Modus: Prace z historii sztuki (16.2016)

r*

J^Lło*</t> ovxm.clvc i\ą/

m

xrfł rkz hjH t=|-~i

wkomponowany w bryłę budynku i znajdował
się pod wspólnym sklepieniem z salą główną.
Przyjmując, że synagoga została wybudowana
na przełomie xvn i xviii wieku (jak sugerował-
by przywilej Jana Aleksandra Koniecpolskiego)
i uwzględniając jej wymiary oraz wygląd bożnic
wzniesionych w tym okresie na okolicznych te-
renach, można przypuszczać, że była to budowla
jednonawowa, bez podpór, prawdopodobnie
sklepiona kolebkowo. Dach był zapewne drew-
niany, dwuspadowy, pokryty gontem. W „Uwa-
gach do Etatu na rok 1826” pojawiła się informa-
cja o wydatkach wysokości 260 złotych polskich
na wystawienie „ambony”32, czyli bimy. Pier-
wotna bima, zapewne drewniana, przypuszczal-
nie nie nadawała się już do użytku. Dokumenty
nie wspominają jednak o jej wyglądzie, wiado-
mo jedynie, że nowa bima została umieszczona
pośrodku synagogi33. Nie zachowały się również
żadne wzmianki o wyglądzie Aron ha-kodesz.
W latach 1831-1833 dokonano renowacji
synagogi „z powodu znacznie wewnętrznego
zdezelowania”. Prace objęły wymurowanie no-
wego pieca oraz przeszklenie części okien, zaś
ich koszt całkowity wyniósł 132 złote. Ponadto,
w grudniu 1839 roku wykonano kolejne prace szklarskie - wprawiono 16 szyb34
(łączna ilość okien jest niestety nieznana), zaś w kwietniu 1842 roku za cenę 183 zło-
tych 3 groszy postawiono parkan okalający bożnicę35. Niestety z powodu braku
dokumentów nieznany jest przebieg dalszych prac remontowych prowadzonych
w synagodze w latach 1864-1897. Z pierwszej połowy stulecia zachowały się jednak
inwentarze koniecpolskiej bożnicy36, z zestawienia których wynika, że na przestrzeni
czterdziestu lat stan wyposażenia synagogi zasadniczo nie uległ zmianie.
Pożar, który w 1897 roku strawił synagogę, zniszczył także mykwę i dom modlitwy
(według relacji najstarszych mieszkańców Koniecpola w tym domu modlili się miej-
scowi chasydzi), które prawdopodobnie stały w jej bezpośrednim sąsiedztwie (ii. 2)37.
Straty musiały być poważne, ponieważ łaźnia i dom modlitwy zostały wystawione
od nowa, zaś przy remoncie bożnicy, dokonanym w 1897 roku, prawdopodobnie
wyburzono i przesunięto jedną ze ścian. Nowe wymiary budynku (po przeliczeniu
na metry) wyglądały następująco: 21 m długości, 13,6 m szerokości i 11 m wysokości
(il. 3)38. Całkowitemu zniszczeniu uległa pierwotna więźba dachowa, w dokumen-
tach wspomniano również o odkuwaniu starej dekoracji sztukatorskiej (nie wiadomo


yiiĄt YLAMS.dM.li vt &C\£dbcuwii.

2. Projekt synagogi
w Koniecpolu. Plan
sytuacyjny.
Archiwum Państwowe
w Łodzi, Akta Rządu
Guberialnego Piotrkow-
skiego Wydziału Admini-
stracyjnego, sygn. 6274
3. Projekt synagogi
w Koniecpolu. Plan.
Archiwum Państwowe
w Łodzi, Akta Rządu
Guberialnego Piotrkow-
skiego Wydziału Admini-
stracyjnego, sygn. 6274

32 apł, argp, sygn. 2511 s. 465.
33 apł, argp, sygn. 2512, s. 543
34 Ibidem, s. 53, 60,181, 482.
35 apł, argp, sygn. 2513, s. 12.
36 Przykładowy inwentarz z lat 1852-1854 został umieszczony na końcu artykułu, zob. Tabela iii.
37 apł, Akta Rządu Guberialnego Piotrkowskiego Wydziału Administracyjnego (dalej: argpwa),
sygn.6274.
38 Por. J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, s. 180.

Synagoga w Koniecpolu w świetle nieznanych dokumentów...

33