DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.1979#0582
tuenda.
1059
Codicis Liber quartus.
enim habet locum conſtitutio diui Hadriani vbi vendo vel ex
SI MANCIPIVM ITA VENIERIT, & c.
Vtſuperius pactum gratia venditoris apponitur, ſic & iſtud gratia
ſerui Vnde ſuperis poieſt venditor remittere: vt Seod. l ij.in fin.
a Cõtinuatio.
hic non poteſt. AcCVRS.
Rafectus. CASVS.
Si vendidi tibi an-
cillam ne proſtituere-
tur, & ſi contrà factum
eſſet, quod liceret mihi
eam abducere: ſi proſti-
tuatur, vtar pacto & hoc
in prima. Si verô conſi-
lium tibi præbui vt pro-
ſtituatur, ancilla perue-
nit ad libertatẽ ex con-
ſtitutione diui Hadria-
ni ad Aufidium Victori-
num. & hoc in ſeçunda.
Si verô non corſenſiſ-
ſem, ſed per plures ma-
nus ambulauerit. & vl-
timus emptor eam pro-
ſtrauit, ad me perueniet.
& hoc in tertia.
a JPrafectus vrbi. Idem
dicit in l. 7 hic. Hoc in-
ter l.1. & 2.hîc, quod in
l. 1. d. l. ne proſtituatur.
vẽditor ſibi excepit ma-
nus iniectionem, quam
ſi remittat, ancilla fit li-
bera in l. 2. non excipit
manus iniectionen, ſed
addidit, vt proſtituta li-
bera fieret. CVIAc.
bMancipia nõ a J Prafectus vrbi. cu-
ſunt proſtie ius officium b eſt tueri
ne mancipia proſtituã-
tur: vt ffde offic. prefec.
vrbil.j. S hoc quoque offi-
cium.
bJ Ei cui. ſcilicet ven-
ditori.
9D. Adriani. Itémque
Seueri & Antonini. l. 7.
fſ qui ſine manu. ad lib.
CVIAC.
C GFacultatem. ſi con-
tra pactú fuerit factum,
vel in eius fraudem: vt
J.eo l. fin. AccVRS.
y JPatientiam. Ex hac
quoque cauſa pater a¬
mittit patriam poteſta-
tẽ, creditor ius pignoris,
dominus domini. CvI.
dContra legem. id eſt,
conuentionem.
e J Dixerat. cõtra ſuum
ergu pactum venire
non poteſt:vr hie, & fff.
commo. l. in commodato.
* vrbis, in om-
nibus.
e Aduerſus pa-
&a venire non
licet.
qualibet cauſa trado ne proſtituatur,
SI MANCIPIVM ITA VENIERIT, NE
PROSTITVATVR.
TITVLVS LVI.
Nhoc tit. ne ancilla que venit, habeatur in turpi queſtu, vt bene & pudice educe-
Iae t p a e ba ve un eſt n liberaſas, vel vr vonaiorin ean ſi manus iniectie,
quam tamẽ ſi forte remittat ipſo iure libera fit ſine patrono, qua venditorem patro-
num haberet, ſi non excepta manus iniectione hoc tantum cauiſſet vt libera fieret,
qua pactio valet etiam ſi fiat ex interuallo, vt indicat l. 2-huius tit & perducit an-
cillam in libertatem, quod pudicitia & libertatis fauor extorſit. huic contraria pa-
ctio vt proſtituatur, eſt contra bonos mores, & ideo nec ſequenda eſt. CvtAc.
Vendita ne proſtituatur: ſi con-
trafit, redit ad venditoreminiſi con-
ſenſerit eam proſtitui. nam tunc fit
libera. & ſi primus emptor non pro-
ſtituit, ſed ſecundus vel tertius:res
redit ad primum, non ad immedia-
tum venditorem. BALD. Vel ſic:
Si ancilla eſt vendita eo pacto ne
prostituatur(alias venditori liceat
cam abducere, vel manus inicere)
ea prostituta, licet ei abducere eam
niſi cõſenſerit, quia tunc ad liberta-
tem perducitur. & hæc habent locu
etiam ſi per plures emptores tran-
ſierit. SAL.
