DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.2601#0270
159
adi adit. L. iuſtiſſimà tum quia omuia alia ſunt hominum? gratia
parata:vt ff-de vſur l in pecudum & Inſt de iure natu S fina.
a Maioris ſcil primi mam duo fuerunt. primus, qui fecit illam
C.e ſeci nup l generaliter, de qua hic loquitur. & quod ſequi-
tur, per cateros Imperatores. i per ſecundum Theodoſium:vrC. de
ſcun. nupt. l. cum aliu.
quod autem ſie fuerit,
probatur infr.ao S necil-
lud. & forté de aliis legi-
bus illius titul licer ſint
rimô poſita in ordine,
quam ſupradictæ, lo-
uitur hie. Nam inter-
qun quoa & prius eſt
compoſitum, vltimum
eſt poſitum in ordine:
vt patet C. de iudi. l. pro-
perandum. in prin. &C.
i intra certum tempus.
lſt.
b J Huius roi i. ſecun-
darum nuptiarum.
c Virum. vt C. de ſe-
cun nupt. l. hacedictali.
Et no,quod nomene
conſequens eſt rei: vt
ſubiicit, & Inſt de donS.
eſt & aliud. Nã leo for-
tiſſimus eſt beſtiarum.
ACCVRSIVS.
d Docreulmus. vt C.
de ſecun. nupthantep. &
lfin.
eJ Erubeſcimus. No.
Sapiẽtis d’eſt, in melius
mutare conſiliumevt di-
eit Salon o os aded
vt fra. filij. reſp.collin.
urfeſi l rſt
gq’Duo igitur. ſe. qua
ſequuntur:quia conſiliis
perfectioribus cauſam
conſiderantes eſtimaui-
mus quadam oportere
corrigere:igitur, &e.ſe-
cundum Al. J Et not.
quod hic nõ incipit ad-
huc ſed incipiet jeodS,
nuptius. Sed’hac acceſ-
ſoria, & præfationes
ſunt, qu preſtant faci-
liorem intellectum ſe-
quentium: vt ffde orig.
iu, l.j.
h JErimum. ſecundum
erit longe jhac col ibi,
ſecundum vero illud, &c.
i q Prioribus. ſcilicet
temporibus.
EJ Propria tempora. ſe.
ante l-iſtam:vt ſubiicit.
I Ex praſenti lege. a¬
liàs, praſenti lagi.
m Siue proribus.id eſt,
rimô contractis poſt
ane egen Veli prio-
ribus poſt primas: ſic
ponitur s. de hare. &
Fal.S. inordinatum.
n JEt in poſteris. i. pri-
mo naſcituris poſthanc
legem:vel futuris, i de-
inceps poſt primos. Nec
enim in iis, qui tunc e¬
rant, habet locum: vt
ſubitcit.
o JAut-pro,&.
p J Futuru. ſ volumus
valere.
qJ Lucris. vel aliunde:
v j.eoS. & quoniam.
tudine dignum eſt. Antiquitas
equidem nõ ſatis aliud de prio-
ribus aut ſecundis perſcrutaba-
tur nuptiis: ſed licebat & patri-
bus, & matribus, & ad plures
venire nuptias, & lucro nullo
priuari: & cauſa erat in ſimpli-
citate confuſa. Maioris a autem
Theo temporibus amplior ſoli-
citudo facta eſt circa huius rei
tractatum, donec circuiens per
cæteros Imperatores, in Leo-
nem piæ memoriæ peruenit, vi-
rums fortiter, atque viriliter e¬
tiam de iſtis plerumque ſanciẽ-
tem. Nos autem in conſtitutio-
num compoſitione multa qui-
dé, & alia de iſtis decreuimus d:
exiſtimauimus autem oportere
nunc cõſiliis perfectioribus cau-
ſam conſiderantes etiam qu-
dam corrigere: non aliorum ſo-
lummodo; ſed etiam qu à no-
biſipſis ſancita ſunt. Non cnim
eeubeſinmus e ſi qui meeliuse
tiam horum que ipſi prius di-
ximus, adinueniamus, hoc ſan-
cire f, & competentem priori-
bus imponere correctionem,
nec ab aliis expectare corrigi
legem.
