DOI Artikel:
Winiewicz, Joanna: Wiedeńskie zbiory Karola Lanckorońskiego przed stu laty
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20620#0113
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 8-9 (2002/2003)
ISSN 0071-6723
Joanna Winiewicz-Wolska
Wiedeńskie zbiory Karola Lanckorońskiego
PRZED STU LATY*
Sto lat temu Karol Lanckoroński napisał i wydal
na prawach rękopisu 23-stronicową broszurę, któ-
rą zatytułował Palais Lanckoroński Jacąuingasse 18.
Pomyślana była jako rodzaj krótkiego przewodnika
po jego kolekcji, którą — począwszy od lutego 1902
roku — można było, za zgodą właściciela, oglądać w
wiedeńskim pałacu przy Jacquingasse 18. Do roku
1918, kiedy ukazała się księga pamiątkowa dedyko-
wana Karolowi Lanckorońskiemu na jego siedem-
dziesiąte urodziny1, stanowił jedyną „większą” pozy-
cję bibliograficzną dotyczącą kolekcji. Wiele spośród
wymienionych w nim obiektów (głównie dzieła ar-
tystów współczesnych) weszły do Słownika artystów
Thiemego—Beckera i w ten sposób na trwałe zosta-
ły związane z nazwiskiem jednego z najznaczniej-
szych polskich kolekcjonerów.
* Artykuł niniejszy jest fragmentem szerszego opracowania
dziejów wiedeńskiej kolekcji Karola Lanckorońskiego, realizo-
wanego w ramach programu badawczego, wspieranego przez
Fundację z Brzezia Lanckorońskich. Ze względów technicznych
ilustracje wyjątkowo zostały zgromadzone na końcu artykułu (s.
127-158).
1 Ausgewdhlte Kunstwerke der Sammlung Lanckoroński,
Wien 1918.
2 Pisał o tym w grudniu 1893 r. do Adolpha Bayersdorfera
(list w posiadaniu wnuczki A. Bayersdorfera). Projekty pałacu
noszą datę 1891; zob. zestawienie kosztów realizacji pierwsze-
go (33 0095 fl) i drugiego projektu pałacu (285000 fl) z datą
21 III 1891, Atelier „Fellner & Helmer” do Karola Lanckoroń-
skiego, Osterreichische Nationałbibliothek w Wiedniu [dalej:
ONB], Handschriften-, Autographen- und Nachlass-Samm-
lung, sygn. 612/13-1. Dietmar Grieser pisze, że po ślubie z
Franciszką Ksawerią Attems-Heiligenkreuz (17 VIII 1892)
Lanckoroński zamierzał jakoby zamieszkać w Ober St. Veit,
gdzie w miejscu, które było ulubionym celem ich spacerów, pla-
nował wznieść swoją przyszłą rezydencję. Po niespodziewanej
Pałac (ił. 1,2), usytuowany nieopodal rezyden-
cji księcia Eugeniusza Sabaudzkiego, przylegający
do ogrodów Belwederu, budowała w latach 1892—
1894 wiedeńska spółka architektoniczna Ferdinan-
da Fellnera jun. (1847—1916) i Hermanna Helmera
(1849-1919) W styczniu 1894 roku rezydencja
była już ukończona, a na marzec tego roku Lanc-
koroński przewidywał przeprowadzkę2. Na rok
1896 przypada zmiana adresu przy jego nazwisku
w wiedeńskiej książce adresowej3. W grudniu 1901
roku wnętrza pałacu oglądał poeta i eseista Hugo
von Hofmannsthal (1874—1929)- „Das einmal vor
8—10 Tagen hat uns Lanckoroński sein wun-
derschónes aber noch ganz eingesommertes Haus
gezeigt”4 - pisał do Christiane Thun-Sałm. Miał
okazję — jako jeden z pierwszych gości - podziwiać
śmierci ukochanej żony w r. 1893, zdecydował się wybudować
tu dom rekonwalescencyjny dla dziewcząt, nazwany Faniteum
(od imienia zmarłej żony, nazywanej przez najbliższych Fanitą);
zaprojektowany został przez Emmanuela La Roche (1863—
1922), a wzniesiony w latach 1894—1896 (zob. D. Grieser, In
memoriam Fanitae. Karl Lanckoroński und Franziska Attems-Heili-
genkreuz [w:] Eine Liebe in Wien, St. Pólten, Wien, Linz 2003, s.
88).
3 Od r. 1874, kiedy jego imię i nazwisko pojawiają się po raz
pierwszy w wiedeńskiej książce adresowej, do r. 1882 Karol
Lanckoroński mieszkał przy Riemergasse 8 (Wiedeń I), od r.
1883 przy Wasagasse 6 (Wiedeń IX), zob. Lehmann’s Allgeme-
iner Wohnungs-Anzeiger, t. XII, 1874. Okazała czteropiętrowa
kamienica przy Wasagasse pozostała jego własnością również po
przeprowadzce w r. 1896 na Jacąuingasse, a w testamencie z 13
lipca 1932 r. zapisał ją córkom: Karolinie i Adelajdzie (Wiener
Stadt- und Landesarchiv, sygn. 306/2/19).
4 Briefwechsel Hugo von Hofmannsthal — Christiane Grafin
Thun-Salm. Mit Briefen Hofmannsthals an Faul Thun Hohenstein,
red. R. Moering, Frankfurt/M. 1999, s. 28, list z 13 XII 1901.