1. Imp. ALEXANDER A. Socrati.
Rfectus vrbi * a¬
micus noſter, ea que
ita veniit, vt ſi proſti-
tuta fuſet, abducendi poteſtas
eſſet ei cui b ſecundum conſti-
tutioné diui Hadriani id com-
petit: abducendi impertiet fa-
cultatem. Quod ſi eum pa-
tientiam accommodaſſe con-
tra legẽ quam ipſe dixerate,
vt in turpiqueſtu mulier ha-
beretur, animaduerterit: liber-
tate cõpetente f ſecundum in-
terpretationem eiuſdem princi-
pis, perduci eam ad prœtorem
cuius de liberali cauſa iuriſdi-
S ſicut & ideo, quia hoc gratia mancipij fuit poſitum, vnde iã ei
hie fauor auferri non poreſt.ſic & ff. de contra tabl,ſi poſt morté.
in fin. ſed aliud in pacto ſuperioris tit. vt S titu proxi.l i in fin. &
aliud in pacto inferioris tit. vt .tit proximollfin. quia in illis le-
gibus pactum fuit gratia venditoris.
Vt in turpi quaſtu. Ex cauſa huius l. facta libera eſt, ſine pa-
trono, l. ſed ſi hac legeff.de in ius voc. CVIAC.
f Competente non tamen ius patroni habet:vt ff. de in ius voc.
Adſertores lfe ſi Sproſtituta & ff de contrahen emptl ſi quis ſub hoc.
in cauſa liber- g Ordenetur per adſertores d, qui hodie non ſunt:vt j. de adſer.
ertis hodie nõ tol.l. j. in principio.
ſunt in vſu. h Legis. i.pacti de non
proſtituat: poreſt abd
u non proſtituendo. aliàs liceret manum inii-
cere. Et dic quod ſi is cui venditae
ſt ſecundô, ſine ſimili lege eam
uci mancipium, ſi primus vendiderat ſub
ipſo pacto manus iniectionis. Si autem dixit vt fieret libera: & li-
bera efficiatur, ſed hoc ipſo quôd vendita eſt, ſi
non iniicitur manus: nec libera efficitur ex
conſtitutione diui
Hadriani, ſed ex conſtitutione diui Veſpaſiani ſic:vr f¬¬
trol diuus Veſpaſianus. Acee l’l Vetpaſiani ſic:vt ffde iure pa-
i J Comprehendit. ſcilicèt primus venditor.
J Ad primumid eſt, qui primô proſtituit, non dico qui nri-
.12V. ...L. A..SI IRV PAVIILuIE,non ico qu
eSeruis ad li emit S Et nota quod ſi pactum primi diferat à pac lecund
bertatem con-
ſequendã mul-
ta conſtitu-
antur.
venditoris. quia primum de manus iniectione, ſecundum quod
ſit libera vel econtrà, ſemper praualet libertatis pactum, eius fa-
tiones auxili- uore: vt ffeod. l. ſi Titius.
5 Et plene nota hic de huiuſmodi conſtitutionibus. primûm
ctio eſt, vt ibi lis ordinetur s iu-
bebit. Nec enim tenor legis h
quam ſemel cõprehendit, in-
termittitur, quod dominium per
plures emptorum perſonas ad
primum qui proſtituit, ſine le-
ge ſimili peruenit.
Iudex debet ex officio tueri liber-
tatem ancillæ contra pactum prosti.
tutæ, & de hoc inquirere ex mero
officio. BALD. Vel ſic: Ancillam
contra legem venditionis proſtitu-
tam, qua cauetur vt proſtituta libe-
ra eſſe debeat, debet iudex facere
exhiberi, etſi pactû negetur, coram
cõpetẽti iudice cognoſcitur nec cu-
ratur quod pactum ſit in ſcriptura
redactum, dummodo de eo conſtet.
SALYC.
