangelii Janowej, fragment Biblii o doniosłym
znaczeniu zarówno w teologii i liturgii, jak i w egzegezie oraz
literaturze, znalazł szerokie odzwierciedlenie w sztuce przed-
stawiającej, jednakże nigdy nie stał się przedmiotem systematycz-
nego opracowania. Autorzy artykułu podjęli próbę wypełnienia
tej luki w obszarze dotyczącym miniatorstwa średniowieczne-
go. Sporządziwszy korpus istotnych dla zagadnienia rękopisów,
w większości łacińskich (całość korpusu liczy 250 ksiąg, wśród
których znalazły się ewangelie, ewangeliarze, biblie, Diatessa-
ron oraz kilka komentarzy) wskazali, jako pierwsi, miniatury za-
inspirowane tekstem Prologu oraz przeprowadzili ich klasyfi-
kację.
Część wstępna artykułu (1) obejmuje wiele niezbędnych
uwag wprowadzających, dotyczących ilustracji Ewangelii - te-
matycznej bądź narracyjnej — w średniowiecznych kodeksach,
najistotniejszych tekstów egzegezy patrystycznej Prologu, struk-
tury sporządzonego przez autorów korpusu rękopisów, miejsca
Prologu w liturgii oraz typów jego dekoracji figuralnej (w któ-
rej przeważają inicjały incipitowe I, jedynie kilka przykładów to
miniatury całostronicowe).
Kolejna część (2) obejmuje prezentację dokumentacji ikono-
graficznej, której towarzyszy analiza przedstawień reprezentatyw-
nych dla średniowiecznej ilustracji Prologu. Wyobrażenia te, w za-
leżności od zawartych w nich treści ideowych, podzielone zostały
na sześć odrębnych grup. Pierwsza z nich (2.1.) związana jest
z zagadnieniem potępienia herezji (Dijon 15); druga (2.2.) łączy
się z koncepcją głoszącą, że każda z Ewangelii obwieszcza jedno
z czterech misteriów życia Chrystusa (Monachium 4454). Niektó-
re z przypisanych owej grupie przedstawień, bardziej syntetyczne
od pozostałych {Kodeks Uty, Bamberg 94, Hildesheim 18, Ewan-
geliarz Grimbalda), zostały poddane szczegółowej analizie (2.3.).
Dla dopełnienia obrazu całości autorzy dokonują przeglądu wy-
obrażeń kładących nacisk na jeden z aspektów Prologu (bądź jego
tradycyjnej interpretacji), koncentrując się na majestacie Logosu
(2.4.), Jego roli sprawczej (2.5.) oraz na Trójcy Świętej (2.6.).
Badania nad ilustracją Prologu, której ogromna różnorod-
ność odzwierciedla bogactwo znaczeniowe tekstu, a zarazem
trudność, jaką napotykają malarze chcący zobrazować wszyst-
kie jego aspekty, dowodzą braku kanonicznej ikonografii tego
typu ustępu biblijnego, co pozwala zrozumieć niezwykłą rzad-
kość studiów poświęconych jego ilustracji.
W zakończeniu opracowania (3), wyciągając wnioski z wy-
borów, przed jakimi stawali artyści, autorzy wysunęli kilka re-
fleksji na temat ikonografii jako swoistego komentarza do ilu-
strowanego tekstu, ikonografii, która w wielu przypadkach pełni
funkcję swego rodzaju „egzegezy obrazowej”.
Tłumaczenie: Joanna Zątkiewicz-Kotz