DOI Artikel:
Grzęda, Mateusz: „Iconologies. Global Unity or/and Local Diversities in Art History”, 23–25 maja 2019, Kraków, Muzeum Narodowe w Krakowie oraz Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego – sprawozdanie z konferencji
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.54670#0105
które umożliwią zrozumienie dzieła sztuki w każdym jego
aspekcie.
Autorzy dwóch ostatnich referatów podjęli próbę szer-
szej refleksji zbudowanej wokół problematyki, z którą usi-
łowała mierzyć się ikonologia, rozważając z jednej stro-
ny dalsze perspektywy metodologiczne zarysowujące się
w obrębie współczesnej historii sztuki i nauki o obrazie,
z drugiej zaś sytuując tę metodę w szerszym kontekście
historii nauki. Monika Leisch-Kiesl (Katholische Privat-
-Universität Linz) zaprezentowała nowe sposoby inter-
pretacji obrazu wyrosłe na gruncie krytyki ikonologii
przeprowadzonej przez Маха Imdahla. Omówiła założe-
nia metody ikonicznej {Ikonik) Imdahla i koncepcję nauki
o obrazie Gottfrieda Boehma {Iconic difference). W dal-
szej części wystąpienia przedstawiła propozycję wzboga-
cenia tej wychodzącej od fenomenologii i hermeneutyki
perspektywy o elementy z obszaru teorii języka, postulu-
jąc próbę semiotycznego odczytania obrazu, które jednak
nie kategoryzowałoby dzieła sztuki jako znaku. Natomiast
Sascha Freyberg (Università Ca’ Foscari di Venezia), wy-
chodząc od trzech poziomów interpretacji dzieła sztuki
Panofskyego unaocznił obecną w ikonologii „morfolo-
giczną” lub „dialektyczną” zasadę interpretacji. Jej gene-
zę wywiódł on z zajmującej poczesne miejsce w niemiec-
kiej nauce teorii metamorfozy Goethego, zbudowanej na
gruncie badań nad morfologią roślin. W świetle rozważań
autora, ów „morfologiczny” sposób interpretowania sztu-
ki jawi się jako rezultat fermentu intelektualnego lat dwu-
dziestych XX wieku, w których, z udziałem badaczy ta-
kich jak Ernst Cassirer, Panofsky, Warburg i Edgar Wind,
ukształtowała się koncepcja historii sztuki jako „nauki
o sztuce” {Kunstwissenschaft) - dziedziny badającej ducha
poprzez dzieło sztuki i szukającej sposobu na połączenie
doświadczenia estetycznego z czynnością naukową.
Dopełnieniem programu konferencji był wykład spe-
cjalny, do którego wygłoszenia zaproszony został Keith
Moxey (Bernard College/Columbia University). Tema-
tem jego wystąpienia stał się czas rozumiany jako jedna
z kategorii, którą akademicka historia sztuki posługuje się
w klasyfikowaniu i interpretowaniu sztuki. Moxey zary-
sował perspektywę ucieczki od modelu, w którym dzie-
ła sztuki różnych kultur kategoryzowane są w oparciu
o jednolitą i europocentryczną wizję „uniwersalnego cza-
su”. Na przykładzie dzieł dawnego iluminatorstwa chiń-
skiego i mogolskiego pokazał potencjał, jaki odsłaniają
w tym zakresie kategorie stworzone przez Aby ego War-
burga - Nachleben i Pathosformel. Pomimo że zostały one
wyodrębnione w badaniach nad sztuką europejskiego Za-
chodu, nie są oparte na linearnej koncepcji czasu i dzięki
temu mogą być użyteczne w badaniach nad dziełami sztu-
ki powstałymi w odległych kulturach, które wykształciły
odmienne od zachodniego systemy postrzegania czasu.
Żaden z uczestników krakowskiej konferencji nie sfor-
mułował odpowiedzi na pytanie czym jest ikonologia. Za-
miast tego pokazano różne oblicza ikonologii i różne spo-
soby jej rozumienia i recepcji. W programie sympozjum
znalazło się miejsce na refleksję nad dorobkiem zarów-
no kanonicznych eksponentów tej metody - Warburga,
Panofskyego lub Białostockiego, jak i badaczy takich jak
Hoogewerff i Ameisenowa, których związki z ikonologią
są słabiej przebadane. Wielką zasługą sesji jest uwzględ-
nienie kontekstu Europy Środkowo-Wschodniej, czym
z pewnością przyczyni się do uzupełnienia luk w bada-
niach nad historią historii sztuki tego regionu. Poruszone
jednocześnie zostały kwestie związane z miejscem tej me-
tody w globalnej historii sztuki i nauki oraz podjęte próby
skonfrontowania się z jej spuścizną na gruncie współczes-
nego dyskursu metodologicznego.
aspekcie.