CAP. I.
JDuo igitur s hæc præmit-
tantur huie legi: & primum h
illud, vt omnia quidem quecun-
que in prioribus ſancita ſunt, ſi-
ue à nobis, ſiue à prioribusi
noſtris, hc valeant ſingula ſe-
cundûm propria tempora ,
non habentia vllam ex præſenti
legem nouitatem:ſed & in ſuis
caſibus valitura, atque tractan-
da; & ſuos euentus ex iis, que
iam poſitæ ſunt, legibus expe-
ctantia: & nihil communicantia
praſenti legi. Prſentem verd
legem ex nunc valere volumus
in omnibus futuris caſibus, &
in omnibus poſtea nuptiis, ſiue
prioribus m ſiue deinceps, & in
poſterisP, aut e futuris n ſiue
nuptialibus lucris , ſiue ſuc-
ceiolbous quae ex ilisſuntE-
tenim quod quidem omne iam
præceſſit, conſcriptis relinqui-
mus legibus: quod verô futu-
rum eſt, per preſentem muni-
Authenticorum Collatio quarta.
mus legem. Vnde ſiue ſecund
prouenerintr nuptiæ, ſiue pa-
rentibus ſucceſſiones ex prioris
matrimonij filiis, ſiue lucra ex
dotibus aut antenuptialibus do-
nationibus, aut ex alia cauſa, ſiue
exiſtentibus ex ſecundo matri-
monio filiis, ſiue etiam non: in
prioribus temporibus hc ſer-
uentur ſecundûm ſua ſingula
tempora: & fruantur tam viri,
quam mulieres prioris legiſla-
tione, ſiue ad alias venerint nu-
prias, ſiue etiam vſque ad prio-
res ſteterint: ſiue ſucceſlerint
filiis, ſiue aliquid omniumrege-
rint priores ſequentes leges. Illis
enimt credentes & ita contra-
hentes nullus culpabit quare
non futurum ſciuerunt: & hoc,
quod videbatur quidem, & tra-
ctabatur omnibus modis, credi-
derunt: quod verô nondum fa-
ctum erat, non formidauerit u.
Vnde illa quidem omnia ma-
neant ſuum ſeruantia ordinem;
deinceps* verô tempus in po-
ſterioribus pariendis caſibus in
vna ad hc omnia hac lege poſi-
ta, atque collecta reſpiciat quæ-
cunque de futuris (ſicut dictum
eſt) nupriis competunt valere.
Vnum ltaque hoc pramitta-
tur legi.
CAP. II.
J Secudum verô illud, vt om-
nia quacunque ex hodierna die
teſtator diſpoſuerit de talibus ſi-
ue vir sa p
hæc valeant. Diſponat t itaque?
vnuſquiſque t in ſuis vt di-
gnum eſt d; & ſit lex eius volun-
tas: ſicut & antiquiſſima nobis
lex, & prima penes reipublica
Romanorum diſponens ait, (di-
cimus autem duodecim tabula-
rumjſecúdum antiquam, & pa-
triam linguam f ita dicens é:
Vti legaſſit quiſq de ſua re, ita ius
eſto, nullo valente l citra illius!
volantatem, nec ſi ſacram impe-
tret formam enec ſi quiſpiam!
aliud omnium Paliquid ali-
ter diſponere malit . JSi verô
nibil teſtator dixerit, aut diſpo-
ſueritt, quod non iam poſitis, &
valentibus preoceupatu ſit legi-
yItaque hoc. qdd diximus de primo in prine. huiu!
dicit de ſecundo, quod huic legi pra mittitur AccvRs.