I1. Ide A. SeueroP.P.*
Vlierem quam ita ve-
M egas, ne proſi-
tueretur: aut ſi proſtituta fue-
rit, libera eſſet: per officium
militare lexhiberi apud tribu-
nal oportet: vt ſi controuer-
ſia n referatur de pacto, (quod
tamen n ſi verum eſt, liber-
tas mulieri exiſtente conditio-
ne competit) agatur cauſa o
apud eum cuius de ea re notio
eſt. Hæc autem lex p & niſi
1060
& hoc eripit ancillam in
libertatem. Vbi autem ſeruaui manus iniectionem, tune eam
ſeruo mihi, niſi ego conſentiam proſtitutioni:vt hic.2. Eſt etiam
edictum diui Veſpaſiani, cum ego ancillam emptam ne proſti-
tuatur, alteri vendo ſine
ſimili lege: vtff de iure
pairo. l. diuus Veſpaſia-
nus. 3. Eſt conſtitutio
diui Marci & Commo-
di miſſa ad Aufidium
Victorinum, vt ſi dono
vel vendo ſeru vt ma-
numittas, vel ſi precium
do, non pecuniam in
ſpecie, vt manumittas
tuum ſeruumavt jait. j.
l j. & ij. & l. ſi u qui &
ff. de condictione cau. da.
l. dedi. S. ſed ſi tibi. & l.
ſi pecuniam.SSj. & ſi cer-
tum tempus adiiciatur,
eo elapſo cõſtitutio in-
lNomine me
quod facere
ducit libertatem, ſi po¬ non debeo, nee
tuit manumitti. Si ver alieno. Gline.
dico, manumittas quã-
do voles, inducitur li-
bertas te mortuo. Si ve-
rô quando poteris, te
& ſeruo praſente poſt
duos menſes, alioquin
in. ſuper verbo,
vt perſonali-
ter, de offideleg.
poſt quatuor inducitur
libertas. Si verô vt ma-
numittas ſimpliciter, di-
cuut quidamidem quo
in caſu proxi. ſuprà di-
xi. ergo poſtquam po-
tuiſti manumittere, &
ceſſaſti: vt & ff de pra-
ſcript. verb. l. naturalis.
S. at cum do. & qui ſine
ma. ad libert. per, l. La-
tinus. 4. Eſt & quarta
conſtitutio diui Marci
& Commodi in ſeme-
ſtribus: cum trado ſer-
uum vt poſt tempus ſit
liber, non comprehen-
dendo fact manumit-
tentis:vt j.rit jl. ii & ff.
de ſeru exportl. fin.5. Eſt
& conſtitutio diui Se-
ueri & Antonini ad Vr-
bium Maximum, cûm
ſeruus mandat vt ema-
tur ſuis nummis: quam
habes ff de manu. l. iiij.
& ff. de iudic. l. qui ſe.
ACCVRS.
Vlierem CA-
svS. Si ancil-
lam mihi vendidiſti hoc
pacto vt non proſtituatur, & ſi contrà fieret, quod libera eſſet:
ſi proſtituatur, & controuerſia fuerit quôd tale pactum non in-
terceſſerit, officio iudicis exhibere compelleris, & erit libera. &
licet hoc pactum in ſcriptis non redigatur, non ob hoc minus
valet.
Mulierem. In ſpecie huius l. venditorem habet patronum. l.
ſed ſi hac lege. ffde in ius voc. CVIAc.
Ita veniſſe. Titin l.ſup. Libertatis auctor eſt Hadrianus:ſie &
in hac l. 2. veriſimile eſt eum quoque libertatis auctorem fuiſſe.
tamen l. diuus.ff. de iure patronatus. laudat Veſpaſianu. Vide not.
ad eam. CVrAC.
l Militare nemine agente. Sunt enim quedam que per officia.
les iudicis nemine agente expediuntur.
nJPer officium militare. Id eſt, per vrbicianos. CvrAc.
Apud tribunal. Scilicet prfecti vrbi, ad cuius officium per-
tinet ne mancipia proſtituantur prouidere.l. 1. S.hoc quoque ff. de
offic. praf vrbi. CVIAc.
m Controuerſia quaſi non ealege vel conditione ſit vendita, vel
quaſi conditio non euenit. quod vtrumque ſequi neceſſe eſt vt
libera fiat. Azo.
n Quod tamen interpoſitio eſt.
o J Cauſa. liberalis.
pS Lex. id eſt, pactum m venditione appoſitum.
q Et niſie alias, & niſi. & tune poiier. iſipro, ſins
pro ſi non. ſic ffde ſenat. l fœmina. & ffſi quis cqu. l. ſi eum S. fin a Nſi, pro,
in fin.
a Hinc
* alP.
