DOI issue:
Artykuły
DOI article:Smolińska, Marta: (Przeciw)pomnik nomadyczny w konstelacji metafor: „Biała penetracja” przestrzeni (pamięci)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.32786#0093
93
1. Anne Peschken & Marek Pisarsky, Wędrująca boja, 2009, Potsdamer Platz, Berlin. Fot. dzięki uprzejmości Artystów
który brał udział w rewolcie 1968 r., wiązał z tym pojęciem
konkretne historycznie osadzone postulaty: wstrzymanie
transmisji autorytetu, dyspersję ośrodków władzy czy in-
terwencję przeciw narracji. W niniejszym tekście podą-
żam jednak za metaforycznym wydźwiękiem tego termi-
nu, który przekracza kontekst lat 60. XX wieku i zyskuje
zdecydowanie bardziej ogólny charakter. Jak bowiem
z kolei wyjaśnia badacz twórczości Whitea, Kazimierz
Brakoniecki, pojęcie to w filozofii poety „oznacza mniej
więcej tyle, co doświadczenie źródłowe mające likwido-
wać zastane stereotypy kulturowe i poznawcze” 14. Doda-
łabym, że biel można w tym kontekście interpretować
zarówno jako symbol efemeryczności i subtelności doko-
nywanych interwencji, jak i jako grę z nazwiskiem autora
tego terminu. Tak pojmowana „biała penetracja” wydaje
się trafnie określać kondycję i działania nomadycznych
(przeciw)pomników, które zatrzymują się w jakimś kon-
kretnym miejscu jedynie na krótko, nawiązując kontakt
z otoczeniem i mieszkańcami, by podać w wątpliwość
panujące tam schematy światopoglądowe i pozostawić
rysę na utartych sposobach interpretacji rzeczywistości.
Sądzę, że metafora „białej penetracji” konotuje delikat-
ność interwencji w przestrzeń (pamięci), znamienne dla
nomadycznych (przeciw)pomników, które absorbują
uwagę odbiorców tylko przez jakiś czas i nie roszczą sobie
pretensji do zakorzenienia się w danym miejscu czy za-
anektowania go na stałe.
W myśleniu Whitea, szczególnie zaś w jego koncepcji
geopoetyki, istotne miejsce zajmuje także kategoria inte-
lektualnego nomadyzmu: nomada to „ktoś, kto czuje się
ograniczony granicami oraz identyfikacjami, jakie mu
się proponuje. [...] On wie, że wszystkie kultury są frag-
mentaryczne i dlatego wędruje od jednej do drugiej” 15. Jak
komentuje Elżbieta Rybicka, „nomadyzm intelektualny
jest w tym wypadku projektem egzystencjalnym”, a „co
oczywiste, granice oznaczają tu zarówno terytorialne linie
demarkacyjne, jak i limity czy ograniczenia dziedzin lub
sfer działalności człowieka” 16. Jak kontynuuje badaczka,
pojęcia geopoetyki „ze specyfiki myślenia nomadyczne-
go wywieść można także oryginalną koncepcję miejsca.
Jest ono, jak powiada White, «czymś dzikim, trudnym do
15 Ibidem, s. 7.
16 E. Rybicka, Geopoetyka, geokrytyka, geokulturologia. Analiza po-
równawcza pojęć, „Białostockie Studia Literaturoznawcze”, 2011,
14 Ibidem, s. 11.
nr 2, s. 30.
1. Anne Peschken & Marek Pisarsky, Wędrująca boja, 2009, Potsdamer Platz, Berlin. Fot. dzięki uprzejmości Artystów
który brał udział w rewolcie 1968 r., wiązał z tym pojęciem
konkretne historycznie osadzone postulaty: wstrzymanie
transmisji autorytetu, dyspersję ośrodków władzy czy in-
terwencję przeciw narracji. W niniejszym tekście podą-
żam jednak za metaforycznym wydźwiękiem tego termi-
nu, który przekracza kontekst lat 60. XX wieku i zyskuje
zdecydowanie bardziej ogólny charakter. Jak bowiem
z kolei wyjaśnia badacz twórczości Whitea, Kazimierz
Brakoniecki, pojęcie to w filozofii poety „oznacza mniej
więcej tyle, co doświadczenie źródłowe mające likwido-
wać zastane stereotypy kulturowe i poznawcze” 14. Doda-
łabym, że biel można w tym kontekście interpretować
zarówno jako symbol efemeryczności i subtelności doko-
nywanych interwencji, jak i jako grę z nazwiskiem autora
tego terminu. Tak pojmowana „biała penetracja” wydaje
się trafnie określać kondycję i działania nomadycznych
(przeciw)pomników, które zatrzymują się w jakimś kon-
kretnym miejscu jedynie na krótko, nawiązując kontakt
z otoczeniem i mieszkańcami, by podać w wątpliwość
panujące tam schematy światopoglądowe i pozostawić
rysę na utartych sposobach interpretacji rzeczywistości.
Sądzę, że metafora „białej penetracji” konotuje delikat-
ność interwencji w przestrzeń (pamięci), znamienne dla
nomadycznych (przeciw)pomników, które absorbują
uwagę odbiorców tylko przez jakiś czas i nie roszczą sobie
pretensji do zakorzenienia się w danym miejscu czy za-
anektowania go na stałe.
W myśleniu Whitea, szczególnie zaś w jego koncepcji
geopoetyki, istotne miejsce zajmuje także kategoria inte-
lektualnego nomadyzmu: nomada to „ktoś, kto czuje się
ograniczony granicami oraz identyfikacjami, jakie mu
się proponuje. [...] On wie, że wszystkie kultury są frag-
mentaryczne i dlatego wędruje od jednej do drugiej” 15. Jak
komentuje Elżbieta Rybicka, „nomadyzm intelektualny
jest w tym wypadku projektem egzystencjalnym”, a „co
oczywiste, granice oznaczają tu zarówno terytorialne linie
demarkacyjne, jak i limity czy ograniczenia dziedzin lub
sfer działalności człowieka” 16. Jak kontynuuje badaczka,
pojęcia geopoetyki „ze specyfiki myślenia nomadyczne-
go wywieść można także oryginalną koncepcję miejsca.
Jest ono, jak powiada White, «czymś dzikim, trudnym do
15 Ibidem, s. 7.
16 E. Rybicka, Geopoetyka, geokrytyka, geokulturologia. Analiza po-
równawcza pojęć, „Białostockie Studia Literaturoznawcze”, 2011,
14 Ibidem, s. 11.
nr 2, s. 30.