111
wiełkicłi komnat, doniagały się do swoich gobelinôw o motywacii drobniej-
szycti, iżejszych i o treści odpowiadającej zmienionym formom życia towarzyskiego oraz
innemu duchowi czasu. Te wymagania musiała w Poisce zaspokajaé francuska wytwôr-
czość, bo w gobełinach poiskich niema mitołogji o tak znamiennem dia tego czasu
zabarwieniu erotycznem, ani tak niodnych scen z oper iub festynôw ogrodowych. Jedyny
śład mitoiogji, to Bachantka z serji słonimskiej (hg. $ j). Napróżno szukalibyśmy tematów
tak znamiennych dia gobelinôw francuskich z XVIH wieku, jak Æ'y/<737'7- Ayr/tz*,
<W/7Z.S'ć'W<iW.S' 7r^<3777/'//7'Z'S', y?/^ //^//^T^M, Zry <377777i3'7337'77/j' </<'
3Y7733^37^*733', Z-T'.y &Y3777f /)<3.f/<37'37/f.f, Z.7.S' Æf/<377707'^37y<?^ iub /0*<7g*777Z77/f </'«/)7'7-<7. Najwidoczniej
obawiano siç zapuszczać w ten wytworny i frywoiny świat rokokowy wyższych sfer
towarzyskich, którego odtworzenie w tkaninie wymagałoby iekko maiowanych kartonôw,
opanowania rysunku, piastyki i perspektywy, wieikiej iiości barw i mistrzowskiej techniki
tkackiej. Unikano wiçc gobeiinôw figurainych, te zaś — nieiiczne — które są, nie wy-
trzymują porównania z zagranicznemi. Niekiedy znajdujemy nawet bardzo słabe, jak np.
gobeiin z herbami Güntherôw (fig. $7), Ewangeiiści (fig. 2 i 3), Zatwierdzenie tytułu
książęcego Radziwiłłów (fig. 26) iub gobeiin typu Z-y 71r773/7"<ry z herbami Oiizarôw i Cze-
twertyńskich (fig. 21). Największego wysiłku na punkcie (igurainych opon dokonano
w Koreiiczach, tworząc cyk) z historji rodu Radziwiłłów (ńg. 22—26 i tabi. I). Odzywa
się tu jeszcze echo ubiegłej epoki bohaterskiej, iubującej siç w odtwarzaniu scen bata-
iistycznych i wydarzeń, które przysporzyły chwały wieikim rodom. We wszystkich przed
chwiią wymienionycii gobeiinacii, a tak samo w gobeiinie iiorochowskim (iig. $6), por-
tjerze w Brzezinach (fig. 54), czaprakach hetmana Ogińskiego (fîg. 5$) oraz w gobeii-
nach Giaize'a (fig. 7, 8, 10 — 20), widać wysiłki zbiiżenia się do styiów zagranicznych,
z tego też powodu można im naogół zrobić niejeden zarzut, bo dzieła sztuki mierzy
się miarą zawartych w nich dążności artystycznych oraz ich zreaiizowania.
Bezsprzecznie najpiękniejsze, najwięcej rodzime, a tem samem najwięcej miaro-
dajne są gobeliny wyiącznie ornamentaine, wzgiędnie te, w których ńgury drugorzędną
grają roiç (Hg. 27—36, 38—43, 47, 49, 50, $1). Komponowano jeszczerze, bez zamiaru
naśiadowania styłu opon zagranicznych. Musiały one zdobić głównie sziacheckie dwory,
a nie magnackie rezydencje. Znajdujemy je także w kościołach kiasztornych. Tutaj
naieży najwiçksza i zdaniem mojem najwięcej charakterystyczna grupa gobeiinów, którą
tworzą ornaty i antependja sçdziszowskie, ornaty bieździateckie, gobeiin warszawskiego
Muzeum Narodowego, gobeiin Muzeum Przemysłu Artystycznego we Lwowie oraz go-
beiin z koszem w Muzeum XX. Czartoryskich w Krakowie. Są one nawskróś poiskie.
Odrazu rzucająca się w oczy ich odrębność poiega przedewszystkiem na iinearnem, wy-
bitnie dekoratywnem i swobodnem ujmowaniu tematôw kwiatowych oraz na jasnym,
żywym, a zarazem iiannonijnym koiorycie o małej skaii barw. Z tem wszystkiem zbiiża
siç ta grupa gobeiinów do sztuki ludowej, w której kwiaty oddałają siç jednak jeszcze
wiçcej od natury. Jakże to inne, niż iekkie, powiewne giriandy z drobnych i naturałi-
stycznych kwiatôw, bogatych w barwy i ich odcienie, jakie widujemy np. na gobeiinach
francuskich z czasów Ludwika XV i Ludwika XVI. Zagranicą nie wypłynął ani jeden
zabytek chociażby trociłę do tych zbiiżony. Styi ich powstał niewątpiiwie na podłożu
haftarstwa polskiego, w którem jeszcze długo w XVIII wieku żyły tradycje baroku.