1059
Codicis Liber quartus.
enim habet locum conſtitutio diui Hadriani vbi vendo vel ex
SI MANCIPIVM ITA VENIERIT, & c.
Vtſuperius pactum gratia venditoris apponitur, ſic & iſtud gratia
ſerui Vnde ſuperis poieſt venditor remittere: vt Seod. l ij.in fin.
a Cõtinuatio.
hic non poteſt. AcCVRS.
Rafectus. CASVS.
Si vendidi tibi an-
cillam ne proſtituere-
tur, & ſi contrà factum
eſſet, quod liceret mihi
eam abducere: ſi proſti-
tuatur, vtar pacto & hoc
in prima. Si verô conſi-
lium tibi præbui vt pro-
ſtituatur, ancilla perue-
nit ad libertatẽ ex con-
ſtitutione diui Hadria-
ni ad Aufidium Victori-
num. & hoc in ſeçunda.
Si verô non corſenſiſ-
ſem, ſed per plures ma-
nus ambulauerit. & vl-
timus emptor eam pro-
ſtrauit, ad me perueniet.
& hoc in tertia.
a JPrafectus vrbi. Idem
dicit in l. 7 hic. Hoc in-
ter l.1. & 2.hîc, quod in
l. 1. d. l. ne proſtituatur.
vẽditor ſibi excepit ma-
nus iniectionem, quam
ſi remittat, ancilla fit li-
bera in l. 2. non excipit
manus iniectionen, ſed
addidit, vt proſtituta li-
bera fieret. CVIAc.
bMancipia nõ a J Prafectus vrbi. cu-
ſunt proſtie ius officium b eſt tueri
ne mancipia proſtituã-
tur: vt ffde offic. prefec.
vrbil.j. S hoc quoque offi-
cium.
bJ Ei cui. ſcilicet ven-
ditori.
9D. Adriani. Itémque
Seueri & Antonini. l. 7.
fſ qui ſine manu. ad lib.
CVIAC.
C GFacultatem. ſi con-
tra pactú fuerit factum,
vel in eius fraudem: vt
J.eo l. fin. AccVRS.
y JPatientiam. Ex hac
quoque cauſa pater a¬
mittit patriam poteſta-
tẽ, creditor ius pignoris,
dominus domini. CvI.
dContra legem. id eſt,
conuentionem.
e J Dixerat. cõtra ſuum
ergu pactum venire
non poteſt:vr hie, & fff.
commo. l. in commodato.
* vrbis, in om-
nibus.
e Aduerſus pa-
&a venire non
licet.
qualibet cauſa trado ne proſtituatur,
SI MANCIPIVM ITA VENIERIT, NE
PROSTITVATVR.
TITVLVS LVI.
Nhoc tit. ne ancilla que venit, habeatur in turpi queſtu, vt bene & pudice educe-
Iae t p a e ba ve un eſt n liberaſas, vel vr vonaiorin ean ſi manus iniectie,
quam tamẽ ſi forte remittat ipſo iure libera fit ſine patrono, qua venditorem patro-
num haberet, ſi non excepta manus iniectione hoc tantum cauiſſet vt libera fieret,
qua pactio valet etiam ſi fiat ex interuallo, vt indicat l. 2-huius tit & perducit an-
cillam in libertatem, quod pudicitia & libertatis fauor extorſit. huic contraria pa-
ctio vt proſtituatur, eſt contra bonos mores, & ideo nec ſequenda eſt. CvtAc.
Vendita ne proſtituatur: ſi con-
trafit, redit ad venditoreminiſi con-
ſenſerit eam proſtitui. nam tunc fit
libera. & ſi primus emptor non pro-
ſtituit, ſed ſecundus vel tertius:res
redit ad primum, non ad immedia-
tum venditorem. BALD. Vel ſic:
Si ancilla eſt vendita eo pacto ne
prostituatur(alias venditori liceat
cam abducere, vel manus inicere)
ea prostituta, licet ei abducere eam
niſi cõſenſerit, quia tunc ad liberta-
tem perducitur. & hæc habent locu
etiam ſi per plures emptores tran-
ſierit. SAL.
