DOI Artikel:
Bednarek, Anna: "Mała pamiąteczka", czyli o fotografiach obrazów Saturnina Świerzyńskiego ofiarowanych Józefowi Łepkowskiemu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.40996#0087
nazwiska - rozmaite warianty występują bowiem tak u Świerzyńskiego (o czym
wyżej), jak i w ówczesnej prasie66. Uprawdopodabnia to także fakt, iż Biasion,
zajmując się handlem przyrządami optycznymi (choć nie wiadomo, czy również
aparatami fotograficznymi), musiał posiadać pewną wiedzę z zakresu optyki, która
niewątpliwie była mu pomocna przy fotografowaniu.
Szczególnie wart podkreślenia jest fakt, że August Biasion był jednym z bardzo
nielicznych znanych fotografów niezawodowych działających w tym czasie na zie-
miach polskich67. Pomijając pierwszy etap fascynacji nowym wynalazkiem dage-
rotypii, gdy również w Polsce eksperymentowali z nią amatorzy, w tym naukowcy
i artyści (zapewne głównie z ciekawości i na własne potrzeby), fotografia począwszy
od 1841 roku na wiele kolejnych lat stała się niemal wyłącznie domeną profesjonali-
stów. Nawet w Wielkiej Brytanii, gdzie liczba i rola amatorów była stosunkowo duża,
fotografia w xix wieku mimo wszystko była rozrywką uprawianą przez elity, a nie
masy68. Do elit należeli też pojedynczy rozpoznani polscy amatorzy, tacy jak uznany
przez Aleksandra Macieszę za pierwszego polskiego fotoamatora hrabia Aleksander
Branicki (1821-1877), który miał zacząć fotografować ok. 1850 roku69, ksiądz Jan
Chrzciciel Schindler (1802-1890), który fotografią zainteresował się bardzo wcześnie,
zajmując się najpierw dagerotypią, a później fotografią negatywowo-pozytywową70,
czy Jan Tyszkiewicz (1801-1862), domniemany autor dagerotypowego widoku pałacu
w Birżach71. Prawdziwy rozwój amatorskiej fotografii umożliwiły dopiero ulepszenia
techniczne z końca xix wieku, które sprawiły, że z czasem nabrała ona naprawdę
masowego charakteru72. Zanim jednak tak się stało, fotografia była dość trudna,
czasochłonna i kosztowna, co w sposób oczywisty wpływało na ograniczoną liczbę
amatorów i dlatego też zajmowały się nią osoby zamożne, wykształcone i dyspo-
nujące wolnym czasem. Fotograf musiał w tym czasie samodzielnie przeprowadzić
wszystkie etapy przygotowania i naświetlania najpierw negatywów, a potem odbitek,
do czego z kolei niezbędne były liczne przybory, substancje chemiczne itp.73 Do
66 „Biasoni” („Gazeta Krakowska”, 1840, nr 289, s. 4), „Biasioni” („Kurjer Warszawski”, 1853, nr 338,
s. 1680), „Biazioni” („Gazeta Krakowska”, 1842, nr 26, s. 4).
67 Por. J. Bartyś, Z początków polskiej fotografii amatorskiej, „Fotografia” 18,1970, s. 183-186.
68 F. Brunet, La naissance de 1’idee de photographie, Paris 2012, s. 217-218.
69 A. Maciesza, Branicki Aleksander, w: Polski słownik biograficzny, t. 2, Kraków 1936, s. 397.
Por. W. Mossakowska, Początki fotografii w Warszawie, s. 187, przyp. 921; eadem, Dagero-
typy polskie, s. 21; Światłoczułe, s. 236. Według przekazu z 1860 r. nieokreślony z imienia hra-
bia Branitski [!] był uczniem Gustave’a Le Graya (S. Aubenas, Gustave Le Gray, 1820-1884,
red. G. Bałdwin, Los Angeles 2002, s. 36). W Primitifs de la photographie. Le calotype en France
1843-1860 (red. S. Aubenas, P.-L. Roubert, Paris 2010, s. 266) ów Branitski zidentyfikowany
został z bratem Aleksandra, Ksawerym (1816-1879). Na tę publikację powołała się Małgorzata
Maria Grąbczewska (La Poesie des souvenirs. Album fotografii z Podróży Wschodniej Adama
Potockiego i Katarzyny z Branickich Potockiej z lat 1852-1853 w zbiorach Biblioteki Narodowej
(aff. 11-31), „Rocznik Biblioteki Narodowej”, 43, 2012, s. 128, przyp. 97), pisząc o Aleksandrze,
a kwestię jego ewentualnej (omyłkowej?) identyfikacji z Ksawerym pozostawiła bez komentarza.
70 J. Banach, Ikonografia Wawelu, 1.1, Kraków 1977, s. 136, poz. 65; J. Koziński, Fotografia krakow-
ska, s. 16-18; J. Bieniarzówna, A. Stelmach, Schindler Jan Chrzciciel Michał, w: Polski słownik
biograficzny, t. 35, Warszawa-Kraków 1994, s. 500.
71 D. Junevićius, Fotografia na Litwie, s. 17; idem, Fotografowie na Litwie 1839-1914, Łódź 2001,
s.37.
72 Zob. np. R.V. Jenkins, Technology and the Market: George Eastman and the Origins of Mass
Amateur Photography, „Technology and Culture” 16, 1975, s. 1-19. Por. A. Żakowicz, J. Firek-
-Suda, Nauczanie fotografii w Polsce w latach 1839-1945, Częstochowa 1982, s. 21-31, 33-35.
73 Por. K. Brandel, J. Banzemer, Popularny wykład fotografii z dodatkiem zastosowania jej do
rytownictwa, „Przyroda i Przemysł”, 2,1857, s. 132-133.