2 JSiue vir vt ſi dicat vir nolo quod vror mea amitt-
tarem eorum, qua lucratur à me licêt conuolet ad ſe
liue mulier conſiſtat,
16o
is S. & nune
ttat proprie-
ſecundas nu-
ptias. Item ecõtra dicat vxor de mariro:alias perderet quilibez,
6,
nſi hæc dicantur: e;
eo S ſi vero expees
aDiſponat itaque. qni
n Patetes quae ueſqia
tor diſponit de his-its-
que, &c. Accvsrvs.
b qVnuſquiſque qui,?
alias poreſt teſtari:im-
peditur b aute ri o!
dis de que ie r tie!
mus Inſtit qui teſta face.l
atus viudties,
c Inſuis, qui largitur!
vJe IdliMe di.
dVt dignum eſt. i. ſe-
cundûm leges, & bonos
mores:aliàs nõ valeret,
vt probauimus Inſtit. de
leg ACCVRSIVS.
e q Pen. ideo dicit, pe-
ne: quia alix leges fue-
rant ante legẽ xij tabu-
larumevt ffde orig iurl.
i. jresp.S. j.
J Patriam linguam ſie
S. de non alie. Salienatis.
nes.
gJ Dleõs. ſ ler xij, tab,
vt ffad leg Palc. lj. in
prine. & Intitut. ad leg.
Fal in prin & facit C. de
ſacroſan eccleſl.&S de
hare & Fal s exhareda-
tus. AccVRS.
h ( Valéte. ſdiſpenere
i Ilius. ſteſtatoris,
l Formam. i, princi-
is reſcriptum: voluntas
onim, &c. vt Cde teſta.
lomntum.
I5 Quiſpiam repete, im-
petret aliud. AcCvRS.
m qAliud ſ’priuilegiú:
priuilegium, inquam,
pragmaticõ à principe,
vel ab alio impetret.
n J Omnium i. aliquid,
quod ſit in mãdo, quiſ-
piam dico, &e.
O Aliquid. i. grauati.
p Malit. i magis velit
diſponere aliquidaliter.
quam defunctus prace¬,
perit. Sed à quo alio:
poteſt fieri d impetra!
tio, quam à printipe?
Reſà ſenatoribus !, qui,
ſimilem habent poreſta¬.
tem vr ffde legi. & ſena-
tuſe. l non ambigitur &!
ffde poſtulã. l j S de qua.
2. Item à prafectopræ-
torio, qui & legem facit:
vt C.de offi prafeti prato-
rio. l formam.
qSi verô nihil. JNo.
tres caſus: & in duobus
locum habet hc con-
ſtitutlo: & in tertio non.
1. Primus: quando nihil
dixit::vt quia inteſtatus
mortuus eſt. 2. Secudus
eſt: quando aliquid di-
xit prter legem, non
contrà: ſed illud dictum
non tangit conſtitutio-
rJ Prouenerint ſcilicet ante hane leg.
Steterint. quod eſt beatum:vt j co.S, ſolute.
t 4 Illu enimſcilicet antiquis legibus.
u ( Eormidaurunt.nec enim peccauit antiquitas, ſi non diuina-
uit f-vtC.e teſta, laiubemus. in fi. & ff manl ſi fideiuſſor.
1J Deinceps. i futurum tempus conſideret in hac lege:vt ſubii-
cit, qu eſt generalis:vt jo.Si.
nem hanc. Sed eſt aliud:vt de inſtituendo harede, vel alio facto,
quod non eſt contra hanclegem: & hic, & in ſuperiori caſu locû
habet lex iſta. Irem & illa voluntas ſeruatur, niſi contraalias
vniuerſales, & ſpeciales etiam ſit leges vt ſubiicit. Aut dixit ali-
quid, quod eſt contra ſubſtantiam huius conſtitutionis: & tune
ceſſat hc conſtitutio, & ſeruatur voluntas:vts.eod. Sj.