1. Imp. ALEXANDER A. Socrati.
Rfectus vrbi * a¬
micus noſter, ea que
ita veniit, vt ſi proſti-
tuta fuſet, abducendi poteſtas
eſſet ei cui b ſecundum conſti-
tutioné diui Hadriani id com-
petit: abducendi impertiet fa-
cultatem. Quod ſi eum pa-
tientiam accommodaſſe con-
tra legẽ quam ipſe dixerate,
vt in turpiqueſtu mulier ha-
beretur, animaduerterit: liber-
tate cõpetente f ſecundum in-
terpretationem eiuſdem princi-
pis, perduci eam ad prœtorem
cuius de liberali cauſa iuriſdi-
S ſicut & ideo, quia hoc gratia mancipij fuit poſitum, vnde iã ei
hie fauor auferri non poreſt.ſic & ff. de contra tabl,ſi poſt morté.
in fin. ſed aliud in pacto ſuperioris tit. vt S titu proxi.l i in fin. &
aliud in pacto inferioris tit. vt .tit proximollfin. quia in illis le-
gibus pactum fuit gratia venditoris.
Vt in turpi quaſtu. Ex cauſa huius l. facta libera eſt, ſine pa-
trono, l. ſed ſi hac legeff.de in ius voc. CVIAC.
f Competente non tamen ius patroni habet:vt ff. de in ius voc.
Adſertores lfe ſi Sproſtituta & ff de contrahen emptl ſi quis ſub hoc.
in cauſa liber- g Ordenetur per adſertores d, qui hodie non ſunt:vt j. de adſer.
ertis hodie nõ tol.l. j. in principio.
ſunt in vſu. h Legis. i.pacti de non
proſtituat: poreſt abd
u non proſtituendo. aliàs liceret manum inii-
cere. Et dic quod ſi is cui venditae
ſt ſecundô, ſine ſimili lege eam
uci mancipium, ſi primus vendiderat ſub
ipſo pacto manus iniectionis. Si autem dixit vt fieret libera: & li-
bera efficiatur, ſed hoc ipſo quôd vendita eſt, ſi
non iniicitur manus: nec libera efficitur ex
conſtitutione diui
Hadriani, ſed ex conſtitutione diui Veſpaſiani ſic:vr f¬¬
trol diuus Veſpaſianus. Acee l’l Vetpaſiani ſic:vt ffde iure pa-
i J Comprehendit. ſcilicèt primus venditor.
J Ad primumid eſt, qui primô proſtituit, non dico qui nri-
.12V. ...L. A..SI IRV PAVIILuIE,non ico qu
eSeruis ad li emit S Et nota quod ſi pactum primi diferat à pac lecund
bertatem con-
ſequendã mul-
ta conſtitu-
antur.
venditoris. quia primum de manus iniectione, ſecundum quod
ſit libera vel econtrà, ſemper praualet libertatis pactum, eius fa-
tiones auxili- uore: vt ffeod. l. ſi Titius.
5 Et plene nota hic de huiuſmodi conſtitutionibus. primûm
ctio eſt, vt ibi lis ordinetur s iu-
bebit. Nec enim tenor legis h
quam ſemel cõprehendit, in-
termittitur, quod dominium per
plures emptorum perſonas ad
primum qui proſtituit, ſine le-
ge ſimili peruenit.
Iudex debet ex officio tueri liber-
tatem ancillæ contra pactum prosti.
tutæ, & de hoc inquirere ex mero
officio. BALD. Vel ſic: Ancillam
contra legem venditionis proſtitu-
tam, qua cauetur vt proſtituta libe-
ra eſſe debeat, debet iudex facere
exhiberi, etſi pactû negetur, coram
cõpetẽti iudice cognoſcitur nec cu-
ratur quod pactum ſit in ſcriptura
redactum, dummodo de eo conſtet.
SALYC.
