DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.69873#0657
List zapieczętowany.
Przyczynek do ikonografii
Zwiastowania Marii
Kunsthistorisches Museum w Wiedniu przechowuje od 1926 r., pozy-
skany na zasadzie wymiany z opactwem cysterskim w Heiligenkreuz,
dyptyk (lub skrzydła ołtarzyka) przypisywany malarzowi francuskiemu
czynnemu ok. 1400 r., dający się również powiązać z austriackim kręgiem
artystycznym1. Strona przednia lewego skrzydła, na pierwszym planie
po lewej z Marią siedzącą przed kunsztownie opracowanym klęcznikiem,
po prawej z przyklękającym archaniołem Gabrielem, przedstawia prze-
pełnioną symboliką scenę Zwiastowania (il. 1). W tle, nad ozdobionym
brokatem oparciem tronu Najświętszej Dziewicy, dwaj aniołowie zajęci
są wznoszeniem ziemskiego budynku kościoła. Przy dźwiękach wioli, na
której gra klęczący na najwyższym architektonicznym członie niedokoń-
czonego jeszcze Domu Bożego trzeci anioł, osadzają uniesiony za po-
mocą dżwigu-kołowrotu element, który przez odniesienie do biblijnego
„lapis primarius”, zwanego również w liturgii „lapis angularis", porów-
nywany jest z Chrystusem2. Po prawej, za balustradą nakrytej tkaniną
ściany, stoją widoczni w półpostaciach: św. Jakub Starszy, rozpoznawal-
ny po lasce pielgrzymiej trzymanej w lewej ręce, zatopiony w czytaniu
księgi, oraz św. Paweł z obnażonym mieczem o rękojeści wsuniętej luź-
no między rękę a korpus, wyglądający spoza prawego ramienia św. Jaku-
ba, o które oburącz się opiera3. Scenę uzupełnia typologicznie posąg ro-
gatego Mojżesza trzymającego tablice Dziesięciu Przykazań, ustawiony
pod baldachimem, na konsoli umieszczonej u szczytu wysokiej arkady.
Niezwykłą treść obrazu wzbogaca nadto list trzymany przez Gabriela
w lewej dłoni, zamiast zwykłej w tych okolicznościach banderoli z napi-
sem ,,Ave". List jest złożony i zamknięty odciśniętą, czerwoną pieczę-
cią, w sposób wskazujący na to, iż napisany został na papierze. Skoro bo-
wiem w XIV w. rozpowszechniło się użycie papieru, powszechne stało się
także stosowanie pieczęci do zamykania pism4. W swym przepojonym wol-
teriańską ironią podręczniku ikonografii Ludwik Reau opatrzył Zwiasto-
wanie z Heiligenkreuz następującym komentarzem: „Mais c'est surtout
dans la peinture allemande des XIVe et XVe siecles qu'on trouve des
exemples de ce realisme trivial qui assimile Larchange messager a un 651
Przyczynek do ikonografii
Zwiastowania Marii
Kunsthistorisches Museum w Wiedniu przechowuje od 1926 r., pozy-
skany na zasadzie wymiany z opactwem cysterskim w Heiligenkreuz,
dyptyk (lub skrzydła ołtarzyka) przypisywany malarzowi francuskiemu
czynnemu ok. 1400 r., dający się również powiązać z austriackim kręgiem
artystycznym1. Strona przednia lewego skrzydła, na pierwszym planie
po lewej z Marią siedzącą przed kunsztownie opracowanym klęcznikiem,
po prawej z przyklękającym archaniołem Gabrielem, przedstawia prze-
pełnioną symboliką scenę Zwiastowania (il. 1). W tle, nad ozdobionym
brokatem oparciem tronu Najświętszej Dziewicy, dwaj aniołowie zajęci
są wznoszeniem ziemskiego budynku kościoła. Przy dźwiękach wioli, na
której gra klęczący na najwyższym architektonicznym członie niedokoń-
czonego jeszcze Domu Bożego trzeci anioł, osadzają uniesiony za po-
mocą dżwigu-kołowrotu element, który przez odniesienie do biblijnego
„lapis primarius”, zwanego również w liturgii „lapis angularis", porów-
nywany jest z Chrystusem2. Po prawej, za balustradą nakrytej tkaniną
ściany, stoją widoczni w półpostaciach: św. Jakub Starszy, rozpoznawal-
ny po lasce pielgrzymiej trzymanej w lewej ręce, zatopiony w czytaniu
księgi, oraz św. Paweł z obnażonym mieczem o rękojeści wsuniętej luź-
no między rękę a korpus, wyglądający spoza prawego ramienia św. Jaku-
ba, o które oburącz się opiera3. Scenę uzupełnia typologicznie posąg ro-
gatego Mojżesza trzymającego tablice Dziesięciu Przykazań, ustawiony
pod baldachimem, na konsoli umieszczonej u szczytu wysokiej arkady.
Niezwykłą treść obrazu wzbogaca nadto list trzymany przez Gabriela
w lewej dłoni, zamiast zwykłej w tych okolicznościach banderoli z napi-
sem ,,Ave". List jest złożony i zamknięty odciśniętą, czerwoną pieczę-
cią, w sposób wskazujący na to, iż napisany został na papierze. Skoro bo-
wiem w XIV w. rozpowszechniło się użycie papieru, powszechne stało się
także stosowanie pieczęci do zamykania pism4. W swym przepojonym wol-
teriańską ironią podręczniku ikonografii Ludwik Reau opatrzył Zwiasto-
wanie z Heiligenkreuz następującym komentarzem: „Mais c'est surtout
dans la peinture allemande des XIVe et XVe siecles qu'on trouve des
exemples de ce realisme trivial qui assimile Larchange messager a un 651