rJ Diſpoſuerit. aliquid, quod, &c. 45 In
adi adit. L. iuſtiſſimà tum quia omuia alia ſunt hominum? gratia
parata:vt ff-de vſur l in pecudum & Inſt de iure natu S fina.
a Maioris ſcil primi mam duo fuerunt. primus, qui fecit illam
C.e ſeci nup l generaliter, de qua hic loquitur. & quod ſequi-
tur, per cateros Imperatores. i per ſecundum Theodoſium:vrC. de
ſcun. nupt. l. cum aliu.
quod autem ſie fuerit,
probatur infr.ao S necil-
lud. & forté de aliis legi-
bus illius titul licer ſint
rimô poſita in ordine,
quam ſupradictæ, lo-
uitur hie. Nam inter-
qun quoa & prius eſt
compoſitum, vltimum
eſt poſitum in ordine:
vt patet C. de iudi. l. pro-
perandum. in prin. &C.
i intra certum tempus.
lſt.
b J Huius roi i. ſecun-
darum nuptiarum.
c Virum. vt C. de ſe-
cun nupt. l. hacedictali.
Et no,quod nomene
conſequens eſt rei: vt
ſubiicit, & Inſt de donS.
eſt & aliud. Nã leo for-
tiſſimus eſt beſtiarum.
ACCVRSIVS.
d Docreulmus. vt C.
de ſecun. nupthantep. &
lfin.
eJ Erubeſcimus. No.
Sapiẽtis d’eſt, in melius
mutare conſiliumevt di-
eit Salon o os aded
vt fra. filij. reſp.collin.
urfeſi l rſt
gq’Duo igitur. ſe. qua
ſequuntur:quia conſiliis
perfectioribus cauſam
conſiderantes eſtimaui-
mus quadam oportere
corrigere:igitur, &e.ſe-
cundum Al. J Et not.
quod hic nõ incipit ad-
huc ſed incipiet jeodS,
nuptius. Sed’hac acceſ-
ſoria, & præfationes
ſunt, qu preſtant faci-
liorem intellectum ſe-
quentium: vt ffde orig.
iu, l.j.
h JErimum. ſecundum
erit longe jhac col ibi,
ſecundum vero illud, &c.
i q Prioribus. ſcilicet
temporibus.
EJ Propria tempora. ſe.
ante l-iſtam:vt ſubiicit.
I Ex praſenti lege. a¬
liàs, praſenti lagi.
m Siue proribus.id eſt,
rimô contractis poſt
ane egen Veli prio-
ribus poſt primas: ſic
ponitur s. de hare. &
Fal.S. inordinatum.
n JEt in poſteris. i. pri-
mo naſcituris poſthanc
legem:vel futuris, i de-
inceps poſt primos. Nec
enim in iis, qui tunc e¬
rant, habet locum: vt
ſubitcit.
o JAut-pro,&.
p J Futuru. ſ volumus
valere.
qJ Lucris. vel aliunde:
v j.eoS. & quoniam.
tudine dignum eſt. Antiquitas
equidem nõ ſatis aliud de prio-
ribus aut ſecundis perſcrutaba-
tur nuptiis: ſed licebat & patri-
bus, & matribus, & ad plures
venire nuptias, & lucro nullo
priuari: & cauſa erat in ſimpli-
citate confuſa. Maioris a autem
Theo temporibus amplior ſoli-
citudo facta eſt circa huius rei
tractatum, donec circuiens per
cæteros Imperatores, in Leo-
nem piæ memoriæ peruenit, vi-
rums fortiter, atque viriliter e¬
tiam de iſtis plerumque ſanciẽ-
tem. Nos autem in conſtitutio-
num compoſitione multa qui-
dé, & alia de iſtis decreuimus d:
exiſtimauimus autem oportere
nunc cõſiliis perfectioribus cau-
ſam conſiderantes etiam qu-
dam corrigere: non aliorum ſo-
lummodo; ſed etiam qu à no-
biſipſis ſancita ſunt. Non cnim
eeubeſinmus e ſi qui meeliuse
tiam horum que ipſi prius di-
ximus, adinueniamus, hoc ſan-
cire f, & competentem priori-
bus imponere correctionem,
nec ab aliis expectare corrigi
legem.
