DOI Artikel:
Myśliński, Michał: Wyobrażenie koronacji Konstantyna VII Porfirogenety na plakietce z kósci słoniowej w Muzeum Sztuk Pięknych im. A. Puszkina w Moskwie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26694#0007
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO
MCLXXIII
PRACE Z HISTORII SZTUKI-"Z. 21
WYOBRAŻENIE KORONACJI KONSTANTYNA VII
PORFIROGENETY NA PLAKIETCE Z KOŚCI
SŁONIOWEJ W MUZEUM SZTUK PIĘKNYCH
IM. A. PUSZKINA W MOSKWIE"
Mo/g/ Malce <7g<ą&M/ę
Jednym z powszechniej znanych zabytków sztuki bizantyńskiej jest przechowywana
w Moskwę plakietka z kości słoniowej, na której techniką wypukłego reliefu przedsta-
wiono dokonywany przez samego Chrystusa akt koronacji cesarza Konstantyna VII Porfi-
rogenety (905-959) (il. 1)'.
Pomimo niewielkich rozmiarów, a także znacznych uszkodzeń zabytku (ułamane boki
i część dolnej krawędzi, pęknięcie biegnące wzdłuż plakietki oraz liczne - drobniejsze -
rozszczepy, widoczne na całej powierzchni) wyraźnie daje się zauważyć precyzja mode-
lunku zawartego na nim przedstawienia. Wyraża się ona delikatnością w kształtowaniu
tak twarzy, jak i swobodnie układających się miękkich fałdów szat obu postaci. Ta wła-
śnie delikatność i zarazem precyzja rytu pozwoliły twierdzić, że plakietkę wykonał około
połowy w. X biegły w swym rzemiośle artysta warsztatu konstantynopolitańskiego.
Opinię tę wraz z tezą, że przedstawionego władcę należy utożsamić z Konstantynem
VII Porfirogenetą po raz pierwszy sformułowali A. Goldschmidt i K. Weitzmann w ob-
szernym opracowaniu poświęconym wyrobom z kości słoniowej^. Przekonanie to uzyska-
* Artykuł ten powstał w ramach studiów doktoranckich w Zakładzie Historii Sztuki Bizantyńskiej Instytutu
Historii Sztuki UJ. Pragnę wyrazić wdzięczność prof. Annie Różyckiej Bryzekza pomoc w przygotowaniu tekstu do
druku.
' Plakietka mierzy około 18,6 cm wysokości i około 9,5 cm szerokości; grubość zachowanego u góry obramie-
nia wynosi w przybliżeniu 1 cm, a grubość plakietki w miejscu tła 2-3 mm. Od r. 1932 jest przechowywana
w moskiewskim Muzeum Sztuk Pięknych im. A. Puszkina i figuruje pod numerem II2 B 329. Wcześniej wchodziła
w skład prywatnej kolekcji A. Uwarowa, w której znalazła się po przywiezieniu jej z Eczymiadzyna w r. 1881.
- A. Gol d s ch m id t, K. W e i t z m a n n, D/e óyzamm/.s-cńsH L'//enóe;ń.sLM/pmren, t. II, Berlin 1934,
nr 35, s. 35-36, tabl. XIV, il. 13. Dodatkowo postawili oni tezę, że plakietka stanowiła część okładki kodeksu.
Wcześniej E.K. Redin i D.A. Ąjnałow przyjęli, że przedstawionym cesarzem jest Konstantyn IX Monomach
(1042-1055) lub Konstantyn X Dukas (1059-1067). Z kolei P.B. Jurgenson był przekonany, że jest to wizerunek
Konstantyna VIII (1025-1028). Zgodnie jednak wszyscy trzej uznawali plakietkę za fragment dyptyku. Zob.:
MCLXXIII
PRACE Z HISTORII SZTUKI-"Z. 21
WYOBRAŻENIE KORONACJI KONSTANTYNA VII
PORFIROGENETY NA PLAKIETCE Z KOŚCI
SŁONIOWEJ W MUZEUM SZTUK PIĘKNYCH
IM. A. PUSZKINA W MOSKWIE"
Mo/g/ Malce <7g<ą&M/ę
Jednym z powszechniej znanych zabytków sztuki bizantyńskiej jest przechowywana
w Moskwę plakietka z kości słoniowej, na której techniką wypukłego reliefu przedsta-
wiono dokonywany przez samego Chrystusa akt koronacji cesarza Konstantyna VII Porfi-
rogenety (905-959) (il. 1)'.
Pomimo niewielkich rozmiarów, a także znacznych uszkodzeń zabytku (ułamane boki
i część dolnej krawędzi, pęknięcie biegnące wzdłuż plakietki oraz liczne - drobniejsze -
rozszczepy, widoczne na całej powierzchni) wyraźnie daje się zauważyć precyzja mode-
lunku zawartego na nim przedstawienia. Wyraża się ona delikatnością w kształtowaniu
tak twarzy, jak i swobodnie układających się miękkich fałdów szat obu postaci. Ta wła-
śnie delikatność i zarazem precyzja rytu pozwoliły twierdzić, że plakietkę wykonał około
połowy w. X biegły w swym rzemiośle artysta warsztatu konstantynopolitańskiego.
Opinię tę wraz z tezą, że przedstawionego władcę należy utożsamić z Konstantynem
VII Porfirogenetą po raz pierwszy sformułowali A. Goldschmidt i K. Weitzmann w ob-
szernym opracowaniu poświęconym wyrobom z kości słoniowej^. Przekonanie to uzyska-
* Artykuł ten powstał w ramach studiów doktoranckich w Zakładzie Historii Sztuki Bizantyńskiej Instytutu
Historii Sztuki UJ. Pragnę wyrazić wdzięczność prof. Annie Różyckiej Bryzekza pomoc w przygotowaniu tekstu do
druku.
' Plakietka mierzy około 18,6 cm wysokości i około 9,5 cm szerokości; grubość zachowanego u góry obramie-
nia wynosi w przybliżeniu 1 cm, a grubość plakietki w miejscu tła 2-3 mm. Od r. 1932 jest przechowywana
w moskiewskim Muzeum Sztuk Pięknych im. A. Puszkina i figuruje pod numerem II2 B 329. Wcześniej wchodziła
w skład prywatnej kolekcji A. Uwarowa, w której znalazła się po przywiezieniu jej z Eczymiadzyna w r. 1881.
- A. Gol d s ch m id t, K. W e i t z m a n n, D/e óyzamm/.s-cńsH L'//enóe;ń.sLM/pmren, t. II, Berlin 1934,
nr 35, s. 35-36, tabl. XIV, il. 13. Dodatkowo postawili oni tezę, że plakietka stanowiła część okładki kodeksu.
Wcześniej E.K. Redin i D.A. Ąjnałow przyjęli, że przedstawionym cesarzem jest Konstantyn IX Monomach
(1042-1055) lub Konstantyn X Dukas (1059-1067). Z kolei P.B. Jurgenson był przekonany, że jest to wizerunek
Konstantyna VIII (1025-1028). Zgodnie jednak wszyscy trzej uznawali plakietkę za fragment dyptyku. Zob.: