Novensia: Studia i Materiały (13.2002)

Eryk Bunsch

BADANIE ŚLADÓW WARSTW BARWNYCH
NA OBIEKTACH KAMIENNYCH NA PRZYKŁADZIE
TRZECH ZABYTKÓW EPIGRAFICZNYCH Z NOVAE*

Szansa przetrwania do naszych czasów oryginalnej warstwy barwnej nałożonej
w starożytności na powierzchnię obiektu kamiennego1 jest bardzo niewielka. Zależy
ona od kilku wzajemnie powiązanych ze sobą grup czynników i jest ściśle związana
ze stanem zachowania bloku2, na którego powierzchni została wykonana. Bez-
pośrednio jest ona uwarunkowana:
1. Pierwotnymi warunkami ekspozycji warstwy barwnej i całego obiektu, na
którego powierzchnię została nałożona (m.in. warunkami ekspozycji zewnętrznej,
mającymi zróżnicowane, uzależnione od klimatu działanie).
2. Technologią wykonania warstwy barwnej, dostosowaną do pierwotnych wa-
runków ekspozycji oraz starannością pracy antycznego rzemieślnika (m.in. odpo-
wiednim doborem, odpornych na działanie światła i zaprawy pigmentów).
3. Stanem zachowania warstwy barwnej po zniszczeniu oryginalnego założenia,
w którego skład wchodziła (m.in. rodzajem czynników niszczących — działaniem
wysokiej temperatury, spowodowanej pożarem czy mechanicznymi uszkodzeniami
powierzchni kamienia).
4. Sposobem ponownego użycia bloku, na którego powierzchnię warstwa barwna
była nałożona (m.in. narażeniem powierzchni na ścieranie lub permanantne zawilgo-
cenie czy odbiciem fragmentów bloku w trakcie jego wtórnej obróbki).
5. Warunkami przechowywania bloku w warstwie ziemi (m.in. zlokalizowaniem
bloku poniżej lub powyżej poziomu przemarzania gruntu czy stopniem narażenia na
wypłukiwanie przez wody gruntowe).
6. Okolicznościami odkrycia warstwy oraz świadomością i umiejętnościami osób
zabezpieczających obiekt w czasie jak najkrótszym od chwili jego odnalezienia.
Problem wynika z tego, że do przetrwania wyraźnych śladów pigmentu i spoiwa
konieczne są sprzyjające dla nich warunki we wszystkich z wymienionych punktów.
Zniszczyć je może działanie szkodliwych czynników na jednym zaledwie etapie
długiej historii obiektu.
Biorąc pod uwagę złożoność tych czynników, przestaje dziwić niewielka liczba
warstw barwnych zachowanych na powierzchni obiektów kamiennych. Z drugiej
strony mała ilość malowanych napisów, które przetrwały do naszych czasów, wcale