CAP. I.
JDuo igitur s hæc præmit-
tantur huie legi: & primum h
illud, vt omnia quidem quecun-
que in prioribus ſancita ſunt, ſi-
ue à nobis, ſiue à prioribusi
noſtris, hc valeant ſingula ſe-
cundûm propria tempora ,
non habentia vllam ex præſenti
legem nouitatem:ſed & in ſuis
caſibus valitura, atque tractan-
da; & ſuos euentus ex iis, que
iam poſitæ ſunt, legibus expe-
ctantia: & nihil communicantia
praſenti legi. Prſentem verd
legem ex nunc valere volumus
in omnibus futuris caſibus, &
in omnibus poſtea nuptiis, ſiue
prioribus m ſiue deinceps, & in
poſterisP, aut e futuris n ſiue
nuptialibus lucris , ſiue ſuc-
ceiolbous quae ex ilisſuntE-
tenim quod quidem omne iam
præceſſit, conſcriptis relinqui-
mus legibus: quod verô futu-
rum eſt, per preſentem muni-
Authenticorum Collatio quarta.
mus legem. Vnde ſiue ſecund
prouenerintr nuptiæ, ſiue pa-
rentibus ſucceſſiones ex prioris
matrimonij filiis, ſiue lucra ex
dotibus aut antenuptialibus do-
nationibus, aut ex alia cauſa, ſiue
exiſtentibus ex ſecundo matri-
monio filiis, ſiue etiam non: in
prioribus temporibus hc ſer-
uentur ſecundûm ſua ſingula
tempora: & fruantur tam viri,
quam mulieres prioris legiſla-
tione, ſiue ad alias venerint nu-
prias, ſiue etiam vſque ad prio-
res ſteterint: ſiue ſucceſlerint
filiis, ſiue aliquid omniumrege-
rint priores ſequentes leges. Illis
enimt credentes & ita contra-
hentes nullus culpabit quare
non futurum ſciuerunt: & hoc,
quod videbatur quidem, & tra-
ctabatur omnibus modis, credi-
derunt: quod verô nondum fa-
ctum erat, non formidauerit u.
Vnde illa quidem omnia ma-
neant ſuum ſeruantia ordinem;
deinceps* verô tempus in po-
ſterioribus pariendis caſibus in
vna ad hc omnia hac lege poſi-
ta, atque collecta reſpiciat quæ-
cunque de futuris (ſicut dictum
eſt) nupriis competunt valere.
Vnum ltaque hoc pramitta-
tur legi.
CAP. II.
J Secudum verô illud, vt om-
nia quacunque ex hodierna die
teſtator diſpoſuerit de talibus ſi-
ue vir sa p
hæc valeant. Diſponat t itaque?
vnuſquiſque t in ſuis vt di-
gnum eſt d; & ſit lex eius volun-
tas: ſicut & antiquiſſima nobis
lex, & prima penes reipublica
Romanorum diſponens ait, (di-
cimus autem duodecim tabula-
rumjſecúdum antiquam, & pa-
triam linguam f ita dicens é:
Vti legaſſit quiſq de ſua re, ita ius
eſto, nullo valente l citra illius!
volantatem, nec ſi ſacram impe-
tret formam enec ſi quiſpiam!
aliud omnium Paliquid ali-
ter diſponere malit . JSi verô
nibil teſtator dixerit, aut diſpo-
ſueritt, quod non iam poſitis, &
valentibus preoceupatu ſit legi-
yItaque hoc. qdd diximus de primo in prine. huiu!
dicit de ſecundo, quod huic legi pra mittitur AccvRs.
