DOI Artikel:
Bednarek, Anna: "Mała pamiąteczka", czyli o fotografiach obrazów Saturnina Świerzyńskiego ofiarowanych Józefowi Łepkowskiemu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.40996#0089
fotografią. Interesujące byłoby poznanie także innych wykonanych przez niego zdjęć
(o ile takie powstały), jednak w tej kwestii liczyć można głównie na przypadek. Nie
wydaje się on jednak zupełnie wykluczony, biorąc pod uwagę, że wiedza o wczes-
nej historii fotografii w Krakowie od lat nie uległa zasadniczemu poszerzeniu78.
Po tej pierwszej znanej próbie utrwalenia obrazu Świerzyńskiego za pomocą fo-
tografii, kolejna, o której wiadomo, nastąpiła dopiero cztery lata później. We wrześ-
niu 1863 roku nieustalony fotograf (może znowu Biasion, a może jeden z zakładów,
np. Rzewuskiego albo Kriegera) zreprodukował obraz Widok kościoła zamkowe-
go79 - dziś zaginiony, podobnie jak i samo zdjęcie. Następny chronologicznie obraz
tego artysty, który został sfotografowany, to Wnętrze kościoła św. Anny w Krakowie
z 1866 roku. Zdjęcie powstać mogło najwcześniej w sierpniu 1867 roku, gdyż jego
autor, Awit Szubert, dopiero wówczas rozpoczął w Krakowie swoją działalność80.
Kolejne obrazy Świerzyńskiego w liczbie co najmniej dwudziestu dziewięciu były
dokumentowane za pomocą fotografii regularnie przez całe lata siedemdziesiąte
i pierwszą połowę lat osiemdziesiątych, czyli de facto do śmierci Świerzyńskiego.
Należą do tej grupy płótna utrwalone na pozostałych trzech zdjęciach ze zbiorów
Fototeki ihs uj. Pierwsze chronologicznie spośród nich81 (il. 5, 6) przedstawia
obraz z widokiem fragmentu drugiej krakowskiej wystawy starożytności i zabytków
sztuki, trwającej od 22 grudnia 1872 do 27 stycznia roku następnego82. Fotografia
obrazu Świerzyńskiego - niezachowanego do dziś - stanowi jedyny znany przekaz
ikonograficzny tego wydarzenia. Dokładny czas powstania obrazu i zdjęcia nie jest
znany, gdyż w Spisie Obrazów Świerzyński powstanie tego płótna odnotował bez
oznaczenia miesiąca83, jednak niewątpliwie powstanie obu miało miejsce przed
78 Do dziś podstawowym opracowaniem pozostaje Fotografia krakowska Kozińskiego, którego
ustalenia w dużej mierze powtarzają m.in.: W. Mossakowska, Z. Wiełowiejski, Początki fotografii;
A. Żakowicz i współpracownicy, Fotografia Galicyjska.
79 Zob. przyp. 7.
80 Świerzyński ukończył obraz w 1866 r. Był on eksponowany na wystawie tpsp w 1867 roku
i tamże sprzedany w maju tego roku, a 14 czerwca wylosował go sztycharz Jan Langier (Langer)
z Krakowa (Spis Obrazów, k. i5r; Sprawozdanie Dyrekcyi Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych
w Krakowie z czynności w roku 1866/y, Kraków 1867, s. 7,12). Zakład Szuberta wówczas jeszcze
nie działał, gdyż w maju 1867 r. magistrat m. Krakowa dopiero zatwierdził plan budowy atelier,
a pierwsze ogłoszenie zakładu opublikowano w prasie w sierpniu (K. Kudłacz, Awit Szubert,
s. 7, 29, przyp. 9). Niewątpliwie jednak to Szubert fotografował ten obraz, gdyż w zbiorach pry-
watnych znajduje się odbitka z jego suchą pieczęcią. Zapewne więc Langier użyczył Szubertowi
obraz do sfotografowania.
