DOI article:
Knapik, Aleksandra: Nieznane materiały źródłowe dotyczące rodziny Wojtychów, ogrodników na usługach Potockich z Krzeszowic w latach 1831-1927
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.41992#0055
finansową za spowodowane straty. W końcowych punktach kontraktu dopuszczano
możliwość zerwania umowy ze strony ogrodnika z trzymiesięcznym wyprzedze-
niem. Natomiast w przypadku niewywiązania się z obowiązków wynikających
z umowy, pracownik mógł być zwolniony w każdej chwili. Po raz drugi umowa
została przedłużona na trzy lata za zgodą małżonki zmarłego Artura, Zofii z Bra-
nickich Potockiej, 10 listopada 1835 do 10 listopada 183824. Ostatecznie ogrodnik
pozostał na posadzie do końca życia z uwagi na swoją pracowitość i sumienność
w wykonywaniu powierzonych mu obowiązków. W czasie dwudziestotrzyletniej
służby wprowadził liczne zmiany w ogrodach krzeszowickich, zapoczątkowując
między innymi nieznaną wcześniej uprawę pomarańczy i cytryn. Miał rozpocząć
pracę przy realizacji parku obok nowego pałacu, co ostatecznie ukończył syn Adolf,
zatrudniony przy ojcu od roku 184925. Ogród był zakładany równolegle z budową
pałacu, o czym wiadomo z kamienia pamiątkowego zachowanego w zachodniej
części parku: „Pamiątka założenia ogrodu 1849” z faksymiliami podpisów „Adam
Potocki / z Branickich Katarzyna Adamowa Potocka”. Potoccy żywo interesowali
się rozwojem rolnictwa na terenie Galicji. Hrabia Adam Potocki w 1850 r. został
wybrany prezesem Towarzystwa Gospodarczo-Rolniczego w Krakowie. Brał udział
w organizowaniu wystaw płodów rolnych, podczas których wystawiano produkty
pochodzące również z dóbr krzeszowickich, uważanych wówczas za wzorcowe
gospodarstwo, chętnie odwiedzane przez członków towarzystwa26.
Po śmierci Franciszka w 1854 r. syn, po opanowaniu wymaganej wiedzy fachowej,
objął posadę nadwornego ogrodnika. Zachowany dokument z 3 maja 1845 r. potwier-
dzał wcześniejszą siedmioletnią praktykę ogrodniczą odbytą w Krzeszowicach i zawie-
rał pozytywną rekomendację do dalszego zdobywania wiedzy w obranym zawodzie27.
Adolf przed objęciem pracy w ogrodach krzeszowickich odbywał dodatkowo
praktyki na terenie ogrodu botanicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
oraz w słynnych na owe czasy ogrodach w Medyce28. Było to najnowocześniejsze
i najprężniej rozwijające się gospodarstwo szkółkarskie na terenie Galicji. Oferta
handlowa firmy była bardzo bogata, o czym informował już pierwszy katalog, „Spis
roślin w pomarańczami i szklarni ogrodu medyckiego [...] do sprzedania będącym,
Lwów 1835”, w którym wymieniono 2300 gatunków i odmian roślin. Kolejny katalog,
wydany w 1845 r., oferował już 6000 gatunków i odmian. Na terenie ogrodów znaj-
dowało się 11 szklarni wyspecjalizowanych w uprawie określonych rodzajów roślin,
takich jak: ananasarnia, palmiarnia, storczykarnia, figarnia, karmelarnia. Prężnie
rozwijano również uprawę drzew owocowych29. Prawdopodobnie tam też Adolf
zdobył wiedzę z zakresu uprawy fig i brzoskwiń, z których w późniejszym czasie
24 Ibidem, s. 18-19.
25 ANKr., AOW, sygn. 29/645/316, „Historia ogrodnicza rodziny Wojtychów”, s. 1.
26 Z.L. Dębicki, Adam Potocki. Wspomnienie pośmiertne, Kraków 1872, s. 21-23.
27 ANKr., AOW, sygn. 29/645/316,„Zaświadczenie o odbyciu praktyki w ogrodach krzeszowickich”,
s. 21.
28 ANKr., AOW, sygn. 29/645/316, „Historia ogrodnicza rodziny Wojtychów”, s. 1.
29 J. Piórecki, Medyckie Ogrody Pawlikowskich, s. 5-7. Tematyka ogrodów w Medyce była wie-
lokrotnie wspominana zarówno przez ówczesnych zwiedzających szkółki produkcyjne, jak
i w opracowaniach naukowych: J.I. Kraszewski, Opisanie zakładu Ogrodniczego w Medyce w Ga-
licji w Cyrkule Przemyskim, „Roczniki Gospodarstwa Krajowego 1844-1845”, t. 6, Warszawa 1845,
s. 317-332; S. Łusakowski, Pamiętnik zdeklasowanego szlachcica. Warszawa 1952; M. Krajewski,
Dzieje Medyki. Zarys monograficzny, Rzeszów 1970; F.K. Prek, Czasy i ludzie, oprać. H. Barycz,
Wrocław 1959, s. 148-153; R. Aftanazy, Dzieje rezydencji, t. 7a, s. 151-164.
