DOI Artikel:
Stanković, Ana; Gruchota, Jakub; Baca, Mateusz: Analiza DNA kości z pochówku szkieletowego z Risan (Risinum)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41863#0113
Ana Stanković, Jakub Gruchota, Mateusz Baca
Warszawa
ANALIZA DNA KOŚCI
Z POCHÓWKU SZKIELETOWEGO Z RISAN (RISINUM)
Wstęp
Obecnie analiza sekwencji nukleotydowej DNA stanowi podstawową
i powszechnie używaną metodę ustalania pokrewieństwa pomiędzy gatunkami
lub osobnikami należącymi do tego samego gatunku. W archeologii badania
DNA znalazły zastosowanie w rozwiązywaniu bardzo wielu problemów, głównie
związanych z określaniem pokrewieństwa i/lub identyfikacją szczątków zwie-
rzęcych i ludzkich [Brown i Brown 1994].
W badaniach starożytnego DNA najczęściej wykorzystuje się mitochondrialny
DNA (mtDNA). Niewątpliwie najistotniejsze jego zalety to repetytywny cha-
rakter (w komórce występuje wiele kopii mtDNA) oraz brak rekombinacji między
genomami. Ewolucja mtDNA zachodzi znacznie szybciej niż DNA jądrowego,
czyniąc go szczególnie przydatnym w analizie pokrewieństwa nawet stosunkowo
blisko ze sobą spokrewnionych osób. Dotyczy to zwłaszcza obszaru kontrolują-
cego jego replikację — tzw. pętli D. U ludzi zawiera on dwa obszary hiper-
zmienne (HVR1 i HVR2), dobrze scharakteryzowane dla różnych populacji
i grup etnicznych. Ponieważ mitochondria dziedziczymy po matce, analiza
mtDNA pozwala na stwierdzenie pokrewieństwa po kądzieli.
W historń naszego gatunku różnego typu bariery, w tym również kulturowe,
w znacznym stopniu ograniczyły przepływ genów pomiędzy populacjami. To, jak
również pojawiające się de novo mutacje, doprowadziło do wytworzenia ogromnej
liczby typów mtDNA (haplotypów), których obecność lub specyficzna częstość wy-
stępowania są charakterystyczne dla różnych grup etnicznych. Przykładowo w Eu-
ropie opisano szereg haplotypów, takich jak H, J, K, M, T, U, V, W itd. [Comas
i in. 1997]; najczęściej spotykany jest haplotyp H (u 40% Europejczyków). Każdy
z haplotypów obejmuje wiele bardzo podobnych do siebie wariantów sekwencji
nukleotydowej obszarów HVR1 i HVR2. Niektóre z nich są bardzo rzadkie.
Wyjątkowo w komórkach ludzi można zaobserwować dwa typy mtDNA jed-
nocześnie. Zjawisko to, nazywane heteroplazmią, wynika z obecności w komórce
Warszawa
ANALIZA DNA KOŚCI
Z POCHÓWKU SZKIELETOWEGO Z RISAN (RISINUM)
Wstęp
Obecnie analiza sekwencji nukleotydowej DNA stanowi podstawową
i powszechnie używaną metodę ustalania pokrewieństwa pomiędzy gatunkami
lub osobnikami należącymi do tego samego gatunku. W archeologii badania
DNA znalazły zastosowanie w rozwiązywaniu bardzo wielu problemów, głównie
związanych z określaniem pokrewieństwa i/lub identyfikacją szczątków zwie-
rzęcych i ludzkich [Brown i Brown 1994].
W badaniach starożytnego DNA najczęściej wykorzystuje się mitochondrialny
DNA (mtDNA). Niewątpliwie najistotniejsze jego zalety to repetytywny cha-
rakter (w komórce występuje wiele kopii mtDNA) oraz brak rekombinacji między
genomami. Ewolucja mtDNA zachodzi znacznie szybciej niż DNA jądrowego,
czyniąc go szczególnie przydatnym w analizie pokrewieństwa nawet stosunkowo
blisko ze sobą spokrewnionych osób. Dotyczy to zwłaszcza obszaru kontrolują-
cego jego replikację — tzw. pętli D. U ludzi zawiera on dwa obszary hiper-
zmienne (HVR1 i HVR2), dobrze scharakteryzowane dla różnych populacji
i grup etnicznych. Ponieważ mitochondria dziedziczymy po matce, analiza
mtDNA pozwala na stwierdzenie pokrewieństwa po kądzieli.
W historń naszego gatunku różnego typu bariery, w tym również kulturowe,
w znacznym stopniu ograniczyły przepływ genów pomiędzy populacjami. To, jak
również pojawiające się de novo mutacje, doprowadziło do wytworzenia ogromnej
liczby typów mtDNA (haplotypów), których obecność lub specyficzna częstość wy-
stępowania są charakterystyczne dla różnych grup etnicznych. Przykładowo w Eu-
ropie opisano szereg haplotypów, takich jak H, J, K, M, T, U, V, W itd. [Comas
i in. 1997]; najczęściej spotykany jest haplotyp H (u 40% Europejczyków). Każdy
z haplotypów obejmuje wiele bardzo podobnych do siebie wariantów sekwencji
nukleotydowej obszarów HVR1 i HVR2. Niektóre z nich są bardzo rzadkie.
Wyjątkowo w komórkach ludzi można zaobserwować dwa typy mtDNA jed-
nocześnie. Zjawisko to, nazywane heteroplazmią, wynika z obecności w komórce