Gdy idzie o genezę naszych wieikich, śmiało i swobodnie stylizowanych oraz wysoce
dekoracyjnych kwiatów, które są znamienną cechç całej tej wieikiej grupy gobe-
iinów, to naieży cofnąć siç do barokowych haftów z XVII wieku, do stropôw poiichro-
wiełkicłi komnat, doniagały się do swoich gobelinôw o motywacii drobniej-
szycti, iżejszych i o treści odpowiadającej zmienionym formom życia towarzyskiego oraz
innemu duchowi czasu. Te wymagania musiała w Poisce zaspokajaé francuska wytwôr-
czość, bo w gobełinach poiskich niema mitołogji o tak znamiennem dia tego czasu
zabarwieniu erotycznem, ani tak niodnych scen z oper iub festynôw ogrodowych. Jedyny
śład mitoiogji, to Bachantka z serji słonimskiej (hg. $ j). Napróżno szukalibyśmy tematów
tak znamiennych dia gobelinôw francuskich z XVIH wieku, jak Æ'y/<737'7- Ayr/tz*,
<W/7Z.S'ć'W<iW.S' 7r^<3777/'//7'Z'S', y?/^ //^//^T^M, Zry <377777i3'7337'77/j' </<'
3Y7733^37^*733', Z-T'.y &Y3777f /)<3.f/<37'37/f.f, Z.7.S' Æf/<377707'^37y<?^ iub /0*<7g*777Z77/f </'«/)7'7-<7. Najwidoczniej
obawiano siç zapuszczać w ten wytworny i frywoiny świat rokokowy wyższych sfer
towarzyskich, którego odtworzenie w tkaninie wymagałoby iekko maiowanych kartonôw,
opanowania rysunku, piastyki i perspektywy, wieikiej iiości barw i mistrzowskiej techniki
tkackiej. Unikano wiçc gobeiinôw figurainych, te zaś — nieiiczne — które są, nie wy-
trzymują porównania z zagranicznemi. Niekiedy znajdujemy nawet bardzo słabe, jak np.
gobeiin z herbami Güntherôw (fig. $7), Ewangeiiści (fig. 2 i 3), Zatwierdzenie tytułu
książęcego Radziwiłłów (fig. 26) iub gobeiin typu Z-y 71r773/7"<ry z herbami Oiizarôw i Cze-
twertyńskich (fig. 21). Największego wysiłku na punkcie (igurainych opon dokonano
w Koreiiczach, tworząc cyk) z historji rodu Radziwiłłów (ńg. 22—26 i tabi. I). Odzywa
się tu jeszcze echo ubiegłej epoki bohaterskiej, iubującej siç w odtwarzaniu scen bata-
iistycznych i wydarzeń, które przysporzyły chwały wieikim rodom. We wszystkich przed
chwiią wymienionycii gobeiinacii, a tak samo w gobeiinie iiorochowskim (iig. $6), por-
tjerze w Brzezinach (fig. 54), czaprakach hetmana Ogińskiego (fîg. 5$) oraz w gobeii-
nach Giaize'a (fig. 7, 8, 10 — 20), widać wysiłki zbiiżenia się do styiów zagranicznych,
z tego też powodu można im naogół zrobić niejeden zarzut, bo dzieła sztuki mierzy
się miarą zawartych w nich dążności artystycznych oraz ich zreaiizowania.
Bezsprzecznie najpiękniejsze, najwięcej rodzime, a tem samem najwięcej miaro-
dajne są gobeliny wyiącznie ornamentaine, wzgiędnie te, w których ńgury drugorzędną
grają roiç (Hg. 27—36, 38—43, 47, 49, 50, $1). Komponowano jeszczerze, bez zamiaru
naśiadowania styłu opon zagranicznych. Musiały one zdobić głównie sziacheckie dwory,
a nie magnackie rezydencje. Znajdujemy je także w kościołach kiasztornych. Tutaj
naieży najwiçksza i zdaniem mojem najwięcej charakterystyczna grupa gobeiinów, którą
tworzą ornaty i antependja sçdziszowskie, ornaty bieździateckie, gobeiin warszawskiego
Muzeum Narodowego, gobeiin Muzeum Przemysłu Artystycznego we Lwowie oraz go-
beiin z koszem w Muzeum XX. Czartoryskich w Krakowie. Są one nawskróś poiskie.
Odrazu rzucająca się w oczy ich odrębność poiega przedewszystkiem na iinearnem, wy-
bitnie dekoratywnem i swobodnem ujmowaniu tematôw kwiatowych oraz na jasnym,
żywym, a zarazem iiannonijnym koiorycie o małej skaii barw. Z tem wszystkiem zbiiża
siç ta grupa gobeiinów do sztuki ludowej, w której kwiaty oddałają siç jednak jeszcze
wiçcej od natury. Jakże to inne, niż iekkie, powiewne giriandy z drobnych i naturałi-
stycznych kwiatôw, bogatych w barwy i ich odcienie, jakie widujemy np. na gobeiinach
francuskich z czasów Ludwika XV i Ludwika XVI. Zagranicą nie wypłynął ani jeden
zabytek chociażby trociłę do tych zbiiżony. Styi ich powstał niewątpiiwie na podłożu
haftarstwa polskiego, w którem jeszcze długo w XVIII wieku żyły tradycje baroku.
Gdy idzie o genezę naszych wieikich, śmiało i swobodnie stylizowanych oraz wysoce
dekoracyjnych kwiatów, które są znamienną cechç całej tej wieikiej grupy gobe-
iinów, to naieży cofnąć siç do barokowych haftów z XVII wieku, do stropôw poiichro-