DOI Heft:
Studia o Kantorze
DOI Artikel:Staniszewska, Wiesława: Tadeusz Kantor a teatr Bauhausu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26694#0161
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO
MCLXXIII
PRACE Z HISTORII SZTUKI* Z. 21
TADEUSZ KANTOR A TEATR BAUHAUSU
Niemal wszyscy autorzy zajmujący się teatralną twórczością Tadeusza Kantora wśród
elementów tradycji, z której czerpał, wymieniają, obok wielu innych, również konstruk-
tywizm i Bauhaus; niekiedy identyfikując te dwie tendencje, innym razem przyznając im
prawo do samodzielnego bytu. Rów nież sam Kantor w swych wypowiedziach niejedno-
krotnie podkreślał znaczenie dla kształtowania się wizji jego sztuki teatralnej abstrakcyj-
nej formy geometrycznej oraz modelu, który w uproszczeniu nazywał konstruktywistycz-
nym. Zadaniem poniższych uwag będzie prześledzenie, kiedy i w jaki sposób ów ,.duch
Bauhausu" przejawiał się w tej twórczości. Autorka nie uzurpuje sobie przy tym prawa do
znawstwa rozległego przecież i wielopłaszczyznowego Kantora, a swe uwagi for-
mułuje głównie z pozycji badającego teatr Bauhausu.
Można przypuszczać, iż zgodnie z tym. co mówił sam Kantor, wszystko zaczęło się
w czasie studiów, w drugiej połowie lat trzydziestych: „Po ukończeniu gimnazjum zapisa-
łem się w roku 1934 na Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie [...] Pierwsze trzy lata
przetrwałem w stanie rozleniwionej obojętności i bez większych ambicji [...] W tym
przedwojennym jeszcze okresie interesowały mnie i konstruktywizm, i Bauhaus. Wie-
działem, że stąd wypływają tendencje aktualnej awangardy, reprezentowane u nas najsil-
niej przez Strzemińskiego i Kobro. Ale wewnętrznie nie byłem przekonany do tej tenden-
cji. Były to dla mnie jakieś niedościgłe wyżyny. Zresztą z drugiej strony [...] byłem wy-
chowany na symbolistach"*. Gdzie indziej zaś wspomina: „Wychowałem się w fascynacji
(w owych latach jest to zawsze uwielbienie) dla wszy stkiego, co było buntem, rewolucją
i awangardą. Kubizm, suprematyzmMalewicza, unizm i pismo 'Forma' naszego Strzemiń-
skiego, 'Zwrotnica' Peipera, konstruktywizm Meyerholda, Tatlin, Aleksandra Exter, teatr
wyzwolony Tairowa, Wachtangow, Teatr Habima. Bauhaus, Balet Triadyczny Oskara
Schlemmera Z tego akademickiego okresu pochodził spektakl .Sw/Wć T/ntąg/A.sn
Maeterlincka wystawiony w lokalu studenckiego „Bratniaka" przy Akademii Sztuk Pięk-
nych w r. 1938. Rekonstrukcja tego przedstawienia, wobec braku materiałów ikonogra-
ficznych, jest rzeczą niemożliwą. Należy przypuszczać, iż ten lalkowy spektakl łączy!
' Cyt. za: J. K ł o s s o w i c z, Warszawa 1991, s. 8.
^ Awiże, s. 9.
MCLXXIII
PRACE Z HISTORII SZTUKI* Z. 21
TADEUSZ KANTOR A TEATR BAUHAUSU
Niemal wszyscy autorzy zajmujący się teatralną twórczością Tadeusza Kantora wśród
elementów tradycji, z której czerpał, wymieniają, obok wielu innych, również konstruk-
tywizm i Bauhaus; niekiedy identyfikując te dwie tendencje, innym razem przyznając im
prawo do samodzielnego bytu. Rów nież sam Kantor w swych wypowiedziach niejedno-
krotnie podkreślał znaczenie dla kształtowania się wizji jego sztuki teatralnej abstrakcyj-
nej formy geometrycznej oraz modelu, który w uproszczeniu nazywał konstruktywistycz-
nym. Zadaniem poniższych uwag będzie prześledzenie, kiedy i w jaki sposób ów ,.duch
Bauhausu" przejawiał się w tej twórczości. Autorka nie uzurpuje sobie przy tym prawa do
znawstwa rozległego przecież i wielopłaszczyznowego Kantora, a swe uwagi for-
mułuje głównie z pozycji badającego teatr Bauhausu.
Można przypuszczać, iż zgodnie z tym. co mówił sam Kantor, wszystko zaczęło się
w czasie studiów, w drugiej połowie lat trzydziestych: „Po ukończeniu gimnazjum zapisa-
łem się w roku 1934 na Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie [...] Pierwsze trzy lata
przetrwałem w stanie rozleniwionej obojętności i bez większych ambicji [...] W tym
przedwojennym jeszcze okresie interesowały mnie i konstruktywizm, i Bauhaus. Wie-
działem, że stąd wypływają tendencje aktualnej awangardy, reprezentowane u nas najsil-
niej przez Strzemińskiego i Kobro. Ale wewnętrznie nie byłem przekonany do tej tenden-
cji. Były to dla mnie jakieś niedościgłe wyżyny. Zresztą z drugiej strony [...] byłem wy-
chowany na symbolistach"*. Gdzie indziej zaś wspomina: „Wychowałem się w fascynacji
(w owych latach jest to zawsze uwielbienie) dla wszy stkiego, co było buntem, rewolucją
i awangardą. Kubizm, suprematyzmMalewicza, unizm i pismo 'Forma' naszego Strzemiń-
skiego, 'Zwrotnica' Peipera, konstruktywizm Meyerholda, Tatlin, Aleksandra Exter, teatr
wyzwolony Tairowa, Wachtangow, Teatr Habima. Bauhaus, Balet Triadyczny Oskara
Schlemmera Z tego akademickiego okresu pochodził spektakl .Sw/Wć T/ntąg/A.sn
Maeterlincka wystawiony w lokalu studenckiego „Bratniaka" przy Akademii Sztuk Pięk-
nych w r. 1938. Rekonstrukcja tego przedstawienia, wobec braku materiałów ikonogra-
ficznych, jest rzeczą niemożliwą. Należy przypuszczać, iż ten lalkowy spektakl łączy!
' Cyt. za: J. K ł o s s o w i c z, Warszawa 1991, s. 8.
^ Awiże, s. 9.