DOI Artikel:
Pajor, Piotr: Kilka uwag o okolicznościach budowy i formie architektonicznej kościoła Klarysek w Starym Sączu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.44918#0017
kościoła w Starym Sączu istotniej¬
sze wydaje się jednak, że motyw
wieloliści wpisanych w wielokąty
sferyczne - częściej czteroliści
w kwadratach, lecz również trój-
liści w trójkątach - od początku
xiv wieku cieszył się znaczną
Alzacji, zachodniej Szwabii, a tak¬
że dzisiejszej Szwajcarii. Trójliście
o zaostrzonych płatkach wpisane
w trójkąty sferyczne już około 1300
roku zastosowano w oknach koś¬
cioła parafialnego w Lauffen nad
Neckarem38 (ił. 12), a około dekadę później w kościele św. Teodora w Bazylei39, ka- 13. Wormacja, okno
plicy św. Mikołaj a przy katedrze w Wormacj i40, a zapewne niewiele później w dwóch pojeni katedryV m
oknach nawy głównej kościoła Cystersów w Salem41 oraz kościele Dominikanów Fot. Jakub Adamski,
w Guebwiller42. Przed 1330 rokiem motyw ten pojawił się też w chórze wspólnego
kościoła Franciszkanów i Klarysek w Kónigsfelden43. Dalej na wschód trudno na-
tomiast - pomijając na razie jedną znamienną realizację - znaleźć przykłady tego
motywu z pierwszej ćwierci xiv wieku. Bardziej problematyczne jest wskazanie
wzoru dla efektownej kompozycji w oknie chóru zakonnego. Należy tu jednak
przywołać powstały na przełomie xiii / xiv wieku przezrocze ponad tympanonem
południowego portalu katedry w Wormacji, w którym trzy spiętrzone trójkąty
sferyczne z zaostrzonymi trójliśćmi wpisano w większy trójkąt44 (il. 13), a przede
wszystkim motyw trzech przenikających się zaokrąglonych trójliści wpisanych
w trójkąt sferyczny, zastosowany przed 1317 rokiem w maswerkach wschodnie-
go ramienia krużganka przy katedrze w Konstancji45 (il. 14). Jako główny motyw
maswerku podobna kompozycja wpisana w okrąg użyta została natomiast prawdo¬
podobnie dopiero w drugiej ćwierci stulecia w południowym ramieniu transeptu
katedry Bazylei46.
Kościół Klarysek w Starym Sączu nie jest jednak jedyną małopolską budowlą
z tego okresu, w której pojawiły się maswerki z figurą zaostrzonych trójliści w trój-
kątach sferycznych. Motyw ten obecny jest bowiem w jednej z płycin flankujących
okno wschodniej ściany północnego ramienia transeptu katedry w Krakowie (il. 15).
Na jednym ze zworników w kaplicy biskupa Grota zastosowano też, co prawda nieco
popularnością w zachodniej czę-
ści Rzeszy, na obszarze Nadrenii,
38 G. Binding, Masswerk, Darmstadt 1989, s. 217-218.
39 W. Gfeller, Geschichte des Mafiwerks am Oberrhein. Die Eingebung des entwerfenden Baumeisters
und ihre geometrische Konstruktion, Petersberg 2016, s. 30-31.
40 G. Binding, Masswerk, s. 265.
41 U. Knapp, Salem. Die Gebaude der ehemaligen Zisterzienserabtei und ihre Ausstattung, Stuttgart
2004, s. 97-98.
42 R. Recht, DAlsace gothiąue de 1300 a 1365: etude darchitecture religieuse, Colmar 1974, s. 139-140.
43 G. Binding, Masswerk, s. 293.
44 Ibidem, s. 260.
45 U. Knapp, Die Bauten des Konstanzer Munsterbezirkes um 1300, w: Glanz der Kathedrale. 900
Jahre Konstanzer Munster, Konstanz 1989, s. 81-82.
