DOI Artikel:
Bernardini, Luca: Józef Kremer we Florencji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.23902#0212
196 Luca Bernardini
polsko-włoskich zajął się jego wizją Wenecji5. Dzięki Franciszkowi Ziejce
wiemy, że z Kremerowskim „przewodnikiem" w ręku podróżowali po Wło-
szech Konstanty Marian Górski, Stanisław Wyspiański i Lucjan Rydel, który
był wnukiem autora6. Z kolei Stanisław Burkot, umieściwszy pisarza w krę-
gu polskich romantyków zwiedzających Półwysep, podkreślał, że „pogłę-
biona refleksja estetyczna zamieniła podróż Kremera w rozprawę estetycz-
ną, w historię sztuki"7. Kremer pojawia się w Polaku we Włoszech Witolda
Zahorskiego8, ale pomija go na przykład Jan Władysław Woś w pracy
Polacchi a Firenze9, gdzie zresztą brak też Juliana Klaczki. Autor niniej-
szego artykułu zajmował się Kremerem w związku z redagowaniem tomu
o polskich podróżnikach i mieszkańcach we Florencji10. Przyczyną nikłej
obecności Kremera w studiach nad polskimi podróżnikami do Włoch jest
zapewne trudność umieszczenia jego dzieła w ścisłych ramach genologicz-
nych. Według Burkota w Podróży do Włoch „ograniczeniu uległ sam mo-
tyw drogi, a także zmieniła się rola podróżnika - z bohatera wydarzeń stał
się statystą"11. Gdy przystępowałem do zbierania materiału do swojej pracy,
Podróż... Kremera określiłem w notatkach jako mieszaninę przewodnika,
opisu podróży i wykładu historii sztuki12. Okazało się, że nie jestem w takiej
ocenie odosobniony. Czy jednak charakter eseistyczny, względnie dydak-
tyczny, utworu Kremera (jak i tym bardziej Klaczki) usprawiedliwiał wy-
kreślenie autora z przeglądu polskich podróżników chociażby do Florencji?
5 M. Brahmer, Powinowactwa polsko-włoskie. Z dziejów wzajemnych stosunków kultu-
ralnych, Warszawa 1980, s. 226-228.
6 F. Ziejka, Poeci młodopolscy w podróżach do Włoch, w: Włochy a Polska - wzajemne
spojrzenia. Księga referatów międzynarodowej sesji naukowej w Uniwersytecie Łódzkim,
15-17 października 1997 r., red. J. Okoń, Łódź 1998, s. 200-201.
7 S. Burkot, Polskiepodróżopisarstwo romantyczne, Warszawa 1988, s. 371. Zob. tak-
że S. Burkot, Les descriptions des voyages polonais en Italie a l 'epoąue du romantisme, w:
Viaggiatori polacchi in Italia, red. E. Kanceff, R. Lewański, Geneve 1988, s. 275-287. Kre-
mera wzmiankuje ponadto O. Płaszczewska, Wizja Włoch w polskiej i francuskiej literaturze
okresu romantyzmu (1800-1850), Kraków 2003, s. 137, 325.
8 W. Zahorski, Polak we Włoszech, Rzym 19835, s. 224.
9 J.W. Woś, Polacchi a Firenze, Trento 19875.
10 L. Bernardini, Polacchi a Firenze. Plaggiatori e residenti. Polacy we Florencji. Podróżni-
cy i mieszkańcy. Poles in Florence. Travellers and residents, Firenze 2005, s. 54, 64, 82, 189.
