Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (NS: 13.2015)

40

w Lubece (przed 1334) 28 i NMP w Prenzlau (przed połową
xiv wieku) 29 oraz kościoły Klarysek w St. Veit an der Glan
(po 1323) 30 i Bożogrobców w Gnieźnie (początek xiv wie-
ku) 31. Natomiast liczba świątyń z prostymi, dwuosiowo
zakomponowanymi ścianami szczytowymi i odpowiednio
do nich dostosowanymi sklepieniami, była w tym czasie
nieporównywalnie większa, a budowle tego typu rozsiane
były na znacznych obszarach Europy. Chciałoby się wręcz
rzec, że to apsydy dwuboczne mogą być postrzegane jako
przestrzenne projekcje elewacji dwuosiowych, choć oczy-
wiście twierdzenie to pozbawione jest konkretnych dowo-
dów. W każdym razie, mamy tu do czynienia z sytuacją
odwrotną, niż w przypadku sklepień faktycznie pseudopo-
ligonalnych, opartych na trójdzielnej, zazwyczaj trójosiowej
ścianie szczytowej - ich liczba jest bowiem znikomo mała
w porównaniu z ilością realnych apsyd trójbocznych. Z tego
też względu wydaje się, że jedynie takie właśnie konstrukcje
mogły być projektowane jako układy sugerujące iłuzoryczną
wieloboczność prostokątnych wnętrz. A zatem i sklepienie
wschodniego przęsła chóru katedry krakowskiej nie może
być nazywane pseudopoligonalnym, mimo że estetycz-

oj Kraków, s. 67; J. Kuthan, Ćeska architektura v dobe poslednich
Pfemyslovcu. Mesta - hrady - kldstery - kostely, Vimperk 1994,
s. 464-475; D. Libal, Kataloggoticke architektury v Ćeske republice
do husitskych valek, Praha 2001, s. 559-563.

28 J. Baltzer, F. Bruns, Die Bau- und Kunstdenkmaler der Freien und
Hansestadt Liibeck, t. 3: Kirche zu Alt-Lubeck. Dom. Jakobikirche.
Agidienkirche. Lubeck 1920, s. 315; S. Thurm, Norddeutscher Back-
steinbau. Gotische Backsteinhallenkirchen mit dreiapsidialem Chor-
schluss, Berlin 1935 (Forschungen zur Deutschen Kunstgeschichte
herausgegeben vom Deutschen Verein fur Kunstwissenschaft, t. 4),
s. 8-11; H. Hóppner, Die Baugeschichte der Jakobikirche zu Lubeck,
Kiel 1985, s. 53-57; H. J. Bóker, Die mittelalterliche Backsteinarchi-
tektur Norddeutschlands, Darmstadt 1988, s. 95-96.

29 G. Dehio, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmaler. Mecklem-
burg. Die Bezirke Neubrandenburg, Rostock, Schwerin, Berlin
1968, s. 280-282; S. Thurm, Norddeutscher Backsteinbau, s. 15-20;
E. Badstubner, Stadtkirchen der Mark Brandenburg, Berlin 1980,
s. 198; H. J. Bóker, Die mittelalterliche Backsteinarchitektur, s. 181-
186; M. Cante, Hallenumgangschóre im brandenburgischen Pffar-
kirchenbau der Spatgotik, [w:] Hallenumgangschóre in Brandenburg,
red. E. Badstiibner, D. Schumann, Berlin 2000 (Studien zur Back-
steinarchitektur, 1.1), s. 107; U. Gentz, Der Hallenumgangschor in
der stadtischen Backsteinarchitektur Mitteleuropas 1350-1500, Berlin
2003 (Studien zur Backsteinarchitektur, t. 6), s. 227-228.

30 R. K. Donin, Bettelordenskirchen in Osterreich, Baden bei Wien 1935,
s- 77-83; G. Brucher, Gotische Baukunst in Osterreich, Salzburg
1990, s. 79; G. Brucher, St. Veit an der Glan (Ktn.), Kirche Unsere
Liebe Frau des ehemaligen Klarisinnenklosters, [w:] Geschichte der
Bildenden Kunst in Osterreich, 2: Gotik, hrsg. v. G. Brucher, Miin-
chen-London-New York 2000, s. 275-276.

31 M. Machowski, Gniezno. Kościół p.w. św. Jana Chrz., bożogrob-
ców, [w:] Architektura gotycka, t. 2, s. 85-86; J. Kowalski, Gotyk
wielkopolski. Architektura sakralna xm-xvi wieku, Poznań 2010,
s. 84-92.

7. Katedra w Krakowie. Rzut filara w chórze (rys. J. Adamski)

8. Katedra w Krakowie. Prońlowanie arkady międzynawowej w chórze
krakowskiej katedry od strony obejścia (fot. J. Adamsld)