Modus: Prace z historii sztuki (17.2017)

trzymanych przez nie złoconych przedmiotów
wskazać można instrumenty muzyczne oraz ró-
żaniec, wieniec laurowy, arma Passionis i chleb.
Pozostałą przestrzeń stropu wypełniają główki
aniołów i liczne sześcioramienne gwiazdki.
Dostrzegalny jest nierówny poziom wyko-
nania poszczególnych elementów wyposażenia
kaplicy. Skomplikowana struktura ołtarza wy-
magała udziału stolarzy o wysokich umiejęt-
nościach. Partie ornamentalne natomiast (jak
rocailleowe wazony, a także gołębica Ducha
Świętego, skrzydła aniołów czy fałdy szat) opra-
cowane zostały dość płasko, lecz z dużą swo-
bodą i dokładnością (ił. n). Rzeźba figuralna
nieznacznie różni się poziomem poszczegól-
nych partii (np. między czterema świętymi w ołtarzu i niedopracowanymi aniołami
na stropie), należy stwierdzić przy tym, że obecni we Frydmanie snycerze nie byli
zbyt biegli w modelunku postaci. Oblicza świętych i proroków są ujęte dość konwen-
cjonalnie, wyróżnić można powtarzające się typy fizjonomii, a ograniczona mimika
kontrastuje z dynamicznymi pozami i obfitymi fałdami szat. Większość z postaci
charakteryzuje się nieco za dużymi głowami i masywnymi, długimi rękami o smukłych
dłoniach. Takie sumaryczne potraktowanie figur, skupienie twórców na partiach, które
wychodzą najdalej w przestrzeń kaplicy, może świadczyć o tym, że to trzymane przez
nie banderole i ich treść były kluczowymi elementami programu ideowego kaplicy.
Te różnice w wykonaniu nie są jednak na tyle duże, by zatrzeć wrażenie jednoś-
ci środków artystycznych kształtujących wnętrze, w tym przypadku oznaczające
może nie tyle bel composto (do czego skłaniał się w swym artykule Marian Kor-
necki28), lecz jednolitość realizacji, zdecydowaną dominację jednej tylko gałęzi
sztuki - rzeźby - nad przeciętną i pozbawioną ozdób architekturą. Wyposażenie
kaplicy we Frydmanie miało przede wszystkim oddziaływać na wiernych swoim
spójnym programem ideowym, więc, pomimo pewnych braków warsztatowych,
najistotniejsze jest to, że został on - w całej swej regularności, skomplikowaniu
i dyscyplinie - zrealizowany29.

10. Fragment dekoracji
stropu, kaplica Matki
Boskiej Karmelitańskiej
we Frydmanie. Fot. Maria
Kazimiera Staniszewska
11. Wazon rocaille’owy
w zwieńczeniu nastawy
ołtarzowej, kaplica Matki
Boskiej Karmelitańskiej
we Frydmanie. Fot. Maria
Kazimiera Staniszewska

28 M. Kornecki, Kultura artystyczna Zamagurza, s. 13.
29 Do osiemnastowiecznych dzieł obecnie znajdujących się w kaplicy zaliczyć można jeszcze dwa
dwustronne, bogato dekorowane feretrony (z malowanym św. Janem Nepomucenem i rzeźbioną

Vidi coelum novum et terrom novam

13