DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.33707#0024
WIEKXVII.
Portjery biskupa Jakôba Zadzika.
W XVII wieku przywóz gobelinów do Polski nietylko nie słabnie, ale się jeszcze
potęguje. a źródłem jego w tem stuleciu jest nadal Ftandrja, w której ten przemysl
trzyma siç bądź co bądź jeszcze na wysokim poziomie. Magnaci polscy nietylko zaku-
pują we Flandrji gotowe, na handel przeznaczone gobehny, ale także zamawiają je
w tamtejszych warsztatach, że wymienię choćby tylko Michała Kazimierza Paca, hetmana
W. X. L., którego wytwotne portjery herbowe tkal w drugiej połowie XVII wieku Jan
Leyniers w Brukseli '. Czy jednak nie zachowaly się tkane w Polsce gobehny z XVII w. ?
Zanim spróbuję na to pytanie odpowiedzieć, zajmę siç portjerami biskupa Jakôba Zadzika.
John Bottiger odnalazl w 1899 roku w posiadaniu p. Karohny Boberg f. Lychou
w Stockholmie gobelin z herbem Korab biskupa Zadzika. Przypuszcza on, że gobelin
ten, należący do kategorji portjer herbowych, został wykonany w Polsce, gdyż różni się
od wszystkich znanych mu wyrobów istniejących podówczas rękodzielni, nie mówi jednak,
w czem widzi te różnice i na czem one polegają Bóttiger nie wiedział, że w Krakowie
znajduje się rodzeństwo tego gobelinu w liczbie czterecli. Dwie sztuki posiada katedra
na Wawetu, dwie Muzeum XX. Czartoryskich (wys. 243 cm, szer. t88 cm, nt . inw. I,
1262 i I, 1262) (6g. t), apytanie, czy pierwotnienie było ich jeszczewięcej. Wszystkim
tym gobelinom posłużył za wzôr w zasadzie jeden i ten sam karton, jak to zresztą przy
tego rodzaju oponach zazwyczaj bywało.
Ośrodkiem symetrycznej kompozycji jest herb Korab w kartuszu ożywionym put-
tami. Plastyczny, sünie wolutowo powyginany kartusz ma żywe kontury. Wiązanka
z owocôw i festony z draperyj, obciążające kartusz u dołu, równoważą kapelusz biskupi
i wciągają zarazem w kompozycyjną całość dwa małe kartusze z napisem. Na piçciu
tabliczkach, ujętych w ruchliwe kartusze, widnieje napis: IACOBVS ZADZIK I EPVS
CVLMEN** POM I SVPREMVS REGNI j CANCELLARIVS j 1633 (na portjerach w ka-
tedrze krakowskiej), względnie IACOBVS ZADZIK I EPISCOPVS CRACO j VIENSIS
DVX I SEVERIENSIS I 1636 (na portjerach w Muzeum XX. Czartoryskich i na egzem-
* E. Świeykowski, Z«7* *M.r MM/rr/y<rsMz^« /^<r//?«</ z ^<p7</r*//w<r. Krak<iw igoó. tabi. XVII. Cf.
F. Kopera, .i/.'.'?<7<7M .V<77'..</.'7<'< 77' Ar.jiY.zr/'.' /. Krakow 1923. tabi. bo.
* I. Bottiger, «/w/r-^//7* 7<r/ys//<4 <7er <iy/. Ar/z/erM zM ItfM'rKr/zw MM'/ r<r^?«<r<//nrA-/«/M/rc^M
Z<r/A<-/7?'//'/ </er .M/<M<7«r77<r7' Æ/<o-//7r«MY- /é?*.r/Mf /V. Miinchen, Jannar 1899. p. 3 i J. Hottiger, 7V«7'<//.7/.'« wMre<r/r
M/r/«//M<M^ «/* t«/</<7 7b/<r/^r '<?«.?. Stockhoim 19OÎ. Tę ostatni^ pubiikacje cytuję podiug notatki udxieionej mi
przez dr. Marjana Morelowskiego.
