DOI Artikel:
Klinger, Waldemar: Analiza murów valetudinarium w Novae odsłoniętych w wykopie IV/1987
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25993#0055
Waldemar Klinger
ANALIZA MURÓW VALETUDINARIUM W NOVAE
ODSŁONIĘTYCH W WYKOPIE IY/1987
Wyniki uzyskane podczas badań terenowych, przeprowadzonych na odcin-
ku IV w latach 1979— 1985, pozwoliły na odtworzenie pełnego rozplanowania
głównego budynku yaletudinarium w Noyae1. W 1987 roku, oprócz założenia
kilku sondaży sprawdzających niektóre, niezbyt jeszcze pewne elementy tego
w części hipotetycznego planu, kierownictwo Ekspedycji zdecydowało się
rozpocząć całościowe odsłanianie zachowanych murów północnego skrzydła
yaletudinarium. Wybrano to skrzydło między innymi dlatego, że pozostałości
jego murów przykrywała niezbyt gruba warstwa gruntu.
Zaczęto od wschodniego końca tego skrzydła, gdzie założono szerokoprzes-
trzenny wykop IY/1987 (ryc. 1 i 2) o planie zbliżonym do prostokąta
o wymiarach 25 x 20 m (III ha, kwadraty 186—191, 206 — 211, 226 — 231,
246 — 251 i 266 — 271). Prostokąt ten krótszym wschodnim bokiem przylegał do
środkowego traktu skrzydła wschodniego. W jego obrębie znalazły się wcześ-
niejsze sondaże: D.W.l, PN. 3-a, b, c, PN. 4-c, d, e, f, PN. 6, PN. 8 i część
D.W.4, w których układ i stan zachowania większości murów tej części
yaletudinarium został już rozpoznany. Obecna powierzechnia terenu w rejonie
wykopu dość znacznie obniżała się w kierunku Dunaju: od wysokości 41,40 m
nad poziomem morza2 przy południwo-zachodnim narożniku do wysokości
38,50 m w narożniku północno-wschodnim.
Skoncentrowano się przede wszystkim na pełnym odsłonięciu obu traktów
bocznych północnego skrzydła, zawierających pomieszczenia szpitalne, nato-
miast wzdłuż komunikacyjnego traktu środkowego pozostawiony został na
całej długości wykopu dwumetrowej szerokości świadek. Pozostawiono rów-
nież nie naruszone mniejsze partie terenu w miejscach, gdzie rosły większe
drzewa lub z innych względów. Stąd zarys wykopu otrzymał częściowo formę
nieregularną. Na początku przyjęto zasadę, że mury zostaną odsłonięte tylko
do poziomu podłogi yaletudinarium. W sumie odkopano pięć pomieszczeń
w trakcie dziedzińcowym (nr 14, 15-b, 15-a, 16 i 17-c) oraz dokładnie
korespondujących z nimi pięć pomieszczeń w trakcie przyulicznym (nr 34, 29,
19, 20 i 21).
ANALIZA MURÓW VALETUDINARIUM W NOVAE
ODSŁONIĘTYCH W WYKOPIE IY/1987
Wyniki uzyskane podczas badań terenowych, przeprowadzonych na odcin-
ku IV w latach 1979— 1985, pozwoliły na odtworzenie pełnego rozplanowania
głównego budynku yaletudinarium w Noyae1. W 1987 roku, oprócz założenia
kilku sondaży sprawdzających niektóre, niezbyt jeszcze pewne elementy tego
w części hipotetycznego planu, kierownictwo Ekspedycji zdecydowało się
rozpocząć całościowe odsłanianie zachowanych murów północnego skrzydła
yaletudinarium. Wybrano to skrzydło między innymi dlatego, że pozostałości
jego murów przykrywała niezbyt gruba warstwa gruntu.
Zaczęto od wschodniego końca tego skrzydła, gdzie założono szerokoprzes-
trzenny wykop IY/1987 (ryc. 1 i 2) o planie zbliżonym do prostokąta
o wymiarach 25 x 20 m (III ha, kwadraty 186—191, 206 — 211, 226 — 231,
246 — 251 i 266 — 271). Prostokąt ten krótszym wschodnim bokiem przylegał do
środkowego traktu skrzydła wschodniego. W jego obrębie znalazły się wcześ-
niejsze sondaże: D.W.l, PN. 3-a, b, c, PN. 4-c, d, e, f, PN. 6, PN. 8 i część
D.W.4, w których układ i stan zachowania większości murów tej części
yaletudinarium został już rozpoznany. Obecna powierzechnia terenu w rejonie
wykopu dość znacznie obniżała się w kierunku Dunaju: od wysokości 41,40 m
nad poziomem morza2 przy południwo-zachodnim narożniku do wysokości
38,50 m w narożniku północno-wschodnim.
Skoncentrowano się przede wszystkim na pełnym odsłonięciu obu traktów
bocznych północnego skrzydła, zawierających pomieszczenia szpitalne, nato-
miast wzdłuż komunikacyjnego traktu środkowego pozostawiony został na
całej długości wykopu dwumetrowej szerokości świadek. Pozostawiono rów-
nież nie naruszone mniejsze partie terenu w miejscach, gdzie rosły większe
drzewa lub z innych względów. Stąd zarys wykopu otrzymał częściowo formę
nieregularną. Na początku przyjęto zasadę, że mury zostaną odsłonięte tylko
do poziomu podłogi yaletudinarium. W sumie odkopano pięć pomieszczeń
w trakcie dziedzińcowym (nr 14, 15-b, 15-a, 16 i 17-c) oraz dokładnie
korespondujących z nimi pięć pomieszczeń w trakcie przyulicznym (nr 34, 29,
19, 20 i 21).