Modus: Prace z historii sztuki (18.2018)

założonego w tym samym roku Nowego Sącza8. Wydaje się, że na pytania o dato-
wanie kościoła najłatwiej odpowiedzieć na drodze analizy stylu.

Opis struktury architektonicznej
Kościół Klarysek w Starym Sączu, stanowiący część zespołu klasztornego położonego
na wschodnim skraju założenia miasta lokacyjnego, zbudowany został z miejscowego
piaskowca. Na jego trójdzielną strukturę składają się krótkie, zamknięte pięcioma bo-
kami ośmioboku prezbiterium oraz korpus nawowy na planie silnie wydłużonego pro-
stokąta, w części wschodniej mieszczący właściwą, jednoprzestrzenną nawę, w części
zachodniej natomiast dawny kapitularz9, ponad którym znajduje się empora zakonna

8 Nie ulega wątpliwości, że dokonana z inicjatywy Wacława ii lokacja Nowego Sącza począt-
kowo miała mieć charakter translokacji położonego nieopodal Starego Sącza; w dokumencie
lokacyjnym mowa jest bowiem o lokowaniu miasta Sącza na innym niż dotąd miejscu (zob.
A. Rutkowska-Płachcińska, Sądeczyzna w xiii i xiv wieku. Przemiany gospodarcze i społecz-
ne, Wrocław 1961, s. 126-133; F. Kiryk, Początki miasta, w: Dzieje miasta Nowego Sącza, 1.1,
red. F. Kiryk, Warszawa-Kraków 1992, s. 88; B. Krasnowolski, Lokacyjne układy urbanistyczne
na obszarze ziemi krakowskiej w xiii i xiv wieku, cz. 2: Katałog łokacyjnych układów urba-
nistycznych, Kraków 2004, s.154). Z planami przeniesienia klasztoru do nowego miasta łączy
się zwykle wystawiony w 1299 r. dokument, w którym pani sądecka i ksieni klarysek Gryfina
nadała niejakiemu Janowi zwanemu Bogaczem 100 łanów gruntu opodal miasta Kamienica,
w zamian za przekazanie przez mieszczanina gruntu pod budowę klasztoru (kdm, 1.1:1178-1386,
wyd. F. Piekosiński, Kraków 1886, nr 132; zob. A. Rutkowska-Płachcińska, Sądeczyzna, s. 132-133;
J. Rajman, Osadnictwo okołic Nowego Sącza i kształtowanie się strefy podmiejskiej (xm-xv w.),
w: Dzieje miasta, s. 62; D. Karczewski, Franciszkanie w monarchii Piastów, s. 142); trzeba jednak
zauważyć, że dokument ów wcale nie zawiera informacji o lokalizacji działki, na której powstać
miał klasztor, toteż nie można wykluczyć, że w istocie znajdowała się ona w Starym Sączu.
Zważywszy, że znaczna część mieszkańców starszego miasta przeniosła się do nowego ośrodka,
Jan Bogacz mógł tam posiadać grunty. Przekonanie o umiejscowieniu działki Jana Bogacza
w Nowym Sączu opiera się na doprecyzowaniu tej kwestii w nowożytnym regeście omawianego
dokumentu, który zapewne służył nowosądeckim franciszkanom za dowód własności działki
w tym mieście (zob. zwłaszcza A. Rutkowska-Płachcińska, Sądeczyzna, s. 133, przyp. 156). Nie bez
znaczenia wydaje się też domysł Anny Rutkowskiej-Płachcińskiej (ibidem, s. 138) o ostatecznie
niepełnym powodzeniu akcji przeniesienia miasta (jako że Stary Sącz nie został zlikwidowany)
właśnie wskutek pozostania klasztoru Klarysek w dotychczasowej lokalizacji.
9 Omawiane pomieszczenie, tradycyjnie nazywane „starą zakrystią”, obecnie pełni funkcję kaplicy,
połączonej z kościołem wtórnie wybitym otworem drzwiowym (S. Świszczowski, Materiały do
dziejów kościoła kłasztornego S.S. Kiarysek w Starym Sączu, „Rocznik Sądecki”, 17,1982, s. 294),
jednak w literaturze jest powszechnie interpretowane jako kapitularz; biorąc pod uwagę jego
skomunikowanie jedynie z klasztorem, jak również kwadratowy plan z filarem pośrodku, roz-
poznanie to wydaje się przekonujące.


2. Stary Sącz,
kościół Klarysek,
rzut wg Architektura
gotycka w Polsce,
t. 2, s. 516.

Kilka uwago okolicznościach budowy i formie architektonicznej kościoła Klarysek...

7