Autorzy dwóch ostatnich referatów podjęli próbę szer-
szej refleksji zbudowanej wokół problematyki, z którą usi-
łowała mierzyć się ikonologia, rozważając z jednej stro-
ny dalsze perspektywy metodologiczne zarysowujące się
w obrębie współczesnej historii sztuki i nauki o obrazie,
z drugiej zaś sytuując tę metodę w szerszym kontekście
historii nauki. Monika Leisch-Kiesl (Katholische Privat-
-Universität Linz) zaprezentowała nowe sposoby inter-
pretacji obrazu wyrosłe na gruncie krytyki ikonologii
przeprowadzonej przez Маха Imdahla. Omówiła założe-
nia metody ikonicznej {Ikonik) Imdahla i koncepcję nauki
o obrazie Gottfrieda Boehma {Iconic difference). W dal-
szej części wystąpienia przedstawiła propozycję wzboga-
cenia tej wychodzącej od fenomenologii i hermeneutyki
perspektywy o elementy z obszaru teorii języka, postulu-
jąc próbę semiotycznego odczytania obrazu, które jednak
nie kategoryzowałoby dzieła sztuki jako znaku. Natomiast
Sascha Freyberg (Università Ca’ Foscari di Venezia), wy-
chodząc od trzech poziomów interpretacji dzieła sztuki
Panofskyego unaocznił obecną w ikonologii „morfolo-
giczną” lub „dialektyczną” zasadę interpretacji. Jej gene-
zę wywiódł on z zajmującej poczesne miejsce w niemiec-
kiej nauce teorii metamorfozy Goethego, zbudowanej na
gruncie badań nad morfologią roślin. W świetle rozważań
autora, ów „morfologiczny” sposób interpretowania sztu-
ki jawi się jako rezultat fermentu intelektualnego lat dwu-
dziestych XX wieku, w których, z udziałem badaczy ta-
kich jak Ernst Cassirer, Panofsky, Warburg i Edgar Wind,
ukształtowała się koncepcja historii sztuki jako „nauki
o sztuce” {Kunstwissenschaft) - dziedziny badającej ducha
poprzez dzieło sztuki i szukającej sposobu na połączenie
doświadczenia estetycznego z czynnością naukową.
Dopełnieniem programu konferencji był wykład spe-
cjalny, do którego wygłoszenia zaproszony został Keith
Moxey (Bernard College/Columbia University). Tema-
tem jego wystąpienia stał się czas rozumiany jako jedna
z kategorii, którą akademicka historia sztuki posługuje się
w klasyfikowaniu i interpretowaniu sztuki. Moxey zary-
sował perspektywę ucieczki od modelu, w którym dzie-
ła sztuki różnych kultur kategoryzowane są w oparciu
o jednolitą i europocentryczną wizję „uniwersalnego cza-
su”. Na przykładzie dzieł dawnego iluminatorstwa chiń-
skiego i mogolskiego pokazał potencjał, jaki odsłaniają
w tym zakresie kategorie stworzone przez Aby ego War-
burga - Nachleben i Pathosformel. Pomimo że zostały one
wyodrębnione w badaniach nad sztuką europejskiego Za-
chodu, nie są oparte na linearnej koncepcji czasu i dzięki
temu mogą być użyteczne w badaniach nad dziełami sztu-
ki powstałymi w odległych kulturach, które wykształciły
odmienne od zachodniego systemy postrzegania czasu.
Żaden z uczestników krakowskiej konferencji nie sfor-
mułował odpowiedzi na pytanie czym jest ikonologia. Za-
miast tego pokazano różne oblicza ikonologii i różne spo-
soby jej rozumienia i recepcji. W programie sympozjum
znalazło się miejsce na refleksję nad dorobkiem zarów-
no kanonicznych eksponentów tej metody - Warburga,
Panofskyego lub Białostockiego, jak i badaczy takich jak
Hoogewerff i Ameisenowa, których związki z ikonologią
są słabiej przebadane. Wielką zasługą sesji jest uwzględ-
nienie kontekstu Europy Środkowo-Wschodniej, czym
z pewnością przyczyni się do uzupełnienia luk w bada-
niach nad historią historii sztuki tego regionu. Poruszone
jednocześnie zostały kwestie związane z miejscem tej me-
tody w globalnej historii sztuki i nauki oraz podjęte próby
skonfrontowania się z jej spuścizną na gruncie współczes-
nego dyskursu metodologicznego.