DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.33707#0123
UWAGI OGÓLNE.
Jakkoiwiek prawie aż do połowy XVIH wieku nie mamy ani jednego gobeiinu,
którego wykonanie w Poisce byloby stwierdzone bądź znakiem warsztatowym, bądź
świadectwami archiwalnemi, to jednak już okolo połowy XVII wieku pojawiają siç go-
beiiny, ktôre na podstawie styiistycznej odrçbnosci od zagranicznych tego rodzaju tkanin,
wolno nam zaliczyć do polskiej wytwórczości. Materjal, jaki udalo tni siç zebrać odno-
śnie do XVII wieku, jest zanadto fragmentaryczny, by zeń można wyciągać wnioski
ogólniejszej natury. A jednak trudno powstrzymać się od uwagi, że próżność naszych
możnowladców, szczycenie siç klejnotem herbowym i troska o splendor rodowy, zna-
lazły wyraz i w tym dziale sztuki. Czyżby to był przypadek, że z XVII wieku zacho-
waly siç prawie wyłącznie herbowe portjery, niekiedy kompletne genealogje, jak np.
gobelin biskupa Gniewosza (ńg. ą) lub portjery kanclerza Korycińskiego (lig. 5 i 6).
A dodać muszç, że w pracy tej nie uwzglçdnilem portjer herbowych, tkanych we Fian-
drji podług tamtejszych kartonów dla Polakôw, np. dla hetmana Paca. Nadto w lite-
raturze ówczesnej znajdują siç wiadomości o portjerach herbowych, lecz niewiadomo,
gdzie wykonanych. Adam Jarzemski w poemacie p. t.
^ ?kj'. /ŹA/ wspomina o herbowych por-
tjerach kanclerza Jerzego Ossolinskiego
Dopiero wiek XVIII pozostawil nam trochç zabytków sygnowanych, lub dających
się oznaczyć na podstawie źródel archiwalnych. Koło nich trzeba było zgrupować za-
bytki stylistycznie i technicznie pokrewne. Bądź co bądź z wiekiem XVIII natrafiamy
na pewniejszy grunt pod stopami.
Portjery herbowe w Polsce, podobnie jak zagranicą, straciły w wieku XVIII to
duże znaczenie, jakie miały aż do wieku XVII wlącznie. Natrańłem tylko na jeden tego
rodzaju zabytek i to bardzo już późny, bo z epoki pseudoklasycyzmu, ktôrym jest go-
belin w kościele parafjalnym w Brzezinach, z herbami Ogińskich i Lasockich (hg. $ą).
Zanik portjer wiąże siç ze zmianą, jaka zaznaczyla się w budowaniu pałaców i dworôw.
Wielkie zamki z długiemi amńladami komnat, jakie głównie w XVII wieku wznoszono,
a których przykładem jest Wersal Ludwika XIV, zaczęły ustçpowac miejsca mniejszym,
z komfortem urządzonym i na wygodç obliczonym palacom i palacykom, w/rAoMy ^
a z panującą w nich attnosferą nie godzily siç już wielkie, koturnowe portjery
herbowe, służące głównie do przysłaniania wysokich podwoi. ^ o ra-
mowych podziałach, które wyparły kolumnowo-pilastrowe podzialy ścian dawniejszych
* Adama Jarzebskiego Wars/.awa tçoç. p. w. 2^99 — 2000.
Jakkoiwiek prawie aż do połowy XVIH wieku nie mamy ani jednego gobeiinu,
którego wykonanie w Poisce byloby stwierdzone bądź znakiem warsztatowym, bądź
świadectwami archiwalnemi, to jednak już okolo połowy XVII wieku pojawiają siç go-
beiiny, ktôre na podstawie styiistycznej odrçbnosci od zagranicznych tego rodzaju tkanin,
wolno nam zaliczyć do polskiej wytwórczości. Materjal, jaki udalo tni siç zebrać odno-
śnie do XVII wieku, jest zanadto fragmentaryczny, by zeń można wyciągać wnioski
ogólniejszej natury. A jednak trudno powstrzymać się od uwagi, że próżność naszych
możnowladców, szczycenie siç klejnotem herbowym i troska o splendor rodowy, zna-
lazły wyraz i w tym dziale sztuki. Czyżby to był przypadek, że z XVII wieku zacho-
waly siç prawie wyłącznie herbowe portjery, niekiedy kompletne genealogje, jak np.
gobelin biskupa Gniewosza (ńg. ą) lub portjery kanclerza Korycińskiego (lig. 5 i 6).
A dodać muszç, że w pracy tej nie uwzglçdnilem portjer herbowych, tkanych we Fian-
drji podług tamtejszych kartonów dla Polakôw, np. dla hetmana Paca. Nadto w lite-
raturze ówczesnej znajdują siç wiadomości o portjerach herbowych, lecz niewiadomo,
gdzie wykonanych. Adam Jarzemski w poemacie p. t.
^ ?kj'. /ŹA/ wspomina o herbowych por-
tjerach kanclerza Jerzego Ossolinskiego
Dopiero wiek XVIII pozostawil nam trochç zabytków sygnowanych, lub dających
się oznaczyć na podstawie źródel archiwalnych. Koło nich trzeba było zgrupować za-
bytki stylistycznie i technicznie pokrewne. Bądź co bądź z wiekiem XVIII natrafiamy
na pewniejszy grunt pod stopami.
Portjery herbowe w Polsce, podobnie jak zagranicą, straciły w wieku XVIII to
duże znaczenie, jakie miały aż do wieku XVII wlącznie. Natrańłem tylko na jeden tego
rodzaju zabytek i to bardzo już późny, bo z epoki pseudoklasycyzmu, ktôrym jest go-
belin w kościele parafjalnym w Brzezinach, z herbami Ogińskich i Lasockich (hg. $ą).
Zanik portjer wiąże siç ze zmianą, jaka zaznaczyla się w budowaniu pałaców i dworôw.
Wielkie zamki z długiemi amńladami komnat, jakie głównie w XVII wieku wznoszono,
a których przykładem jest Wersal Ludwika XIV, zaczęły ustçpowac miejsca mniejszym,
z komfortem urządzonym i na wygodç obliczonym palacom i palacykom, w/rAoMy ^
a z panującą w nich attnosferą nie godzily siç już wielkie, koturnowe portjery
herbowe, służące głównie do przysłaniania wysokich podwoi. ^ o ra-
mowych podziałach, które wyparły kolumnowo-pilastrowe podzialy ścian dawniejszych
* Adama Jarzebskiego Wars/.awa tçoç. p. w. 2^99 — 2000.