2 JSiue vir vt ſi dicat vir nolo quod vror mea amitt-
tarem eorum, qua lucratur à me licêt conuolet ad ſe
liue mulier conſiſtat,
16o
is S. & nune
ttat proprie-
ſecundas nu-
ptias. Item ecõtra dicat vxor de mariro:alias perderet quilibez,
6,
nſi hæc dicantur: e;
eo S ſi vero expees
aDiſponat itaque. qni
n Patetes quae ueſqia
tor diſponit de his-its-
que, &c. Accvsrvs.
b qVnuſquiſque qui,?
alias poreſt teſtari:im-
peditur b aute ri o!
dis de que ie r tie!
mus Inſtit qui teſta face.l
atus viudties,
c Inſuis, qui largitur!
vJe IdliMe di.
dVt dignum eſt. i. ſe-
cundûm leges, & bonos
mores:aliàs nõ valeret,
vt probauimus Inſtit. de
leg ACCVRSIVS.
e q Pen. ideo dicit, pe-
ne: quia alix leges fue-
rant ante legẽ xij tabu-
larumevt ffde orig iurl.
i. jresp.S. j.
J Patriam linguam ſie
S. de non alie. Salienatis.
nes.
gJ Dleõs. ſ ler xij, tab,
vt ffad leg Palc. lj. in
prine. & Intitut. ad leg.
Fal in prin & facit C. de
ſacroſan eccleſl.&S de
hare & Fal s exhareda-
tus. AccVRS.
h ( Valéte. ſdiſpenere
i Ilius. ſteſtatoris,
l Formam. i, princi-
is reſcriptum: voluntas
onim, &c. vt Cde teſta.
lomntum.
I5 Quiſpiam repete, im-
petret aliud. AcCvRS.
m qAliud ſ’priuilegiú:
priuilegium, inquam,
pragmaticõ à principe,
vel ab alio impetret.
n J Omnium i. aliquid,
quod ſit in mãdo, quiſ-
piam dico, &e.
O Aliquid. i. grauati.
p Malit. i magis velit
diſponere aliquidaliter.
quam defunctus prace¬,
perit. Sed à quo alio:
poteſt fieri d impetra!
tio, quam à printipe?
Reſà ſenatoribus !, qui,
ſimilem habent poreſta¬.
tem vr ffde legi. & ſena-
tuſe. l non ambigitur &!
ffde poſtulã. l j S de qua.
2. Item à prafectopræ-
torio, qui & legem facit:
vt C.de offi prafeti prato-
rio. l formam.
qSi verô nihil. JNo.
tres caſus: & in duobus
locum habet hc con-
ſtitutlo: & in tertio non.
1. Primus: quando nihil
dixit::vt quia inteſtatus
mortuus eſt. 2. Secudus
eſt: quando aliquid di-
xit prter legem, non
contrà: ſed illud dictum
non tangit conſtitutio-
rJ Prouenerint ſcilicet ante hane leg.
Steterint. quod eſt beatum:vt j co.S, ſolute.
t 4 Illu enimſcilicet antiquis legibus.
u ( Eormidaurunt.nec enim peccauit antiquitas, ſi non diuina-
uit f-vtC.e teſta, laiubemus. in fi. & ff manl ſi fideiuſſor.
1J Deinceps. i futurum tempus conſideret in hac lege:vt ſubii-
cit, qu eſt generalis:vt jo.Si.
nem hanc. Sed eſt aliud:vt de inſtituendo harede, vel alio facto,
quod non eſt contra hanclegem: & hic, & in ſuperiori caſu locû
habet lex iſta. Irem & illa voluntas ſeruatur, niſi contraalias
vniuerſales, & ſpeciales etiam ſit leges vt ſubiicit. Aut dixit ali-
quid, quod eſt contra ſubſtantiam huius conſtitutionis: & tune
ceſſat hc conſtitutio, & ſeruatur voluntas:vts.eod. Sj.
rJ Diſpoſuerit. aliquid, quod, &c. 45 In