81 Fototeka ihs uj, sygn. ihsuj p 019822. Obraz Sala trzecia wystawy starożytności, fot. Awit
Szubert, 1873. Odbitka albuminowa, 12,5 x 15,6 cm, naklejona na karton, 23,9 x 32,4 cm. Recto
kartonu: pieczęć „gabinet archeol. uniw. jagiell. | kollekcya | przezdzieckich |
(Ze zbiorów Prof. Józefa Łepkowskiego)”; adnotacje atramentem: ,,[w banderoli narysowanej
atramentem:] wystawa starożytności [poniżej:] w krakowie” „(1873.)”; adnotacja
kredką: „Wystawa”; adnotacje ołówkiem: [sygn.] „ihsuj p 019822” „Rycerska”; wokół odbitki
potrójna ramka atramentem. Verso kartonu: pieczęć „Muzeum Uniw. Sztuki i Archeologii
w Krakowie [nr inw. atramentem: „293.”]”; adnotacja atramentem: „Wielmożnemu Panu Drowi
Jozefowi [!] | Łepkowskiemu | Profesorowi Wszechnicy Jagiellońskiej | w dowód głębokiego
szacunku i poważania | jako małą pamiąteczkę | Kraków d. 6 Maja 1873. | Świerzyński Saturnin”;
adnotacja kredką: [nr inw. Gabinetu Archeologicznego] „12029”; adnotacje ołówkiem: „64”,
„61”; naklejona etykieta „instytut historii sztuki | uniwersytetu jagiellońskiego
| archiwum fotograficzne” wypełniona na maszynie.
82 A. Bednarek, Druga wystawa starożytności i zabytków sztuki w Krakowie (1872-1873), „Krzysz-
tofory. Zeszyty naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa”, 34, 2016, s. 73-86.
83 „[Poz.] 316 [1873 r.] Wnętrze Sali trzeciej Wystawy Starożytności wygrał Szczaniecki Ludwik
właś. w Boguszynie - Wyst. Krak [dochód:] 800 [zł polskich]”, Spis Obrazów, k. 19M
Mała pamiąteczka”, czyli o fotografiach obrazów Saturnina Świerzyńskiego...
87
(o ile takie powstały), jednak w tej kwestii liczyć można głównie na przypadek. Nie
wydaje się on jednak zupełnie wykluczony, biorąc pod uwagę, że wiedza o wczes-
nej historii fotografii w Krakowie od lat nie uległa zasadniczemu poszerzeniu78.
Po tej pierwszej znanej próbie utrwalenia obrazu Świerzyńskiego za pomocą fo-
tografii, kolejna, o której wiadomo, nastąpiła dopiero cztery lata później. We wrześ-
niu 1863 roku nieustalony fotograf (może znowu Biasion, a może jeden z zakładów,
np. Rzewuskiego albo Kriegera) zreprodukował obraz Widok kościoła zamkowe-
go79 - dziś zaginiony, podobnie jak i samo zdjęcie. Następny chronologicznie obraz
tego artysty, który został sfotografowany, to Wnętrze kościoła św. Anny w Krakowie
z 1866 roku. Zdjęcie powstać mogło najwcześniej w sierpniu 1867 roku, gdyż jego
autor, Awit Szubert, dopiero wówczas rozpoczął w Krakowie swoją działalność80.
Kolejne obrazy Świerzyńskiego w liczbie co najmniej dwudziestu dziewięciu były
dokumentowane za pomocą fotografii regularnie przez całe lata siedemdziesiąte
i pierwszą połowę lat osiemdziesiątych, czyli de facto do śmierci Świerzyńskiego.