I1. Ide A. SeueroP.P.*
Vlierem quam ita ve-
M egas, ne proſi-
tueretur: aut ſi proſtituta fue-
rit, libera eſſet: per officium
militare lexhiberi apud tribu-
nal oportet: vt ſi controuer-
ſia n referatur de pacto, (quod
tamen n ſi verum eſt, liber-
tas mulieri exiſtente conditio-
ne competit) agatur cauſa o
apud eum cuius de ea re notio
eſt. Hæc autem lex p & niſi
1060
& hoc eripit ancillam in
libertatem. Vbi autem ſeruaui manus iniectionem, tune eam
ſeruo mihi, niſi ego conſentiam proſtitutioni:vt hic.2. Eſt etiam
edictum diui Veſpaſiani, cum ego ancillam emptam ne proſti-
tuatur, alteri vendo ſine
ſimili lege: vtff de iure
pairo. l. diuus Veſpaſia-
nus. 3. Eſt conſtitutio
diui Marci & Commo-
di miſſa ad Aufidium
Victorinum, vt ſi dono
vel vendo ſeru vt ma-
numittas, vel ſi precium
do, non pecuniam in
ſpecie, vt manumittas
tuum ſeruumavt jait. j.
l j. & ij. & l. ſi u qui &
ff. de condictione cau. da.
l. dedi. S. ſed ſi tibi. & l.
ſi pecuniam.SSj. & ſi cer-
tum tempus adiiciatur,
eo elapſo cõſtitutio in-
lNomine me
quod facere
ducit libertatem, ſi po¬ non debeo, nee
tuit manumitti. Si ver alieno. Gline.
dico, manumittas quã-
do voles, inducitur li-
bertas te mortuo. Si ve-
rô quando poteris, te
& ſeruo praſente poſt
duos menſes, alioquin
in. ſuper verbo,
vt perſonali-
ter, de offideleg.
poſt quatuor inducitur
libertas. Si verô vt ma-
numittas ſimpliciter, di-
cuut quidamidem quo
in caſu proxi. ſuprà di-
xi. ergo poſtquam po-
tuiſti manumittere, &
ceſſaſti: vt & ff de pra-
ſcript. verb. l. naturalis.
S. at cum do. & qui ſine
ma. ad libert. per, l. La-
tinus. 4. Eſt & quarta
conſtitutio diui Marci
& Commodi in ſeme-
ſtribus: cum trado ſer-
uum vt poſt tempus ſit
liber, non comprehen-
dendo fact manumit-
tentis:vt j.rit jl. ii & ff.
de ſeru exportl. fin.5. Eſt
& conſtitutio diui Se-
ueri & Antonini ad Vr-
bium Maximum, cûm
ſeruus mandat vt ema-
tur ſuis nummis: quam
habes ff de manu. l. iiij.
& ff. de iudic. l. qui ſe.
ACCVRS.
Vlierem CA-
svS. Si ancil-
lam mihi vendidiſti hoc
pacto vt non proſtituatur, & ſi contrà fieret, quod libera eſſet:
ſi proſtituatur, & controuerſia fuerit quôd tale pactum non in-
terceſſerit, officio iudicis exhibere compelleris, & erit libera. &
licet hoc pactum in ſcriptis non redigatur, non ob hoc minus
valet.
Mulierem. In ſpecie huius l. venditorem habet patronum. l.
ſed ſi hac lege. ffde in ius voc. CVIAc.
Ita veniſſe. Titin l.ſup. Libertatis auctor eſt Hadrianus:ſie &
in hac l. 2. veriſimile eſt eum quoque libertatis auctorem fuiſſe.
tamen l. diuus.ff. de iure patronatus. laudat Veſpaſianu. Vide not.
ad eam. CVrAC.
l Militare nemine agente. Sunt enim quedam que per officia.
les iudicis nemine agente expediuntur.
nJPer officium militare. Id eſt, per vrbicianos. CvrAc.
Apud tribunal. Scilicet prfecti vrbi, ad cuius officium per-
tinet ne mancipia proſtituantur prouidere.l. 1. S.hoc quoque ff. de
offic. praf vrbi. CVIAc.
m Controuerſia quaſi non ealege vel conditione ſit vendita, vel
quaſi conditio non euenit. quod vtrumque ſequi neceſſe eſt vt
libera fiat. Azo.
n Quod tamen interpoſitio eſt.
o J Cauſa. liberalis.
pS Lex. id eſt, pactum m venditione appoſitum.
q Et niſie alias, & niſi. & tune poiier. iſipro, ſins
pro ſi non. ſic ffde ſenat. l fœmina. & ffſi quis cqu. l. ſi eum S. fin a Nſi, pro,
in fin.
a Hinc
* alP.