Nieznane materiały źródłowe dotyczące rodziny Wojtychów...
55
możliwość zerwania umowy ze strony ogrodnika z trzymiesięcznym wyprzedze-
niem. Natomiast w przypadku niewywiązania się z obowiązków wynikających
z umowy, pracownik mógł być zwolniony w każdej chwili. Po raz drugi umowa
została przedłużona na trzy lata za zgodą małżonki zmarłego Artura, Zofii z Bra-
nickich Potockiej, 10 listopada 1835 do 10 listopada 183824. Ostatecznie ogrodnik
pozostał na posadzie do końca życia z uwagi na swoją pracowitość i sumienność
w wykonywaniu powierzonych mu obowiązków. W czasie dwudziestotrzyletniej
służby wprowadził liczne zmiany w ogrodach krzeszowickich, zapoczątkowując
między innymi nieznaną wcześniej uprawę pomarańczy i cytryn. Miał rozpocząć
pracę przy realizacji parku obok nowego pałacu, co ostatecznie ukończył syn Adolf,
zatrudniony przy ojcu od roku 184925. Ogród był zakładany równolegle z budową
pałacu, o czym wiadomo z kamienia pamiątkowego zachowanego w zachodniej
części parku: „Pamiątka założenia ogrodu 1849” z faksymiliami podpisów „Adam
Potocki / z Branickich Katarzyna Adamowa Potocka”. Potoccy żywo interesowali
się rozwojem rolnictwa na terenie Galicji. Hrabia Adam Potocki w 1850 r. został
wybrany prezesem Towarzystwa Gospodarczo-Rolniczego w Krakowie. Brał udział
w organizowaniu wystaw płodów rolnych, podczas których wystawiano produkty
pochodzące również z dóbr krzeszowickich, uważanych wówczas za wzorcowe
gospodarstwo, chętnie odwiedzane przez członków towarzystwa26.
Po śmierci Franciszka w 1854 r. syn, po opanowaniu wymaganej wiedzy fachowej,
objął posadę nadwornego ogrodnika. Zachowany dokument z 3 maja 1845 r. potwier-
dzał wcześniejszą siedmioletnią praktykę ogrodniczą odbytą w Krzeszowicach i zawie-
rał pozytywną rekomendację do dalszego zdobywania wiedzy w obranym zawodzie27.
Adolf przed objęciem pracy w ogrodach krzeszowickich odbywał dodatkowo
praktyki na terenie ogrodu botanicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
oraz w słynnych na owe czasy ogrodach w Medyce28. Było to najnowocześniejsze
i najprężniej rozwijające się gospodarstwo szkółkarskie na terenie Galicji. Oferta
handlowa firmy była bardzo bogata, o czym informował już pierwszy katalog, „Spis
roślin w pomarańczami i szklarni ogrodu medyckiego [...] do sprzedania będącym,
Lwów 1835”, w którym wymieniono 2300 gatunków i odmian roślin. Kolejny katalog,
wydany w 1845 r., oferował już 6000 gatunków i odmian. Na terenie ogrodów znaj-
dowało się 11 szklarni wyspecjalizowanych w uprawie określonych rodzajów roślin,
takich jak: ananasarnia, palmiarnia, storczykarnia, figarnia, karmelarnia. Prężnie
rozwijano również uprawę drzew owocowych29. Prawdopodobnie tam też Adolf
zdobył wiedzę z zakresu uprawy fig i brzoskwiń, z których w późniejszym czasie
24 Ibidem, s. 18-19.
25 ANKr., AOW, sygn. 29/645/316, „Historia ogrodnicza rodziny Wojtychów”, s. 1.
26 Z.L. Dębicki, Adam Potocki. Wspomnienie pośmiertne, Kraków 1872, s. 21-23.
27 ANKr., AOW, sygn. 29/645/316,„Zaświadczenie o odbyciu praktyki w ogrodach krzeszowickich”,
s. 21.
28 ANKr., AOW, sygn. 29/645/316, „Historia ogrodnicza rodziny Wojtychów”, s. 1.
29 J. Piórecki, Medyckie Ogrody Pawlikowskich, s. 5-7. Tematyka ogrodów w Medyce była wie-
lokrotnie wspominana zarówno przez ówczesnych zwiedzających szkółki produkcyjne, jak
i w opracowaniach naukowych: J.I. Kraszewski, Opisanie zakładu Ogrodniczego w Medyce w Ga-
licji w Cyrkule Przemyskim, „Roczniki Gospodarstwa Krajowego 1844-1845”, t. 6, Warszawa 1845,
s. 317-332; S. Łusakowski, Pamiętnik zdeklasowanego szlachcica. Warszawa 1952; M. Krajewski,
Dzieje Medyki. Zarys monograficzny, Rzeszów 1970; F.K. Prek, Czasy i ludzie, oprać. H. Barycz,
Wrocław 1959, s. 148-153; R. Aftanazy, Dzieje rezydencji, t. 7a, s. 151-164.
Nieznane materiały źródłowe dotyczące rodziny Wojtychów...
55