Mała pamiąteczka”, czyli o fotografiach obrazów Saturnina Świerzyńskiego...
85
wyżej), jak i w ówczesnej prasie66. Uprawdopodabnia to także fakt, iż Biasion,
zajmując się handlem przyrządami optycznymi (choć nie wiadomo, czy również
aparatami fotograficznymi), musiał posiadać pewną wiedzę z zakresu optyki, która
niewątpliwie była mu pomocna przy fotografowaniu.
Szczególnie wart podkreślenia jest fakt, że August Biasion był jednym z bardzo
nielicznych znanych fotografów niezawodowych działających w tym czasie na zie-
miach polskich67. Pomijając pierwszy etap fascynacji nowym wynalazkiem dage-
rotypii, gdy również w Polsce eksperymentowali z nią amatorzy, w tym naukowcy
i artyści (zapewne głównie z ciekawości i na własne potrzeby), fotografia począwszy
od 1841 roku na wiele kolejnych lat stała się niemal wyłącznie domeną profesjonali-
stów. Nawet w Wielkiej Brytanii, gdzie liczba i rola amatorów była stosunkowo duża,
fotografia w xix wieku mimo wszystko była rozrywką uprawianą przez elity, a nie
masy68. Do elit należeli też pojedynczy rozpoznani polscy amatorzy, tacy jak uznany
przez Aleksandra Macieszę za pierwszego polskiego fotoamatora hrabia Aleksander
Branicki (1821-1877), który miał zacząć fotografować ok. 1850 roku69, ksiądz Jan
Chrzciciel Schindler (1802-1890), który fotografią zainteresował się bardzo wcześnie,
zajmując się najpierw dagerotypią, a później fotografią negatywowo-pozytywową70,
czy Jan Tyszkiewicz (1801-1862), domniemany autor dagerotypowego widoku pałacu
w Birżach71. Prawdziwy rozwój amatorskiej fotografii umożliwiły dopiero ulepszenia
techniczne z końca xix wieku, które sprawiły, że z czasem nabrała ona naprawdę
masowego charakteru72. Zanim jednak tak się stało, fotografia była dość trudna,
czasochłonna i kosztowna, co w sposób oczywisty wpływało na ograniczoną liczbę
amatorów i dlatego też zajmowały się nią osoby zamożne, wykształcone i dyspo-
nujące wolnym czasem. Fotograf musiał w tym czasie samodzielnie przeprowadzić
wszystkie etapy przygotowania i naświetlania najpierw negatywów, a potem odbitek,
do czego z kolei niezbędne były liczne przybory, substancje chemiczne itp.73 Do
66 „Biasoni” („Gazeta Krakowska”, 1840, nr 289, s. 4), „Biasioni” („Kurjer Warszawski”, 1853, nr 338,
s. 1680), „Biazioni” („Gazeta Krakowska”, 1842, nr 26, s. 4).
67 Por. J. Bartyś, Z początków polskiej fotografii amatorskiej, „Fotografia” 18,1970, s. 183-186.
68 F. Brunet, La naissance de 1’idee de photographie, Paris 2012, s. 217-218.
69 A. Maciesza, Branicki Aleksander, w: Polski słownik biograficzny, t. 2, Kraków 1936, s. 397.
Por. W. Mossakowska, Początki fotografii w Warszawie, s. 187, przyp. 921; eadem, Dagero-
typy polskie, s. 21; Światłoczułe, s. 236. Według przekazu z 1860 r. nieokreślony z imienia hra-
bia Branitski [!] był uczniem Gustave’a Le Graya (S. Aubenas, Gustave Le Gray, 1820-1884,
red. G. Bałdwin, Los Angeles 2002, s. 36). W Primitifs de la photographie. Le calotype en France
1843-1860 (red. S. Aubenas, P.-L. Roubert, Paris 2010, s. 266) ów Branitski zidentyfikowany
został z bratem Aleksandra, Ksawerym (1816-1879). Na tę publikację powołała się Małgorzata
Maria Grąbczewska (La Poesie des souvenirs. Album fotografii z Podróży Wschodniej Adama
Potockiego i Katarzyny z Branickich Potockiej z lat 1852-1853 w zbiorach Biblioteki Narodowej
(aff. 11-31), „Rocznik Biblioteki Narodowej”, 43, 2012, s. 128, przyp. 97), pisząc o Aleksandrze,
a kwestię jego ewentualnej (omyłkowej?) identyfikacji z Ksawerym pozostawiła bez komentarza.
70 J. Banach, Ikonografia Wawelu, 1.1, Kraków 1977, s. 136, poz. 65; J. Koziński, Fotografia krakow-
ska, s. 16-18; J. Bieniarzówna, A. Stelmach, Schindler Jan Chrzciciel Michał, w: Polski słownik
biograficzny, t. 35, Warszawa-Kraków 1994, s. 500.
71 D. Junevićius, Fotografia na Litwie, s. 17; idem, Fotografowie na Litwie 1839-1914, Łódź 2001,
s.37.
72 Zob. np. R.V. Jenkins, Technology and the Market: George Eastman and the Origins of Mass
Amateur Photography, „Technology and Culture” 16, 1975, s. 1-19. Por. A. Żakowicz, J. Firek-
-Suda, Nauczanie fotografii w Polsce w latach 1839-1945, Częstochowa 1982, s. 21-31, 33-35.
73 Por. K. Brandel, J. Banzemer, Popularny wykład fotografii z dodatkiem zastosowania jej do
rytownictwa, „Przyroda i Przemysł”, 2,1857, s. 132-133.
Mała pamiąteczka”, czyli o fotografiach obrazów Saturnina Świerzyńskiego...
85