Novensia: Studia i Materiały (16.2005)

142

romanizacja przyniosła rezultaty związane z rzeczywistością lokalną i nawiąza-
niem do wydarzeń historycznych oraz społecznych.
Stopień romanizacji wyrażany w założeniach urbanistyczno-architektonicz-
nych forum był bezpośrednio związany z podstawową ideą miasta, dostosowa-
nego do struktur administracyjnych konkretnej społeczności. Za E. Panero należy
podkreślić, że słownictwo łacińskie jest pozbawione słowa, które mogłoby tłu-
maczyć ideę antycznego centrum urbanistycznego w sensie ekonomicznym i de-
mograficznym oraz określać jego monumentalny charakter9. Romanizacja nie
wpłynęła na koncepcję miasta, ale raczej na jego charakter urbanistyczny; innymi
słowy: „e la funzione politico-amministrativa, lo status giuridico che incidono
conseguentemente anche sull’ urbanistica e sull’ architettura: basti pensare che
gli edifici connotanti in senso urbano un insediamento altro non sono che le
strutture indispensabili per un corretto funzionamento delle istituzioni
comunitarie, owero la curia, la basilica, il capitolium etc.”10.
Przyjęta definicja miasta odnajduje się w realizacji forum — obszaru publicz-
nego, miejsca przeznaczonego na publiczne budowle monumentalne, służące do
realizacji interesów politycznych, ekonomicznych i społecznych. Forum wpływało
na rozwój miasta także w pojęciu ideologicznym narzuconym przez Rzym, gdzie
plac był „teatrem” doświadczeń dla Italii, a także dla Cesarstwa Rzymskiego11.
Jak już odnotowano, planowanie i rozbudowa forów rozwijały się w Galii
Cisalpińskiej12 od drugiej połowy II w. p.n.e. Tu, po raz pierwszy w świecie
rzymskim, rozbudowę urbanistyczno-architektoniczną w regionie powiązano
z procesami politycznymi i kulturowymi, które przenikały poza granice Italii.
Przez długi czas badania nad zespołami forum — bazylika na rzymskim Zacho-
dzie opierały się na założeniu, że miasta północnej Italii mogły być pomostem dla
prowincjonalnych założeń urbanistycznych, dostarczając jednocześnie modeli do
przeszczepienia na inny grunt. Taka hipoteza, sformułowana przez J.B. Warda-
-Perkinsa13, którą także podtrzymuje R. Chevallier14, zakłada, że plan forum, tzn.
placu podzielonego na trzy części15, został przeniesiony — z uwzględnieniem
warunków topograficznych — z Galii Cisalpińskiej do miast Galii Narbońskiej
w okresie augustejskim16. Ostrożniejsza z punktu widzenia formalnego jest hi-
poteza G.A. Mansuelliego, którą autor nazywa „interpretacją galijsko-rzymską”,
porównując fora italskie z forami na terenie Francji i Niemiec17.
Niektórzy badacze, jak J.Ch. Bałty18 i P. Gros19, już od dwudziestu lat pod-
kreślają, że teza ta nie zawsze sprawdza się w rzeczywistości. Część literatury
przedmiotu pozostaje niezmienna, podając, że fora Galii Narbońskiej: „on
poursouiva 1’imitation des realisations italiennes”20. Niniejszy artykuł będzie
próbą zilustrowania rzeczywistości urbanistyki na podstawie najnowszych danych,
pozyskanych w wyniku prac wykopaliskowych, przeprowadzonych na różnych
stanowiskach włoskich i francuskich21.
Jak już stwierdzono22, hipoteza, którą wysunął Ward-Perkins opiera się głów-
nie na analizie rozbudowy forów, nie uwzględniając pojedynczych etapów ewo-
lucji23. Ostateczny wygląd forów był sumą wielu interwencji i przeobrażeń. Nie