Modus: Prace z historii sztuki (16.2016)

i odpadki12. Jak trafnie zauważył Nicolas Bourriaud „właśnie w tej perspektywie
można by odczytywać ostatnie dokonania w sztuce współczesnej, a szczególnie
wiele prac, które opierają się na archiwach, ponownym odczytaniu przeszłości,
przedstawianiu fragmentów i dokumentów historycznych”13.
Tak zarysowane zatem skrótowo tło, na jakim rozpatrywana będzie twórczość
Andrzeja Żygadły, stanowić może wstęp do analizy jego dzieł. Artysta wypracował
stałą metodę pracy. Punktem wyjścia prawie zawsze są fotografie, odnajdywane
przez niego w czasie archiwalnych kwerend dotyczących miejscowości, obiektów
sakralnych, wydarzeń znanych z opowieści rodzinnych czy mających status lokal-
nych legend. Następnie Żygadło odbywa swoistą wizję lokalną, podróżuje do miejsc
uwiecznionych na fotografiach. Rozmawia z mieszkańcami, ogląda zachowane ruiny
lub ślady po budynkach, czasami nawet uczestniczy w nabożeństwach w istnieją-
cych nadal cerkwiach w Polsce i na Ukrainie. Niekiedy proces przebiega odwrotnie:
fascynacja zabytkowym obiektem prowadzi go do poszukiwań jego fotografii w Na-
rodowym Archiwum Cyfrowym lub w Internecie. Warto podkreślić, że archiwalne
fotografie są dla niego tylko pretekstem do „opowiadania” rozmaitych historii, a nie
gotowym „wzorem”, który przenosi na płótno. Kolejnym etapem pracy są bowiem
liczne szkice rysunkowe, pozwalające mu na szczegółowe opracowanie formatu
i kompozycji obrazu. Następnie po wykonaniu szkicu w skali 1:1 i jego przekalko-
waniu, wycina odpowiednie szablony z kalki, pomocne przy zakładaniu podkładów
obrazu. Artysta zwykle stosuje dwa monochromatyczne podkłady kolorystyczne,
ale też osobne podkłady pod najważniejsze elementy kompozycyjne obrazu i wresz-
cie podkłady wykończeniowe. Pomimo tego udaje mu się uniknąć efektu impasty,
gęstości farby, zamiast tego uzyskując wrażenie lekkości, „eteryczności” materii
malarskiej. Maluje olejno, chętnie kładzie laserunki, dążąc świadomie do rozegrania
walorowych niuansów monochromatycznej tonacji, jaką stosuje. Zamiłowanie do
używania wąskiej gamy barwnej artysta zawdzięcza nie tylko fascynacji starymi
fotografiami, ale też grafiką, którą uprawia z powodzeniem już od czasów nauki
w Liceum Plastycznym w Jarosławiu. Żygadło celowo zrezygnował też z efektu sepii
czy używania wyłącznie czerni i bieli, jako zbyt dosłownego i bezpośredniego pod-
kreślanie klimatu „retro”, jakim emanują jego obrazy. Zamiast tego preferuje błękit,
szarość i biel. Błękit, w rozmaitych odcieniach, stanowiący dominantę kolorystyczną
większości jego prac, w dwudziestowiecznym malarstwie zachodnim kojarzony był
z melancholią, nostalgią i depresją14. Symboliczne znaczenie barw jest więc istotne
dla artysty, podobnie jak jakość warsztatu malarskiego, pieczołowitość wykonania,
manifestująca, jego zdaniem, powagę tworzenia i szacunek dla odbiorców. Sposób
malowania, jakim się posługuje, przypomina bowiem metody pracy konserwatorów
dzieł sztuki. Bardzo ważną rolę w budowaniu komunikacji między artystą a widzem
odgrywają także tytuły jego prac oraz tytuły wystaw, na jakich były prezentowane.
Wspomnieć należy o dwóch ekspozycjach z roku 2014, które miały miejsce w galerii
Art. Agenda Nova w Krakowie, zatytułowanych kolejno Chram i „D. O.M. ”. Słowo
„chram” budzi skojarzenia zarówno ze światem dawnych prasłowiańskich wierzeń,
jak i współczesnych praktyk religijnych obrządku wschodniego, odprawianych
12 N. Bourriaud, Anioł Mas. Wykorzystanie ruin i strzępków historii w sztuce współczesnej, w: His-
toria w sztuce, s. 29.
13 Ibidem, s.30.
14 M. Rzepińska, Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego, t. 2, Warszawa 1989, s. 555,
600-601.

50

ARTYKUŁY

Agnieszka Jankowska-Marzec