Novensia: Studia i Materiały (16.2005)

Marco Cavalień
Louvain, Parma

FORA GALII CISALPIŃSKIEJ I NARBOŃSKIEJ A ZMIANY
ARCHITEKTONICZNE W PROCESIE ROMANIZACJI
In memońam
Annae Mariae Vignoli Cavalieri
amatissimae aviae

Niniejszy artykuł jest suplementem do najnowszej monografii autora1 na temat
forów w prowincjach galijsko-germańskich okresu Cesarstwa Rzymskiego. Proces
romanizacji2 jest tu pojęty w szerokim znaczeniu tego słowa — jako zjawisko
odnoszące się również do urbanistycznego zagospodarowania forów. Romanizację
uznano za „concetto — ombrello”, ideę, na którą składa się wiele zróżnicowanych
procesów kulturowych, zmierzających do jednego celu: „sprawienia, by ludność
nierzymska żyła, postępowała i myślała jak Rzymianie”3. Ten nadrzędny cel
ideologiczny osiągano stosując środki techniczne dotyczące konkretnych prob-
lemów. Jednym z nich było poszukiwanie rozwiązań architektonicznych
związanych z miejscami publicznymi, w pierwszej kolejności z zabudową forum
i jego okolic4. Problem badawczy sprowadza się do następujących pytań:
— czy w badaniach nad miastami rzymskimi jest poprawne z metodologicz-
nego punktu widzenia analizowanie typologii i zagadnień formalnych uwarunko-
wanych sytuacją polityczno-administracyjną?
— czy można umieszczać na tym samym poziomie badań romanizację różnych
terytoriów (w tym przypadku Gallia Cisalpina i Gallia Narbonensis) i ich warunki
polityczne, ekonomiczne, społeczne oraz ideologiczne?
— czy wprowadzone przez Rzym rozróżnienie na urbanitas i feńtas, na świat
cywilizowany i świat prymitywny5 odnosi się do urbanistyki?
W okresie Cesarstwa Rzymskiego założeniem romanizacji było stworzenie
w środowisku prowincjonalnym „effigies parvae simulacraąue Romae”6; w rze-
czywistości obraz romanizacji jest zróżnicowany: „in ąuanto generato dalia ne-
cessita di unificare le diverse scelte urbanistiche, politiche, sociali, peraltro non
scindibili dal contesto territoriale e microregionale”7. Romanizację: mos Roma-
norum, pisarze antyczni8 identyfikują z umiejętnością posługiwania się językiem
łacińskim, urbanizacją oraz przyznaniem ius Latii lub obywatelstwa rzymskiego;