107
Seria Nowa, t. 8-9 (2002/2003)
ISSN 0071-6723
Joanna Winiewicz-Wolska
Wiedeńskie zbiory Karola Lanckorońskiego
PRZED STU LATY*
Sto lat temu Karol Lanckoroński napisał i wydal
na prawach rękopisu 23-stronicową broszurę, któ-
rą zatytułował Palais Lanckoroński Jacąuingasse 18.
Pomyślana była jako rodzaj krótkiego przewodnika
po jego kolekcji, którą — począwszy od lutego 1902
roku — można było, za zgodą właściciela, oglądać w
wiedeńskim pałacu przy Jacquingasse 18. Do roku
1918, kiedy ukazała się księga pamiątkowa dedyko-
wana Karolowi Lanckorońskiemu na jego siedem-
dziesiąte urodziny1, stanowił jedyną „większą” pozy-
cję bibliograficzną dotyczącą kolekcji. Wiele spośród
wymienionych w nim obiektów (głównie dzieła ar-
tystów współczesnych) weszły do Słownika artystów
Thiemego—Beckera i w ten sposób na trwałe zosta-
ły związane z nazwiskiem jednego z najznaczniej-
szych polskich kolekcjonerów.
* Artykuł niniejszy jest fragmentem szerszego opracowania
dziejów wiedeńskiej kolekcji Karola Lanckorońskiego, realizo-
wanego w ramach programu badawczego, wspieranego przez
Fundację z Brzezia Lanckorońskich. Ze względów technicznych
ilustracje wyjątkowo zostały zgromadzone na końcu artykułu (s.
127-158).
1 Ausgewdhlte Kunstwerke der Sammlung Lanckoroński,
Wien 1918.
2 Pisał o tym w grudniu 1893 r. do Adolpha Bayersdorfera
(list w posiadaniu wnuczki A. Bayersdorfera). Projekty pałacu
noszą datę 1891; zob. zestawienie kosztów realizacji pierwsze-
go (33 0095 fl) i drugiego projektu pałacu (285000 fl) z datą
21 III 1891, Atelier „Fellner & Helmer” do Karola Lanckoroń-
skiego, Osterreichische Nationałbibliothek w Wiedniu [dalej:
ONB], Handschriften-, Autographen- und Nachlass-Samm-
lung, sygn. 612/13-1. Dietmar Grieser pisze, że po ślubie z
Franciszką Ksawerią Attems-Heiligenkreuz (17 VIII 1892)
Lanckoroński zamierzał jakoby zamieszkać w Ober St. Veit,
gdzie w miejscu, które było ulubionym celem ich spacerów, pla-
nował wznieść swoją przyszłą rezydencję. Po niespodziewanej
Pałac (ił. 1,2), usytuowany nieopodal rezyden-
cji księcia Eugeniusza Sabaudzkiego, przylegający
do ogrodów Belwederu, budowała w latach 1892—
1894 wiedeńska spółka architektoniczna Ferdinan-
da Fellnera jun. (1847—1916) i Hermanna Helmera
(1849-1919) W styczniu 1894 roku rezydencja
była już ukończona, a na marzec tego roku Lanc-
koroński przewidywał przeprowadzkę2. Na rok
1896 przypada zmiana adresu przy jego nazwisku
w wiedeńskiej książce adresowej3. W grudniu 1901
roku wnętrza pałacu oglądał poeta i eseista Hugo
von Hofmannsthal (1874—1929)- „Das einmal vor
8—10 Tagen hat uns Lanckoroński sein wun-
derschónes aber noch ganz eingesommertes Haus
gezeigt”4 - pisał do Christiane Thun-Sałm. Miał
okazję — jako jeden z pierwszych gości - podziwiać
śmierci ukochanej żony w r. 1893, zdecydował się wybudować
tu dom rekonwalescencyjny dla dziewcząt, nazwany Faniteum
(od imienia zmarłej żony, nazywanej przez najbliższych Fanitą);
zaprojektowany został przez Emmanuela La Roche (1863—
1922), a wzniesiony w latach 1894—1896 (zob. D. Grieser, In
memoriam Fanitae. Karl Lanckoroński und Franziska Attems-Heili-
genkreuz [w:] Eine Liebe in Wien, St. Pólten, Wien, Linz 2003, s.
88).
3 Od r. 1874, kiedy jego imię i nazwisko pojawiają się po raz
pierwszy w wiedeńskiej książce adresowej, do r. 1882 Karol
Lanckoroński mieszkał przy Riemergasse 8 (Wiedeń I), od r.
1883 przy Wasagasse 6 (Wiedeń IX), zob. Lehmann’s Allgeme-
iner Wohnungs-Anzeiger, t. XII, 1874. Okazała czteropiętrowa
kamienica przy Wasagasse pozostała jego własnością również po
przeprowadzce w r. 1896 na Jacąuingasse, a w testamencie z 13
lipca 1932 r. zapisał ją córkom: Karolinie i Adelajdzie (Wiener
Stadt- und Landesarchiv, sygn. 306/2/19).
4 Briefwechsel Hugo von Hofmannsthal — Christiane Grafin
Thun-Salm. Mit Briefen Hofmannsthals an Faul Thun Hohenstein,
red. R. Moering, Frankfurt/M. 1999, s. 28, list z 13 XII 1901.
107