Modus: Prace z historii sztuki (18.2018)

We wnętrzach restauracyjnych Starego Teatru można dopatrzeć się trzech ten-
dencji - źródła inspiracji artystów związanych z tpss nie ścierały się ze sobą, lecz
współistniały i łączyły. Na pierwszy plan wysuwają się silne inspiracje sztuką ludową,
widoczne przede wszystkim w projektach Trojanowskiego i Wojtyczki, ale także
w polichromii i kilimach we wnętrzach Dąbrowy, czy też w detalach mebli Czajkow-
skiego. tpss od początku swojej działalności wspierało i promowało sztukę ludową -
zarówno wystawa krakowska, jak i warszawska zaprezentowane w 1902 roku w dużej
mierze poświęcone zostały sztuce ludowej. Towarzystwo tworzyło kolekcję doku-
mentującą ludowe rzemiosło, również czasopismo zatytułowane „Materiały tpss”
prezentowało ludowe rzemiosło i architekturę drewnianą. Dosyć szybko tpss za-
częło kojarzyć się szerszemu gronu w pierwszej kolejności właśnie ze sztuką ludową.
Powtarzano nawet, „że dążeniem «Polskiej sztuki stosowanej»jest wtłoczenie całej
odnośnej gałęzi twórczości artystycznej w formy motywów ludowych”20. Teoretycy
i projektanci związani z tpss nie mieli jednak na celu stworzenia stylu, który byłby
jedynie kompilacją motywów ludowych pochodzących z różnych regionów Polski.
Jak pisał Trojanowski, otoczenie się sztuką ludową miało ułatwić poznanie „charak-
teru polskiej ziemi, wczujcie się w nią”; współczesny twórca powinien inspirować
się raczej postawą artysty ludowego i jego ideałami - szczerością, prostotą, siłą21.
Główny teoretyk tpss Jerzy Warchałowski sądził, że sztuka ludowa to „bajeczny
świat barw, całe bogactwo pomysłów zdobniczych”, które wniosły „nadspodziewaną
moc nowych wartości dla sztuki, nowych myśli, nadziei i przeczuć”22. Miała ona
stworzyć atmosferę, która umożliwi „obudzenie się [...] instynktu narodowego
u twórczych artystów, których dzieła, choć z pozoru niepodobne do sztuki ludowej,
będą jej duchowo stokroć bardziej pokrewne niż suche kompilacje na temat ludo-
wych motywów”23. Jak pisano już w Sprawozdaniu z działalności Towarzystwa za
rok 1903 „niewolnicze naśladownictwo tych pięknych motywów ludowych, czasem
wprost olśniewających swoją świeżością, nie posunie sprawy ani na krok, że nawet
zręczne rozwijanie i zastosowanie umiejętne tej sztuki nie jest jeszcze drogą jedyną,

20 A. Chołoniewski, Polska Sztuka Stosowana, „Świat”, 1906, nr 9, s. 14-16.
21 E. Trojanowski, Pierwsza wystawa Towarzystwa „Polska sztuka stosowana”, „Czas”, 1902, nr 25,
s.1-2.
22 J. Warchałowski, O sztuce stosowanej, „Czas”, 1904, nr 131, s. 1-2.
23 Idem, Polska sztuka dekoracyjna. Warszawa 1928, s. 18.

14. Józef Czajkowski,
fotele z gabinetu restaura-
cyjnego w Starym Teatrze
w Krakowie, zdj. ze zbiorów
Gabinetu Rycin Akademii
Sztuk Pięknych w Krakowie.

Myśl artystyczna”, która przeniknęła do „knajp”...

131