DOI Artikel:
Łyczak, Monika; Goras, Magdalena: Nowe wiadomości o gotyckim kościele św. Idziego w Krakowie: Komunikat o wynikach interwencyjnego rozpoznania badawczego, archeologicznego i architektonicznego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41992#0093
krzyżowe. Nie jest to niemożliwe - pomimo konieczności umieszczenia w takim
wypadku wspornika na ścianie tęczowej oraz nad wejściem w ścianie zachodniej.
Niemniej wysokie prawdopodobieństwo stosowania w podobnym czasie na sąsied-
nim wzgórzu wawelskim układów dwunawowych z przęsłami trójpodporowymi
skłaniałoby raczej do przypuszczenia o zastosowaniu tych ostatnich przynajmniej
w partii wschodniej kościoła, gdzie jest to rozwiązanie korzystne konstrukcyjnie.
Zakładając zaś wykorzystanie przęseł trójpodporowych - czy to tylko od wscho-
du, czy w zestawieniu antytetycznym - przęsło wschodnie można rekonstruować
z oparciem w pięciu lub siedmiu punktach16. Z tego względu istotnym postulatem
badawczym byłoby przebadanie ściany tęczowej w poszukiwaniu ewentualnego
oparcia trójkątnego przęsła wschodniego po obu stronach arkady oraz narożników
ściany wschodniej. Inne miejsca spływu gotyckich sklepień i ślady służek nie wydają
się możliwe do znalezienia - środkowe partie ścian nawy przesłaniają nowożytne
pilastry, zaś ściana zachodnia dawnego kościoła nie istnieje powyżej posadzki.
Nie wchodząc głębiej w zagadnienie popularności rozwiązań jednofilarowych
(oraz pokrewnych dwufilarowych) w Krakowie i Małopolsce XIV w., warto tylko
zaznaczyć, iż kościół św. Idziego byłby jednym z dziewięciu wnętrz jednofilarowych
w Krakowie w tamtym stuleciu - wliczając w to pięć kościołów17.
Pełniejsze rozpoznanie gotyckiej postaci kościoła wymaga całościowych badań
architektonicznych i archeologicznych, przy czym z całą pewnością należy tu odnieść
się do pozostałych postulatów badawczych, sformułowanych przez Filipowicza
i Niewaldę18. Należy dodać, że rozpoznania wymaga także sposób osadzenia pięt-
nasto wiecznego portalu w wejściu z przedsionka południowego. Pozwoliłoby to
zweryfikować lokalizację wejść do świątyni w czasie jej funkcjonowania od XIV do
końca XVI w. (sprawozdanie z wizytacji Radziwiłła wspomina o dwóch wejściach -
od strony domu kustosza, czyli od zachodu, oraz „od ulicy”)19.
Odkrywki w obrębie nawy wskazują, że poziom wewnątrz kościoła nie uległ
dużym zmianom od XIV w. - jak wspomniano, wierzch fundamentu gotyckiego
filara znajduje się zaledwie ok. 19 cm poniżej poziomu obecnej posadzki. Pod-
czas prac prowadzonych na początku XX w. podłogę w nawie podniesiono o ok.
10-13 cm, demontując istniejącą ówcześnie posadzkę z płyt kamiennych i układa-
jąc podłogę z zachowanych do dziś betonowych płytek. Rysunek Gryglewskiego
z 1872 r. i fotografie Kriegera pokazują, iż posadzka przed remontem była wykonana
z płyt piaskowcowych, podobnych w charakterze do zachowanych w południowym
przedsionku i skarbczyku20. Ślady dawnego poziomu są widoczne w odkrywkach
16 J.T. Frazik, Zagadnienia sklepień o przęsłach trójpodporowych w architekturze średniowiecznej,
„Folia Historiae Artium”, 4,1967, s. 5-95.
17 M. Goras, Zaginione gotyckie kościoły, s. 149-150. Zob. porównanie planów budowli jednofila-
rowych z terenu Krakowa w: M. Łyczak, M. Goras, „Wyniki sondażowych badań”, rys. 6-7.
18 A. Filipowicz, W. Niewalda, „Kościół św. Idziego”, s. 27-28.
19 Autorki dziękują niniejszym Halinie Rojkowskiej za udostępnienie zgromadzonych materiałów
dotyczących zmian własności nieruchomości na terenie Okołu.
20 W klasztorze 00. Dominikanów funkcjonuje przekaz ustny, według którego płyty piaskowcowe
do przedsionka i skarbczyka miał przenieść z Gródka o. Adam Studziński OP w latach 80. XX w.
Należy jednak zauważyć, że o kamiennej posadzce w przedsionku wspominał w sprawozdaniu
z badań archeologicznych w 1980 r. Cwetsch, a w wykonanej podczas bieżących badań odkrywce
w skarbczyku nie odnotowano warstw ani elementów, które potwierdzałyby współczesne uło-
żenie posadzki. Być może o. Studziński jedynie uzupełniał sprowadzonymi płytami historyczną
posadzkę z piaskowca.
Nowe wiadomości o gotyckim kościele św. Idziego w Krakowie
93
wypadku wspornika na ścianie tęczowej oraz nad wejściem w ścianie zachodniej.
Niemniej wysokie prawdopodobieństwo stosowania w podobnym czasie na sąsied-
nim wzgórzu wawelskim układów dwunawowych z przęsłami trójpodporowymi
skłaniałoby raczej do przypuszczenia o zastosowaniu tych ostatnich przynajmniej
w partii wschodniej kościoła, gdzie jest to rozwiązanie korzystne konstrukcyjnie.
Zakładając zaś wykorzystanie przęseł trójpodporowych - czy to tylko od wscho-
du, czy w zestawieniu antytetycznym - przęsło wschodnie można rekonstruować
z oparciem w pięciu lub siedmiu punktach16. Z tego względu istotnym postulatem
badawczym byłoby przebadanie ściany tęczowej w poszukiwaniu ewentualnego
oparcia trójkątnego przęsła wschodniego po obu stronach arkady oraz narożników
ściany wschodniej. Inne miejsca spływu gotyckich sklepień i ślady służek nie wydają
się możliwe do znalezienia - środkowe partie ścian nawy przesłaniają nowożytne
pilastry, zaś ściana zachodnia dawnego kościoła nie istnieje powyżej posadzki.
Nie wchodząc głębiej w zagadnienie popularności rozwiązań jednofilarowych
(oraz pokrewnych dwufilarowych) w Krakowie i Małopolsce XIV w., warto tylko
zaznaczyć, iż kościół św. Idziego byłby jednym z dziewięciu wnętrz jednofilarowych
w Krakowie w tamtym stuleciu - wliczając w to pięć kościołów17.
Pełniejsze rozpoznanie gotyckiej postaci kościoła wymaga całościowych badań
architektonicznych i archeologicznych, przy czym z całą pewnością należy tu odnieść
się do pozostałych postulatów badawczych, sformułowanych przez Filipowicza
i Niewaldę18. Należy dodać, że rozpoznania wymaga także sposób osadzenia pięt-
nasto wiecznego portalu w wejściu z przedsionka południowego. Pozwoliłoby to
zweryfikować lokalizację wejść do świątyni w czasie jej funkcjonowania od XIV do
końca XVI w. (sprawozdanie z wizytacji Radziwiłła wspomina o dwóch wejściach -
od strony domu kustosza, czyli od zachodu, oraz „od ulicy”)19.
Odkrywki w obrębie nawy wskazują, że poziom wewnątrz kościoła nie uległ
dużym zmianom od XIV w. - jak wspomniano, wierzch fundamentu gotyckiego
filara znajduje się zaledwie ok. 19 cm poniżej poziomu obecnej posadzki. Pod-
czas prac prowadzonych na początku XX w. podłogę w nawie podniesiono o ok.
10-13 cm, demontując istniejącą ówcześnie posadzkę z płyt kamiennych i układa-
jąc podłogę z zachowanych do dziś betonowych płytek. Rysunek Gryglewskiego
z 1872 r. i fotografie Kriegera pokazują, iż posadzka przed remontem była wykonana
z płyt piaskowcowych, podobnych w charakterze do zachowanych w południowym
przedsionku i skarbczyku20. Ślady dawnego poziomu są widoczne w odkrywkach
16 J.T. Frazik, Zagadnienia sklepień o przęsłach trójpodporowych w architekturze średniowiecznej,
„Folia Historiae Artium”, 4,1967, s. 5-95.
17 M. Goras, Zaginione gotyckie kościoły, s. 149-150. Zob. porównanie planów budowli jednofila-
rowych z terenu Krakowa w: M. Łyczak, M. Goras, „Wyniki sondażowych badań”, rys. 6-7.
18 A. Filipowicz, W. Niewalda, „Kościół św. Idziego”, s. 27-28.
19 Autorki dziękują niniejszym Halinie Rojkowskiej za udostępnienie zgromadzonych materiałów
dotyczących zmian własności nieruchomości na terenie Okołu.
20 W klasztorze 00. Dominikanów funkcjonuje przekaz ustny, według którego płyty piaskowcowe
do przedsionka i skarbczyka miał przenieść z Gródka o. Adam Studziński OP w latach 80. XX w.
Należy jednak zauważyć, że o kamiennej posadzce w przedsionku wspominał w sprawozdaniu
z badań archeologicznych w 1980 r. Cwetsch, a w wykonanej podczas bieżących badań odkrywce
w skarbczyku nie odnotowano warstw ani elementów, które potwierdzałyby współczesne uło-
żenie posadzki. Być może o. Studziński jedynie uzupełniał sprowadzonymi płytami historyczną
posadzkę z piaskowca.
Nowe wiadomości o gotyckim kościele św. Idziego w Krakowie
93