Należą do tej grupy płótna utrwalone na pozostałych trzech zdjęciach ze zbiorów
Fototeki ihs uj. Pierwsze chronologicznie spośród nich81 (il. 5, 6) przedstawia
obraz z widokiem fragmentu drugiej krakowskiej wystawy starożytności i zabytków
sztuki, trwającej od 22 grudnia 1872 do 27 stycznia roku następnego82. Fotografia
obrazu Świerzyńskiego - niezachowanego do dziś - stanowi jedyny znany przekaz
ikonograficzny tego wydarzenia. Dokładny czas powstania obrazu i zdjęcia nie jest
znany, gdyż w Spisie Obrazów Świerzyński powstanie tego płótna odnotował bez
oznaczenia miesiąca83, jednak niewątpliwie powstanie obu miało miejsce przed
78 Do dziś podstawowym opracowaniem pozostaje Fotografia krakowska Kozińskiego, którego
ustalenia w dużej mierze powtarzają m.in.: W. Mossakowska, Z. Wiełowiejski, Początki fotografii;
A. Żakowicz i współpracownicy, Fotografia Galicyjska.
79 Zob. przyp. 7.
80 Świerzyński ukończył obraz w 1866 r. Był on eksponowany na wystawie tpsp w 1867 roku
i tamże sprzedany w maju tego roku, a 14 czerwca wylosował go sztycharz Jan Langier (Langer)
z Krakowa (Spis Obrazów, k. i5r; Sprawozdanie Dyrekcyi Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych
w Krakowie z czynności w roku 1866/y, Kraków 1867, s. 7,12). Zakład Szuberta wówczas jeszcze
nie działał, gdyż w maju 1867 r. magistrat m. Krakowa dopiero zatwierdził plan budowy atelier,
a pierwsze ogłoszenie zakładu opublikowano w prasie w sierpniu (K. Kudłacz, Awit Szubert,
s. 7, 29, przyp. 9). Niewątpliwie jednak to Szubert fotografował ten obraz, gdyż w zbiorach pry-
watnych znajduje się odbitka z jego suchą pieczęcią. Zapewne więc Langier użyczył Szubertowi
obraz do sfotografowania.
81 Fototeka ihs uj, sygn. ihsuj p 019822. Obraz Sala trzecia wystawy starożytności, fot. Awit
Szubert, 1873. Odbitka albuminowa, 12,5 x 15,6 cm, naklejona na karton, 23,9 x 32,4 cm. Recto
kartonu: pieczęć „gabinet archeol. uniw. jagiell. | kollekcya | przezdzieckich |
(Ze zbiorów Prof. Józefa Łepkowskiego)”; adnotacje atramentem: ,,[w banderoli narysowanej
atramentem:] wystawa starożytności [poniżej:] w krakowie” „(1873.)”; adnotacja
kredką: „Wystawa”; adnotacje ołówkiem: [sygn.] „ihsuj p 019822” „Rycerska”; wokół odbitki
potrójna ramka atramentem. Verso kartonu: pieczęć „Muzeum Uniw. Sztuki i Archeologii
w Krakowie [nr inw. atramentem: „293.”]”; adnotacja atramentem: „Wielmożnemu Panu Drowi
Jozefowi [!] | Łepkowskiemu | Profesorowi Wszechnicy Jagiellońskiej | w dowód głębokiego
szacunku i poważania | jako małą pamiąteczkę | Kraków d. 6 Maja 1873. | Świerzyński Saturnin”;
adnotacja kredką: [nr inw. Gabinetu Archeologicznego] „12029”; adnotacje ołówkiem: „64”,
„61”; naklejona etykieta „instytut historii sztuki | uniwersytetu jagiellońskiego
| archiwum fotograficzne” wypełniona na maszynie.
82 A. Bednarek, Druga wystawa starożytności i zabytków sztuki w Krakowie (1872-1873), „Krzysz-
tofory. Zeszyty naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa”, 34, 2016, s. 73-86.
83 „[Poz.] 316 [1873 r.] Wnętrze Sali trzeciej Wystawy Starożytności wygrał Szczaniecki Ludwik
właś. w Boguszynie - Wyst. Krak [dochód:] 800 [zł polskich]”, Spis Obrazów, k. 19M
Mała pamiąteczka”, czyli o fotografiach obrazów Saturnina Świerzyńskiego...
87