11 S. Burkot, Polskie podróżopisarstwo... (przyp. 7), s. 371-372.
12 Według H. Struvego dzieło Kremera to „opis podróży do Włoch i jednocześnie przewod-
nik artystyczny wśród zabytków sztuki i wreszcie historya sztuki w naukowym znaczeniu tego
słowa" (H. Struve, Życie i prace Józefa Kremera jako wstęp do jego dzieł, Warszawa 1881,
s. 147).
polsko-włoskich zajął się jego wizją Wenecji5. Dzięki Franciszkowi Ziejce
wiemy, że z Kremerowskim „przewodnikiem" w ręku podróżowali po Wło-
szech Konstanty Marian Górski, Stanisław Wyspiański i Lucjan Rydel, który
był wnukiem autora6. Z kolei Stanisław Burkot, umieściwszy pisarza w krę-
gu polskich romantyków zwiedzających Półwysep, podkreślał, że „pogłę-
biona refleksja estetyczna zamieniła podróż Kremera w rozprawę estetycz-
ną, w historię sztuki"7. Kremer pojawia się w Polaku we Włoszech Witolda
Zahorskiego8, ale pomija go na przykład Jan Władysław Woś w pracy
Polacchi a Firenze9, gdzie zresztą brak też Juliana Klaczki. Autor niniej-
szego artykułu zajmował się Kremerem w związku z redagowaniem tomu
o polskich podróżnikach i mieszkańcach we Florencji10. Przyczyną nikłej
obecności Kremera w studiach nad polskimi podróżnikami do Włoch jest
zapewne trudność umieszczenia jego dzieła w ścisłych ramach genologicz-
nych. Według Burkota w Podróży do Włoch „ograniczeniu uległ sam mo-
tyw drogi, a także zmieniła się rola podróżnika - z bohatera wydarzeń stał
się statystą"11. Gdy przystępowałem do zbierania materiału do swojej pracy,
Podróż... Kremera określiłem w notatkach jako mieszaninę przewodnika,
opisu podróży i wykładu historii sztuki12. Okazało się, że nie jestem w takiej
ocenie odosobniony. Czy jednak charakter eseistyczny, względnie dydak-
tyczny, utworu Kremera (jak i tym bardziej Klaczki) usprawiedliwiał wy-
kreślenie autora z przeglądu polskich podróżników chociażby do Florencji?
5 M. Brahmer, Powinowactwa polsko-włoskie. Z dziejów wzajemnych stosunków kultu-
ralnych, Warszawa 1980, s. 226-228.
6 F. Ziejka, Poeci młodopolscy w podróżach do Włoch, w: Włochy a Polska - wzajemne
spojrzenia. Księga referatów międzynarodowej sesji naukowej w Uniwersytecie Łódzkim,
15-17 października 1997 r., red. J. Okoń, Łódź 1998, s. 200-201.
7 S. Burkot, Polskiepodróżopisarstwo romantyczne, Warszawa 1988, s. 371. Zob. tak-
że S. Burkot, Les descriptions des voyages polonais en Italie a l 'epoąue du romantisme, w:
Viaggiatori polacchi in Italia, red. E. Kanceff, R. Lewański, Geneve 1988, s. 275-287. Kre-
mera wzmiankuje ponadto O. Płaszczewska, Wizja Włoch w polskiej i francuskiej literaturze
okresu romantyzmu (1800-1850), Kraków 2003, s. 137, 325.
8 W. Zahorski, Polak we Włoszech, Rzym 19835, s. 224.
9 J.W. Woś, Polacchi a Firenze, Trento 19875.
10 L. Bernardini, Polacchi a Firenze. Plaggiatori e residenti. Polacy we Florencji. Podróżni-
cy i mieszkańcy. Poles in Florence. Travellers and residents, Firenze 2005, s. 54, 64, 82, 189.
11 S. Burkot, Polskie podróżopisarstwo... (przyp. 7), s. 371-372.
12 Według H. Struvego dzieło Kremera to „opis podróży do Włoch i jednocześnie przewod-
nik artystyczny wśród zabytków sztuki i wreszcie historya sztuki w naukowym znaczeniu tego
słowa" (H. Struve, Życie i prace Józefa Kremera jako wstęp do jego dzieł, Warszawa 1881,
s. 147).