Modus: Prace z historii sztuki (16.2016)

10. Adoracja Trójcy Świętej,
płaskorzeźba w ołtarzu
głównym, kościół Klarysek,
Stary Sącz. Fot. autor
11. Baltazar Fontana, Matka
Boska, zwieńczenie ołtarza
głównego, kościół Klarysek,
Stary Sącz. Fot. autor

ikonografii nowych nastaw, która rozwija je ku górze oraz na boki. W zwieńczeniu
ołtarza ukazano Matkę Boską (il. n) w konwencji znanej m.in. z krakowskiego koś-
cioła św. Anny - łączącej Niepokalane Poczęcie z Wniebowzięciem. Na obrazie po
północnej stronie prezbiterium przedstawiono Wizję św. Antoniego (il. 4). Klęczące-
mu nad księgą zakonnikowi, który trzyma swój atrybut - lilię - ukazuje się Matka
Boska z Dzieciątkiem w otoczeniu obłoków i anielskich główek. Na przeciwległym
płótnie przedstawiono św. Klarę (il. 5), w prawej dłoni unoszącą monstrancję. Lewą
ręką święta odsłania kotarę, za którą widać bitwę pod ufortyfikowanym miastem.
Ikonografia obrazu nawiązuje do epizodu z żywotu świętej, której modlitwy do
Najświętszego Sakramentu miały uwolnić Asyż od oblężenia przez Saracenów. Za
postacią Klary namalowano uzbrojone anioły, symbolizujące Boską interwencję.
Wybór tego tematu można odczytywać jako aluzję do pomocy udzielonej przez
Kingę Sobieskiemu w walce z Turkami.
Wszystkie te elementy zostały umiejętnie połączone w jedną kompozycję. Święci
na obrazach w nastawach bocznych spoglądają w kierunku pola ołtarza głównego,
adorując Trójcę Świętą razem z postaciami ukazanymi w jego polu. Aniołki nad
wizerunkiem św. Klary unoszą jej eucharystyczny atrybut, a te nad Wizję św. Anto-
niego wskazują na umieszczoną w zwieńczeniu ołtarza postać Marii, która na obrazie
objawia się świętemu wraz z Dzieciątkiem - wskazując na związek obu przedstawień
i przypominając, że Wcielenie było następstwem Niepokalanego Poczęcia. Spójność
całej kompozycji akcentują też stojące figury aniołów, z których bliższe głównego
ołtarza spoglądają na jego pole, ale zwracają się w kierunku obrazów bocznych
(il. 12). Z kolei rzeźba po lewej, przy wejściu do zakrystii, spogląda w przestrzeń
prezbiterium, w kierunku zgromadzonych wiernych, rękami wskazując im oba
płótna. Takie „wciągnięcie” widza do wnętrza dzieła sztuki miało zapewne suge-
rować, że powinien on iść za przykładem franciszkańskich świętych, jak najgłębiej
przeżywając Eucharystię i adorację Najświętszego Sakramentu.

22

ARTYKUŁY

Michał Kurzej