Portjery biskupa Jakôba Zadzika.
W XVII wieku przywóz gobelinów do Polski nietylko nie słabnie, ale się jeszcze
potęguje. a źródłem jego w tem stuleciu jest nadal Ftandrja, w której ten przemysl
trzyma siç bądź co bądź jeszcze na wysokim poziomie. Magnaci polscy nietylko zaku-
pują we Flandrji gotowe, na handel przeznaczone gobehny, ale także zamawiają je
w tamtejszych warsztatach, że wymienię choćby tylko Michała Kazimierza Paca, hetmana
W. X. L., którego wytwotne portjery herbowe tkal w drugiej połowie XVII wieku Jan
Leyniers w Brukseli '. Czy jednak nie zachowaly się tkane w Polsce gobehny z XVII w. ?
Zanim spróbuję na to pytanie odpowiedzieć, zajmę siç portjerami biskupa Jakôba Zadzika.
John Bottiger odnalazl w 1899 roku w posiadaniu p. Karohny Boberg f. Lychou
w Stockholmie gobelin z herbem Korab biskupa Zadzika. Przypuszcza on, że gobelin
ten, należący do kategorji portjer herbowych, został wykonany w Polsce, gdyż różni się
od wszystkich znanych mu wyrobów istniejących podówczas rękodzielni, nie mówi jednak,
w czem widzi te różnice i na czem one polegają Bóttiger nie wiedział, że w Krakowie
znajduje się rodzeństwo tego gobelinu w liczbie czterecli. Dwie sztuki posiada katedra
na Wawetu, dwie Muzeum XX. Czartoryskich (wys. 243 cm, szer. t88 cm, nt . inw. I,
1262 i I, 1262) (6g. t), apytanie, czy pierwotnienie było ich jeszczewięcej. Wszystkim
tym gobelinom posłużył za wzôr w zasadzie jeden i ten sam karton, jak to zresztą przy
tego rodzaju oponach zazwyczaj bywało.
Ośrodkiem symetrycznej kompozycji jest herb Korab w kartuszu ożywionym put-
tami. Plastyczny, sünie wolutowo powyginany kartusz ma żywe kontury. Wiązanka
z owocôw i festony z draperyj, obciążające kartusz u dołu, równoważą kapelusz biskupi
i wciągają zarazem w kompozycyjną całość dwa małe kartusze z napisem. Na piçciu
tabliczkach, ujętych w ruchliwe kartusze, widnieje napis: IACOBVS ZADZIK I EPVS
CVLMEN** POM I SVPREMVS REGNI j CANCELLARIVS j 1633 (na portjerach w ka-
tedrze krakowskiej), względnie IACOBVS ZADZIK I EPISCOPVS CRACO j VIENSIS
DVX I SEVERIENSIS I 1636 (na portjerach w Muzeum XX. Czartoryskich i na egzem-
* E. Świeykowski, Z«7* *M.r MM/rr/y<rsMz^« /^<r//?«</ z ^<p7</r*//w<r. Krak<iw igoó. tabi. XVII. Cf.
F. Kopera, .i/.'.'?<7<7M .V<77'..</.'7<'< 77' Ar.jiY.zr/'.' /. Krakow 1923. tabi. bo.
* I. Bottiger, «/w/r-^//7* 7<r/ys//<4 <7er <iy/. Ar/z/erM zM ItfM'rKr/zw MM'/ r<r^?«<r<//nrA-/«/M/rc^M
Z<r/A<-/7?'//'/ </er .M/<M<7«r77<r7' Æ/<o-//7r«MY- /é?*.r/Mf /V. Miinchen, Jannar 1899. p. 3 i J. Hottiger, 7V«7'<//.7/.'« wMre<r/r
M/r/«//M<M^ «/* t«/</<7 7b/<r/^r '<?«.?. Stockhoim 19OÎ. Tę ostatni^ pubiikacje cytuję podiug notatki udxieionej mi
przez dr. Marjana Morelowskiego.