46 W. Gfeller, Geschichte des Mafiwerks, s. 43.
Kilka uwag o okolicznościach budowy i formie architektonicznej kościoła Klarysek...
15
sze wydaje się jednak, że motyw
wieloliści wpisanych w wielokąty
sferyczne - częściej czteroliści
w kwadratach, lecz również trój-
liści w trójkątach - od początku
xiv wieku cieszył się znaczną
Alzacji, zachodniej Szwabii, a tak¬
że dzisiejszej Szwajcarii. Trójliście
o zaostrzonych płatkach wpisane
w trójkąty sferyczne już około 1300
roku zastosowano w oknach koś¬
cioła parafialnego w Lauffen nad
Neckarem38 (ił. 12), a około dekadę później w kościele św. Teodora w Bazylei39, ka- 13. Wormacja, okno
plicy św. Mikołaj a przy katedrze w Wormacj i40, a zapewne niewiele później w dwóch pojeni katedryV m
oknach nawy głównej kościoła Cystersów w Salem41 oraz kościele Dominikanów Fot. Jakub Adamski,
w Guebwiller42. Przed 1330 rokiem motyw ten pojawił się też w chórze wspólnego
kościoła Franciszkanów i Klarysek w Kónigsfelden43. Dalej na wschód trudno na-
tomiast - pomijając na razie jedną znamienną realizację - znaleźć przykłady tego
motywu z pierwszej ćwierci xiv wieku. Bardziej problematyczne jest wskazanie
wzoru dla efektownej kompozycji w oknie chóru zakonnego. Należy tu jednak
przywołać powstały na przełomie xiii / xiv wieku przezrocze ponad tympanonem
południowego portalu katedry w Wormacji, w którym trzy spiętrzone trójkąty
sferyczne z zaostrzonymi trójliśćmi wpisano w większy trójkąt44 (il. 13), a przede
wszystkim motyw trzech przenikających się zaokrąglonych trójliści wpisanych
w trójkąt sferyczny, zastosowany przed 1317 rokiem w maswerkach wschodnie-
go ramienia krużganka przy katedrze w Konstancji45 (il. 14). Jako główny motyw
maswerku podobna kompozycja wpisana w okrąg użyta została natomiast prawdo¬
podobnie dopiero w drugiej ćwierci stulecia w południowym ramieniu transeptu
katedry Bazylei46.
Kościół Klarysek w Starym Sączu nie jest jednak jedyną małopolską budowlą
z tego okresu, w której pojawiły się maswerki z figurą zaostrzonych trójliści w trój-
kątach sferycznych. Motyw ten obecny jest bowiem w jednej z płycin flankujących
okno wschodniej ściany północnego ramienia transeptu katedry w Krakowie (il. 15).
Na jednym ze zworników w kaplicy biskupa Grota zastosowano też, co prawda nieco
popularnością w zachodniej czę-
ści Rzeszy, na obszarze Nadrenii,
38 G. Binding, Masswerk, Darmstadt 1989, s. 217-218.
39 W. Gfeller, Geschichte des Mafiwerks am Oberrhein. Die Eingebung des entwerfenden Baumeisters
und ihre geometrische Konstruktion, Petersberg 2016, s. 30-31.
40 G. Binding, Masswerk, s. 265.
41 U. Knapp, Salem. Die Gebaude der ehemaligen Zisterzienserabtei und ihre Ausstattung, Stuttgart
2004, s. 97-98.
42 R. Recht, DAlsace gothiąue de 1300 a 1365: etude darchitecture religieuse, Colmar 1974, s. 139-140.
43 G. Binding, Masswerk, s. 293.
44 Ibidem, s. 260.
45 U. Knapp, Die Bauten des Konstanzer Munsterbezirkes um 1300, w: Glanz der Kathedrale. 900
Jahre Konstanzer Munster, Konstanz 1989, s. 81-82.
46 W. Gfeller, Geschichte des Mafiwerks, s. 43.
Kilka uwag o okolicznościach budowy i formie architektonicznej kościoła Klarysek...
15